Dźwierzuty (gmina wiejska): Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
(Utworzono nową stronę "{{Gmina infobox |Gmina = Dźwierzuty |herb_gminy = |flaga_gminy = |mapa_gminy = |mapa_powiatu = |rozmiar_mapki = |mapka ...") |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Gmina infobox | {{Gmina infobox | ||
|Gmina = Dźwierzuty | |Gmina = Dźwierzuty | ||
| − | |herb_gminy = | + | |herb_gminy = Plik:Herb_gminy_Dźwierzuty.png|Herb gminy Dźwierzuty |
| − | |flaga_gminy = | + | |flaga_gminy = |
|mapa_gminy = | |mapa_gminy = | ||
|mapa_powiatu = | |mapa_powiatu = | ||
| Linia 8: | Linia 8: | ||
|mapka = | |mapka = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| − | |powiat = | + | |powiat = szczycieński |
| − | |rodzaj_gminy = | + | |rodzaj_gminy = wiejska |
|zarządzający = Wójt | |zarządzający = Wójt | ||
| − | |wójt = [[ | + | |wójt = [[Marianna Szydlik|Marianna Bogusława Szydlik]] |
| − | |adres_ug = | + | |adres_ug = ul. Niepodległości 6 |
| − | |kod_poczt_ug = | + | |kod_poczt_ug = 12-120 Dźwierzuty |
| − | |powierzchnia = | + | |powierzchnia = 263,34 |
| − | |sołectwa = | + | |sołectwa = 18 |
| − | |miejscowości = | + | |miejscowości = 41 |
|rok = 2013 | |rok = 2013 | ||
| − | |populacja = | + | |populacja = 6787 |
| − | |gęstość = | + | |gęstość = 26 |
|urbanizacja = | |urbanizacja = | ||
|nr_kier = 89 | |nr_kier = 89 | ||
| − | |tablica_rej = | + | |tablica_rej = NSZ |
| − | |TERYT = | + | |TERYT = 2817022 |
|TERC10 = | |TERC10 = | ||
| − | |www = http://www. | + | |www = http://www.gminadzwierzuty.pl/ |
| − | |bip = http://bip. | + | |bip = http://www.bip.gminadzwierzuty.pl/ |
}} | }} | ||
| − | '''Gmina | + | '''Gmina Dźwierzuty''' – gmina wiejska położona w centralnej części [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]], w północnej części [[Powiat szczycieński| powiatu szczycieńskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Dźwierzuty| Dźwierzutach]]. |
| − | + | Gmina rolnicza posiadająca liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki. | |
| − | + | Władzę w gminie sprawuje wójt [[Cezary Łachmański]]<ref>Urząd Gminy Dźwierzuty [http://www.gminadzwierzuty.pl/?c=mdTresc-cmPokaz-170]</ref>. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | Władzę w gminie sprawuje wójt [[ | ||
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
== Powierzchnia gminy == | == Powierzchnia gminy == | ||
| − | Gmina wiejska | + | Gmina wiejska Dźwierzuty zajmuje powierzchnię 149,20 km<sup>2</sup><ref name="p1">Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS [http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=4270]</ref>, w tym: |
| − | *użytki rolne: | + | *użytki rolne: 57% |
| − | *lasy: | + | *lasy: 25% |
| − | |||
| − | Gmina stanowi | + | Gmina stanowi 13,6% powierzchni [[Powiat szczycieński| powiatu szczycieńskiego]] |
== Demografia == | == Demografia == | ||
| − | Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name=" | + | Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name="p1"/>: |
{|class="wikitable" | {|class="wikitable" | ||
!Opis || colspan=2|Ogółem || colspan=2|Kobiety || colspan=2|Mężczyźni | !Opis || colspan=2|Ogółem || colspan=2|Kobiety || colspan=2|Mężczyźni | ||
| − | |- | + | |-- |
|jednostka || osób || % || osób || % || osób || % | |jednostka || osób || % || osób || % || osób || % | ||
|-- | |-- | ||
| − | |liczba || | + | |liczba || 6787 || 100 || 3396 || 50,0 || 3391 || 50,0 |
|-- | |-- | ||
| − | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| | + | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 26 || colspan=2| 13 || colspan=2| 13 |
|} | |} | ||
| − | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie | + | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Dźwierzuty wynosiło -31 osoby<ref name="p1"/>, co stanowi 13,4% migracji w [[Powiat szczycieński| powiecie szczycieńskim]] oraz 0,8% w [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]]. |
| + | |||
| + | == Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | ||
| + | Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Dźwierzuty były częścią [[Powiat szczycieński| powiatu szczycieńskiego]] w [[Województwo olsztyńskie| województwie olsztyńskim]]<ref> Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177]</ref>.<br/> | ||
| + | W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady<ref>Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191]</ref>. Gromada Dźwierzuty przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej w 1972 roku, która przywracała podział państwa na gminy<ref>Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312]</ref>.<br/> | ||
| + | Gminę Dźwierzuty powołano na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref>, w jej skład wchodziły obszary sołectw: <br/> | ||
| + | 1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091]</ref>, przestał istnieć powiat szczycieński. Gmina Dźwierzuty została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.<br/> | ||
| + | Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652]</ref> umiejscowiły gminę Dźwierzuty w powołanym 1 stycznia 1999 roku [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat szczycieński| powiecie szczycieńskim]]. | ||
| − | [[ | + | Gmina wiejska Dźwierzuty graniczy z gminami: [[Barczewo (gmina miejsko-wiejska)|Barczewo]], [[Biskupiec (gmina miejsko-wiejska)|Biskupiec]], [[Pasym (gmina miejsko-wiejska)|Pasym]], [[Piecki (gmina wiejska)|Piecki]], [[Purda (gmina wiejska)|Purda]], [[Szczytno (gmina wiejska)|Szczytno]], [[Sorkwity (gmina wiejska)|Sorkwity]], [[Świętajno (gmina wiejska, powiat szczycieński)|Świętajno]]. |
== Miejscowości na terenie gminy == | == Miejscowości na terenie gminy == | ||
| − | Sołectwa: | + | Sołectwa: Dąbrowa, Dźwierzuty, Gisiel, Jabłonka, Jeleniowo, Linowo, Łupowo, Miętkie, Nowe Kiejkuty, Olszewki, Orzyny, Popowa Wola, Rańsk, Rumy, Sąpłaty, Stankowo, Targowo. |
| − | |||
| − | |||
| − | Pozostałe miejscowości: | + | Pozostałe miejscowości: Augustowo, Babięty, Budy, Byki, Dźwierzutki, Grądy, Grodziska, Julianowo, Julkowo, Kałęczyn, Kulka, Laurentowo, Małszewko, Mirowo, Mycielin, Przytuły, Rogale, Rów, Rusek Mały, Rutkowo, Szczepankowo, Śledzie, Targowska Wola, Targowska Wólka, Zalesie, Zazdrość, Zimna Woda. |
== Gospodarka == | == Gospodarka == | ||
| − | + | Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Dźwierzuty wynosiła pod koniec 2013 roku 304. W tym 15 podmioty należały do sektora publicznego, pozostałe 289 tworzy sektor prywatny. 65 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 20 firmy w dziale przetwórstwo przemysłowe, 49 firm w dziale budownictwo, 40 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 9 firm<ref name="p1"/>. Naterenie gminy nie ma rozwiniętego przemysłu; dość dobrze rozwinięta jest sieć usług i handel. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | gastronomicznymi prowadziło | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie | + | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Dźwierzuty wynosiła 765 osób<ref name="p1"/>, co stanowi 12% bezrobotnych w [[Powiat szczycieński| powiecie szczycieńskim]]. |
| − | Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie | + | Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 18,8% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>. |
== Kultura i turystyka == | == Kultura i turystyka == | ||
'''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | '''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | ||
| − | *[[ | + | *[[Gminny Ośrodek Kultury w Dźwierzutach]] |
| − | + | *[[Gminna Biblioteka Publiczna w Dźwierzutach]] | |
| − | *[[Biblioteka Publiczna | ||
'''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''' | '''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''' | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
*dożynki gminne | *dożynki gminne | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
'''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | '''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | ||
| − | Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej | + | Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Dźwierzuty należą<ref>Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [http://www.nid.pl/pl/]</ref>: |
