Czarka szkarłatna: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Ciekawostki) |
|||
| (Nie pokazano 14 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 4: | Linia 4: | ||
|L = (Gray) Boud. | |L = (Gray) Boud. | ||
|Pusta linia = <br/> | |Pusta linia = <br/> | ||
| − | |grafika = | + | |grafika = czarka_1.jpg |
| − | |podpis grafiki = Owocnik czarki szkarłatnej | + | |podpis grafiki = Owocnik czarki szkarłatnej. Fot. Velela.. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Scarlet_elf_cap_cadnant_dingle.jpg Commons Wikimedia] |
|Systematyka = Systematyka | |Systematyka = Systematyka | ||
|Domena = eukarionty | |Domena = eukarionty | ||
| Linia 21: | Linia 21: | ||
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
=== Owocnik === | === Owocnik === | ||
| − | Czarka szkarłatna tworzy charakterystyczne, początkowo pucharkowate, następnie miseczkowate owocniki średnicy | + | Czarka szkarłatna tworzy charakterystyczne, początkowo pucharkowate, następnie miseczkowate owocniki średnicy 1–5 cm, o wewnętrznej powierzchni gładkiej, błyszczącej, koloru jaskrawocynobrowoczerwonego, pomarańczowoczerwonego, zewnętrznej – brudnobiałoróżowawej, z delikatną ziarnistością. Brzeg długo podwinięty. Trzon cynobrowoczerwony, w dolnej części biały, filcowato owłosiony, o długości 1-3 cm i grubości 0,2-0,4 cm (czasem brak wykształconego trzonu). |
<br/> | <br/> | ||
== Rozmieszczenie i ekologia == | == Rozmieszczenie i ekologia == | ||
| − | Czarka szkarłatna występuje w lasach liściastych, zwykle na wilgotnych stanowiskach (np. w nadrzecznych olszynach). | + | Czarka szkarłatna występuje w lasach liściastych, zwykle na wilgotnych stanowiskach (np. w nadrzecznych olszynach). Jest to grzyb saprotroficzny rozwijający się na opadłych, zbutwiałych gałęziach i pniach. |
| − | |||
| − | Na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]] została odnotowana na kilku stanowiskach: m.in. w [[Leśne Arboretum Warmii i Mazur w Kudypach|Leśnym Arboretum w Kudypach]], w [[Mazurski Park Krajobrazowy|Mazurskim Parku Krajobrazowym]], w [[Olsztyn|Olsztynie]] | + | Gatunek wapniolubny. W Polsce wytwarza owocniki od grudnia do kwietnia, wyrastając w czasie łagodnych, bezśnieżnych zim lub na przedwiośniu, zaraz po stopnieniu śniegów. |
| + | W Polsce objęty jest ochroną gatunkową. Czarka szkarłatna uważana jest raczej za gatunek rzadki, choć niektóre źródła określają ją jako gatunek pospolity, tyle że przeoczany ze względu na porę i miejsca występowania. | ||
| + | |||
| + | Na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]] została odnotowana na kilku stanowiskach: m.in. w [[Leśne Arboretum Warmii i Mazur w Kudypach|Leśnym Arboretum w Kudypach]], w [[Mazurski Park Krajobrazowy|Mazurskim Parku Krajobrazowym]], w [[Olsztyn|Olsztynie]] w lasie kortowskim oraz w lasie przy jeziorze [[Jezioro Skanda|Skanda]]. Gatunkiem podobnym, rozróżnialnym jedynie mikroskopowo jest [[czarka austriacka| czarka austriacka]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
== Wartość użytkowa == | == Wartość użytkowa == | ||
| − | + | Jest to gatunek niejadalny. | |
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
== Ciekawostki == | == Ciekawostki == | ||
Gatunek ten zwraca szczególnie uwagę swą intensywnie cynobrowoczerwoną barwą (''coccinea'' = szkarlatnoczerwony) i należy do najładniejszych grzybów miseczkokształtnych. Jego owocniki znajduje się w porze zimowej, dla grzybów raczej niezwykłej. Chętnie owocuje na pierwszych śniegach. Rodzina ''Sarcoscyphaceae'' w Europie ma 7 rodzajów i nieco ponad 10 gatunków. Wszystkie uważane są za rzadkie lub bardzo rzadkie. | Gatunek ten zwraca szczególnie uwagę swą intensywnie cynobrowoczerwoną barwą (''coccinea'' = szkarlatnoczerwony) i należy do najładniejszych grzybów miseczkokształtnych. Jego owocniki znajduje się w porze zimowej, dla grzybów raczej niezwykłej. Chętnie owocuje na pierwszych śniegach. Rodzina ''Sarcoscyphaceae'' w Europie ma 7 rodzajów i nieco ponad 10 gatunków. Wszystkie uważane są za rzadkie lub bardzo rzadkie. | ||