| − | * | + | *Gotycki kościół ewangelicko-augsburski z XIV w., przebudowany pod koniec XVII lub na początku w XVIII w. (po pożarze z 1691 r.) z wykorzystaniem murów wcześniejszej wieży. Wybudowany na planie prostokąta w stylu późnogotyckim z późniejszymi elementami barokowymi. W szczycie prezbiterium znajduje się chorągiewka metalowa z data 1695 r. Masywna, czworoboczna wieża posiada trzy kondygnacje, wzmocniona skarpami w narożnikach. Wnętrze kościoła salowe, z oryginalnym ewangelickim wyposażeniem, ołtarz z końca XVI w. z rzeźbiona grupą "Ukrzyżowania" w kwaterze środkowej ołtarza. W skrzydłach bocznych na awersach znajdują się portrety Lutra i Melanchtona. Na ambonie znajdują się wymalowane postacie czterech ewangelistów. Prospekt organowy z połowy XVIII w. W oknach znajdują się witraże, ufundowane przez parafian w 1936 r. Na ścianie prezbiterium znajduje się tablica pamiątkowa Juliusa von Quiesa (dawny właściciel Małszewka), który zginął w Kamerunie. W zakrystii znajduje się skrzynia i tablica z nazwiskami żołnierzy poległych kampanii napoleońskiej. |
| − | + | *Stary cmentarz przy kościele ewangelickim, położony z północnej strony kościoła, z grobem pastora J. E. Kiehla, pastora Gustawa Henke, superprezbitera Friedricha Brachogela. Według opinii konserwatorów jest to jeden z najlepiej zachowanych cmentarzy ewangelickich na terenie Mazur. Zobaczyć tu można żeliwne i kute stalowe krzyże nagrobne, żeliwne ogrodzenia kwater, unikatowe obecnie tablice z czarnej masy szklanej z interesującym zdobnictwem | |
| − | + | *Neogotycki kościół katolicki pw. Przenajświętszej Trójcy, wybudowany w latach 1880-1884. Jest to budowla murowana z czerwonej cegły, z wieżą zwieńczoną spiczastym hełmem. Prezbiterium zwieńczone jest schodkowym szczytem. Przy wieży znajduje pół cylindryczna klatka schodowa z wejściem na chór. Ostrołukowe okna świątyni wypełnione są maswerkiem. W prezbiterium znajduje się gwiaździste sklepienie. Kropielnica pochodzi z 1874 r. Neogotyckie wyposażenie kościoła, z ołtarzem głównym z figurami aniołów, dwoma ołtarzami bocznymi, amboną, konfesjonałami i ławkami. Również witraże są neogotyckie. Witraż znajdujący się w oknie prezbiterium przedstawia Tron Łaski, Archanioła Gabriela i Archanioła Michała. Witraże w nawie bocznej ozdobione są motywami kwiatów. Jedynie krzyż jest barokowy. | |
| − | + | *Cmentarz katolicki, położony koło kościoła. | |
| − | + | *Dom pastora z XVIII w. | |
| − | * | + | *Kamienica z XIX w. w Dźwierzutach |
| − | * | + | *Szkoła (ul. Pasymska), w pobliżu kościoła ewangelickiego, wzniesiona jako jednoklasowa w drugiej połowie XIX w. Obecnie mieści się tu przedszkole |
| − | + | *Zespół budynków szkolnych przy ul. Sienkiewicza (szkoła i budynek dla nauczycieli), wzniesiony w latach 1927-28. W tamtych czasach był to bardzo nowoczesny budynek szkolny, wyposażony w toalety, natryski i kanalizację. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | * | ||
| − | * | ||
| − | * | ||
| − | * | ||
| − | |||
| − | |||
'''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | '''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | ||
| − | + | *obszary chronionego krajobrazu, rezerwaty i pomniki przyrody | |
| − | + | *jeziora, lasy | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | *obszary chronionego krajobrazu, | ||
| − | Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy | + | Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Dźwierzuty można uzyskać na stronie internetowej: [http://www.gminadzwierzuty.pl/ UG Dźwierzuty]. |
== Szkolnictwo == | == Szkolnictwo == | ||
| − | W gminie | + | W gminie wiejskiej Dźwierzuty istnieją następujące placówki edukacyjne: |
| − | * | + | *Zespół Szkolno-Przedszkolny im. Bogumiła Linki w Dźwierzutach |
| − | * | + | *Zespół Szkolno-Przedszkolny w Orzynach |
| − | * | + | *Szkoła Podstawowa w Linowie |
| − | * | + | *Szkoła Podstawowa w Rumach |
| − | * | + | *Szkoła Podstawowa w Kałęczynie |
| − | * | + | *Publiczne Gimnazjum im. Krzysztofa Klenczona w Dźwierzutach |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Sport == | == Sport == | ||
| − | W gminie | + | W gminie działa klub: |
| − | + | *GKS Dźwierzuty | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | * | ||
==Inne organizacje i instytucje== | ==Inne organizacje i instytucje== | ||
| − | *[[Stowarzyszenie | + | *[[Stowarzyszenie "Konik na Biegunach" Jabłonka]] |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Obszary chronione i pomniki przyrody == | == Obszary chronione i pomniki przyrody == | ||
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich<ref name="p3">Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/]</ref>: | Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich<ref name="p3">Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/]</ref>: | ||
| + | [[Mazurski Park Krajobrazowy]] (53 655 ha), rezerwaty, obszary chronionego krajobrazu i obszary [[Natura 2000]]. | ||
| + | Na terenie gminy Pasym znajduje się 7 pomników przyrody<ref name="p3"/>. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| − | == Bibliografia== | + | ==Bibliografia== |
| − | + | Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/> | |
| − | + | Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl][20.12.2014]<br/> | |
| − | + | Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/> | |
| − | Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [20. | + | Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/> |
| − | Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl] | ||
| − | |||
| − | [20. | ||
| − | Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl] | ||
| − | |||
| − | [20. | ||
| − | Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [20. | ||
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.<br/> | Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.<br/> | ||
| − | + | Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla miast nie stanowiących powiatów i gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.<br/> | |
| − | [http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery= | + | [http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=4270 Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium] [20.12.2014]<br/> |
| − | [http://bip. | + | [http://www.bip.gminadzwierzuty.pl/ BIP Urzędu Gminy Dźwierzuty] [20.12.2014]<br/> |
| − | [http://leksykonkultury.ceik.eu/ Leksykon kultury Warmii i Mazur] [20. | + | [http://www.gminadzwierzuty.pl/ Urząd Gminy Dźwierzuty] [20.12.2014]<br/> |
| − | [http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków] [20. | + | [http://leksykonkultury.ceik.eu/ Leksykon kultury Warmii i Mazur] [20.12.2014]<br/> |
| − | [http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie] [20. | + | [http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków] [20.12.2014]<br/> |
| − | [[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria: Powiat szczycieński]][[Kategoria: | + | [http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie] [20.12.2014]<br/> |
| + | [http://www.ko.olsztyn.pl/?main=2&sub=4 Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim] [20.12.2014]<br/> | ||
| + | [[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria: Powiat szczycieński]][[Kategoria: Dźwierzuty (gmina wiejska)]][[Kategoria: 1945-1989]][[Kategoria: 1990-]] | ||
Wersja z 02:25, 29 sty 2015
| Gmina Dźwierzuty | |||
| | |||
| |||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | szczycieński | ||
| Rodzaj gminy | wiejska | ||
| Wójt | Marianna Bogusława Szydlik | ||
| Powierzchnia | 263,34 km² | ||
| Liczba sołectw | 18 | ||
| Liczba miejscowości | 41 | ||
| Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia |
6787 26 osób/km² | ||
| Strefa numeracyjna | 89 | ||
| Tablice rejestracyjne | NSZ | ||
| TERYT | 2817022 | ||
| Urząd gminy ul. Niepodległości 6 12-120 Dźwierzuty
| |||
| Strona internetowa gminy | |||
| Biuletyn Informacji Publicznej gminy | |||
Gmina Dźwierzuty – gmina wiejska położona w centralnej części województwa warmińsko-mazurskiego, w północnej części powiatu szczycieńskiego. Siedziba gminy znajduje się w Dźwierzutach.