| − | Bardzo podobnym gatunkiem do czarki szkarłatnej jest czarka austriacka. Oba gatunki można rozróżnić po kształcie włosków na spodniej stronie owocnika, które są proste u czarki szkarłatnej i skręcone u czarki austriackiej. Podobnie zabarwione miseczkowate owocniki tworzy też dzieżka pomarańczowa (''Aleuria aurantia''), która odróżnia się stosunkowo dużymi rozmiarami, jaskrawym zabarwieniem wnętrza miseczki i brakiem rzęsek na brzegu miseczki. Na wapieniach i wyłącznie na lipie szerokolistnej (''Tilia platyphyllos'') można szukać ''Sarcoscypha jurana''. | + | Bardzo podobnym gatunkiem do czarki szkarłatnej jest czarka austriacka. Oba gatunki można rozróżnić po kształcie włosków na spodniej stronie owocnika, które są proste u czarki szkarłatnej i skręcone u czarki austriackiej. Podobnie zabarwione miseczkowate owocniki tworzy też [[dzieżka pomarańczowa]] (''Aleuria aurantia''), która odróżnia się stosunkowo dużymi rozmiarami, jaskrawym zabarwieniem wnętrza miseczki i brakiem rzęsek na brzegu miseczki. Na wapieniach i wyłącznie na lipie szerokolistnej (''Tilia platyphyllos'') można szukać ''Sarcoscypha jurana''. |
W owocnikach wewnątrz ziarnistości wstawek stwierdzono obecność barwników karotenoidowych: plektaniaksantyny i beta-karotenu. Z owocników wyizolowano lektynę, która po oczyszczeniu wiązała laktozę, N-acetylolaktozaminę, 4-nitrofenylo-β-D-gluko- i galaktopiranozydy. | W owocnikach wewnątrz ziarnistości wstawek stwierdzono obecność barwników karotenoidowych: plektaniaksantyny i beta-karotenu. Z owocników wyizolowano lektynę, która po oczyszczeniu wiązała laktozę, N-acetylolaktozaminę, 4-nitrofenylo-β-D-gluko- i galaktopiranozydy. | ||
| Linia 56: | Linia 59: | ||
Fiedorowicz Grzegorz, ''Monitoring grzybów wielkoowocnikowych na terenie miasta Olsztyna'', [w:] Garbacz Jerzy K., ''Diagnozowanie stanu środowiska. Metody badawcze-prognozy. Prace Komisji Ekologii i Ochrony Środowiska Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego'', 2009, t. 3, s. 79-85. | Fiedorowicz Grzegorz, ''Monitoring grzybów wielkoowocnikowych na terenie miasta Olsztyna'', [w:] Garbacz Jerzy K., ''Diagnozowanie stanu środowiska. Metody badawcze-prognozy. Prace Komisji Ekologii i Ochrony Środowiska Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego'', 2009, t. 3, s. 79-85. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | Jadwiszczak Andrzej S., ''Czarka szkarłatna'', "Natura. Przyroda Warmii i Mazur" 2008, nr 1 | + | Jadwiszczak Andrzej S., ''Czarka szkarłatna'', "Natura. Przyroda Warmii i Mazur" 2008, nr 1, s. 18. |
<br/> | <br/> | ||
Wojewoda Władysław, Ławrynowicz Maria, ''Red list of the macrofungi in Poland'', [w:] ''Red lists of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski'', red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 55-70. | Wojewoda Władysław, Ławrynowicz Maria, ''Red list of the macrofungi in Poland'', [w:] ''Red lists of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski'', red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 55-70. | ||
| Linia 62: | Linia 65: | ||
[[Kategoria: Przyroda]] | [[Kategoria: Przyroda]] | ||
| − | [[Kategoria: Grzyby]] | + | [[Kategoria: Grzyby Warmii i Mazur]] |
Aktualna wersja na dzień 10:09, 15 mar 2015
| Czarka szkarłatna | |
| | |
| Sarcoscypha coccinea | |
| (Gray) Boud. | |
 Owocnik czarki szkarłatnej. Fot. Velela.. Źródło: Commons Wikimedia | |
| Systematyka | |
| Królestwo | grzyby |
| Gromada | grzyby workowe |
| Klasa | kustrzebniaki |
| Rząd | kustrzebkowce |
| Rodzina | czarkowate |
| Rodzaj | czarka |
| Gatunek | czarka szkarłatna |
| Synonimy | |
Czarka szkarłatna (Sarcoscypha coccinea (Gray) Boud.) – gatunek grzyba wielkoowocnikowego z rodziny czarkowatych (Sarcoscyphaceae), rzędu kustrzebkowców (Pezizales).