Gmina rolnicza posiadająca liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki.
Władzę w gminie sprawuje wójt Cezary Łachmański[1].
Spis treści
Powierzchnia gminy
Gmina wiejska Dźwierzuty zajmuje powierzchnię 149,20 km2[2], w tym:
- użytki rolne: 57%
- lasy: 25%
Gmina stanowi 13,6% powierzchni powiatu szczycieńskiego
Demografia
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[2]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| liczba | 6787 | 100 | 3396 | 50,0 | 3391 | 50,0 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
26 | 13 | 13 | |||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Dźwierzuty wynosiło -31 osoby[2], co stanowi 13,4% migracji w powiecie szczycieńskim oraz 0,8% w województwie warmińsko-mazurskim.
Historia gminy jako jednostki administracyjnej
Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Dźwierzuty były częścią powiatu szczycieńskiego w województwie olsztyńskim[3].
W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady[4]. Gromada Dźwierzuty przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej w 1972 roku, która przywracała podział państwa na gminy[5].
Gminę Dźwierzuty powołano na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku[6], w jej skład wchodziły obszary sołectw:
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[7], przestał istnieć powiat szczycieński. Gmina Dźwierzuty została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[8] umiejscowiły gminę Dźwierzuty w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim.
Gmina wiejska Dźwierzuty graniczy z gminami: Barczewo, Biskupiec, Pasym, Piecki, Purda, Szczytno, Sorkwity, Świętajno.
Miejscowości na terenie gminy
Sołectwa: Dąbrowa, Dźwierzuty, Gisiel, Jabłonka, Jeleniowo, Linowo, Łupowo, Miętkie, Nowe Kiejkuty, Olszewki, Orzyny, Popowa Wola, Rańsk, Rumy, Sąpłaty, Stankowo, Targowo.
Pozostałe miejscowości: Augustowo, Babięty, Budy, Byki, Dźwierzutki, Grądy, Grodziska, Julianowo, Julkowo, Kałęczyn, Kulka, Laurentowo, Małszewko, Mirowo, Mycielin, Przytuły, Rogale, Rów, Rusek Mały, Rutkowo, Szczepankowo, Śledzie, Targowska Wola, Targowska Wólka, Zalesie, Zazdrość, Zimna Woda.
Gospodarka
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Dźwierzuty wynosiła pod koniec 2013 roku 304. W tym 15 podmioty należały do sektora publicznego, pozostałe 289 tworzy sektor prywatny. 65 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 20 firmy w dziale przetwórstwo przemysłowe, 49 firm w dziale budownictwo, 40 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 9 firm[2]. Naterenie gminy nie ma rozwiniętego przemysłu; dość dobrze rozwinięta jest sieć usług i handel.
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Dźwierzuty wynosiła 765 osób[2], co stanowi 12% bezrobotnych w powiecie szczycieńskim.
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 18,8% ludności[9].
Kultura i turystyka
Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy
Wydarzenia kulturalne związane z gminą
- dożynki gminne
Zabytki znajdujące się na terenie gminy
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Dźwierzuty należą[10]:
- Gotycki kościół ewangelicko-augsburski z XIV w., przebudowany pod koniec XVII lub na początku w XVIII w. (po pożarze z 1691 r.) z wykorzystaniem murów wcześniejszej wieży. Wybudowany na planie prostokąta w stylu późnogotyckim z późniejszymi elementami barokowymi. W szczycie prezbiterium znajduje się chorągiewka metalowa z data 1695 r. Masywna, czworoboczna wieża posiada trzy kondygnacje, wzmocniona skarpami w narożnikach. Wnętrze kościoła salowe, z oryginalnym ewangelickim wyposażeniem, ołtarz z końca XVI w. z rzeźbiona grupą "Ukrzyżowania" w kwaterze środkowej ołtarza. W skrzydłach bocznych na awersach znajdują się portrety Lutra i Melanchtona. Na ambonie znajdują się wymalowane postacie czterech ewangelistów. Prospekt organowy z połowy XVIII w. W oknach znajdują się witraże, ufundowane przez parafian w 1936 r. Na ścianie prezbiterium znajduje się tablica pamiątkowa Juliusa von Quiesa (dawny właściciel Małszewka), który zginął w Kamerunie. W zakrystii znajduje się skrzynia i tablica z nazwiskami żołnierzy poległych kampanii napoleońskiej.