Spis treści
Owocnik
Czarka szkarłatna tworzy charakterystyczne, początkowo pucharkowate, następnie miseczkowate owocniki średnicy 1–5 cm, o wewnętrznej powierzchni gładkiej, błyszczącej, koloru jaskrawocynobrowoczerwonego, pomarańczowoczerwonego, zewnętrznej – brudnobiałoróżowawej, z delikatną ziarnistością. Brzeg długo podwinięty. Trzon cynobrowoczerwony, w dolnej części biały, filcowato owłosiony, o długości 1-3 cm i grubości 0,2-0,4 cm (czasem brak wykształconego trzonu).
Rozmieszczenie i ekologia
Czarka szkarłatna występuje w lasach liściastych, zwykle na wilgotnych stanowiskach (np. w nadrzecznych olszynach). Jest to grzyb saprotroficzny rozwijający się na opadłych, zbutwiałych gałęziach i pniach.
Gatunek wapniolubny. W Polsce wytwarza owocniki od grudnia do kwietnia, wyrastając w czasie łagodnych, bezśnieżnych zim lub na przedwiośniu, zaraz po stopnieniu śniegów. W Polsce objęty jest ochroną gatunkową. Czarka szkarłatna uważana jest raczej za gatunek rzadki, choć niektóre źródła określają ją jako gatunek pospolity, tyle że przeoczany ze względu na porę i miejsca występowania.
Na Warmii i Mazurach została odnotowana na kilku stanowiskach: m.in. w Leśnym Arboretum w Kudypach, w Mazurskim Parku Krajobrazowym, w Olsztynie w lasie kortowskim oraz w lasie przy jeziorze Skanda. Gatunkiem podobnym, rozróżnialnym jedynie mikroskopowo jest czarka austriacka.
Wartość użytkowa
Jest to gatunek niejadalny.
Ciekawostki
Gatunek ten zwraca szczególnie uwagę swą intensywnie cynobrowoczerwoną barwą (coccinea = szkarlatnoczerwony) i należy do najładniejszych grzybów miseczkokształtnych. Jego owocniki znajduje się w porze zimowej, dla grzybów raczej niezwykłej. Chętnie owocuje na pierwszych śniegach. Rodzina Sarcoscyphaceae w Europie ma 7 rodzajów i nieco ponad 10 gatunków. Wszystkie uważane są za rzadkie lub bardzo rzadkie.
Bardzo podobnym gatunkiem do czarki szkarłatnej jest czarka austriacka. Oba gatunki można rozróżnić po kształcie włosków na spodniej stronie owocnika, które są proste u czarki szkarłatnej i skręcone u czarki austriackiej. Podobnie zabarwione miseczkowate owocniki tworzy też dzieżka pomarańczowa (Aleuria aurantia), która odróżnia się stosunkowo dużymi rozmiarami, jaskrawym zabarwieniem wnętrza miseczki i brakiem rzęsek na brzegu miseczki. Na wapieniach i wyłącznie na lipie szerokolistnej (Tilia platyphyllos) można szukać Sarcoscypha jurana.
W owocnikach wewnątrz ziarnistości wstawek stwierdzono obecność barwników karotenoidowych: plektaniaksantyny i beta-karotenu. Z owocników wyizolowano lektynę, która po oczyszczeniu wiązała laktozę, N-acetylolaktozaminę, 4-nitrofenylo-β-D-gluko- i galaktopiranozydy.
Zobacz też
grzyby.pl [20.05.2014]
pl.wikipedia.org, czarka szkarłatna [20.05.2014]
indexfungorum.org [20.05.2014]
Bibliografia
Fiedorowicz Grzegorz, Lisiewska Maria, Dynowska Maria, Gatunki grzybów monitorowanych w Mazurskim Parku Krajobrazowym, [w:] Monitoring grzybów, red. Maria Lisiewska, Maria Ławrynowicz, Poznań 2000, s. 9-16.
Fiedorowicz Grzegorz, Monitoring grzybów wielkoowocnikowych na terenie miasta Olsztyna, [w:] Garbacz Jerzy K., Diagnozowanie stanu środowiska. Metody badawcze-prognozy. Prace Komisji Ekologii i Ochrony Środowiska Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego, 2009, t. 3, s. 79-85.
Jadwiszczak Andrzej S., Czarka szkarłatna, "Natura. Przyroda Warmii i Mazur" 2008, nr 1, s. 18.
Wojewoda Władysław, Ławrynowicz Maria, Red list of the macrofungi in Poland, [w:] Red lists of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski, red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 55-70.