- Stary cmentarz przy kościele ewangelickim, położony z północnej strony kościoła, z grobem pastora J. E. Kiehla, pastora Gustawa Henke, superprezbitera Friedricha Brachogela. Według opinii konserwatorów jest to jeden z najlepiej zachowanych cmentarzy ewangelickich na terenie Mazur. Zobaczyć tu można żeliwne i kute stalowe krzyże nagrobne, żeliwne ogrodzenia kwater, unikatowe obecnie tablice z czarnej masy szklanej z interesującym zdobnictwem
- Neogotycki kościół katolicki pw. Przenajświętszej Trójcy, wybudowany w latach 1880-1884. Jest to budowla murowana z czerwonej cegły, z wieżą zwieńczoną spiczastym hełmem. Prezbiterium zwieńczone jest schodkowym szczytem. Przy wieży znajduje pół cylindryczna klatka schodowa z wejściem na chór. Ostrołukowe okna świątyni wypełnione są maswerkiem. W prezbiterium znajduje się gwiaździste sklepienie. Kropielnica pochodzi z 1874 r. Neogotyckie wyposażenie kościoła, z ołtarzem głównym z figurami aniołów, dwoma ołtarzami bocznymi, amboną, konfesjonałami i ławkami. Również witraże są neogotyckie. Witraż znajdujący się w oknie prezbiterium przedstawia Tron Łaski, Archanioła Gabriela i Archanioła Michała. Witraże w nawie bocznej ozdobione są motywami kwiatów. Jedynie krzyż jest barokowy.
- Cmentarz katolicki, położony koło kościoła.
- Dom pastora z XVIII w.
- Kamienica z XIX w. w Dźwierzutach
- Szkoła (ul. Pasymska), w pobliżu kościoła ewangelickiego, wzniesiona jako jednoklasowa w drugiej połowie XIX w. Obecnie mieści się tu przedszkole
- Zespół budynków szkolnych przy ul. Sienkiewicza (szkoła i budynek dla nauczycieli), wzniesiony w latach 1927-28. W tamtych czasach był to bardzo nowoczesny budynek szkolny, wyposażony w toalety, natryski i kanalizację.
Szlaki i atrakcje turystyczne
- obszary chronionego krajobrazu, rezerwaty i pomniki przyrody
- jeziora, lasy
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Dźwierzuty można uzyskać na stronie internetowej: UG Dźwierzuty.
Szkolnictwo
W gminie wiejskiej Dźwierzuty istnieją następujące placówki edukacyjne:
- Zespół Szkolno-Przedszkolny im. Bogumiła Linki w Dźwierzutach
- Zespół Szkolno-Przedszkolny w Orzynach
- Szkoła Podstawowa w Linowie
- Szkoła Podstawowa w Rumach
- Szkoła Podstawowa w Kałęczynie
- Publiczne Gimnazjum im. Krzysztofa Klenczona w Dźwierzutach
Sport
W gminie działa klub:
- GKS Dźwierzuty
Inne organizacje i instytucje
Obszary chronione i pomniki przyrody
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich[11]: Mazurski Park Krajobrazowy (53 655 ha), rezerwaty, obszary chronionego krajobrazu i obszary Natura 2000. Na terenie gminy Pasym znajduje się 7 pomników przyrody[11].
Przypisy
- ↑ Urząd Gminy Dźwierzuty [1]
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS [2]
- ↑ Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych. [3]
- ↑ Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.[4]
- ↑ Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. [5]
- ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.
- ↑ Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [6]
- ↑ Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[7]
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [8]
- ↑ 11,0 11,1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [9]
Bibliografia
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl[20.12.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla miast nie stanowiących powiatów i gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.12.2014]
BIP Urzędu Gminy Dźwierzuty [20.12.2014]
Urząd Gminy Dźwierzuty [20.12.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.12.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.12.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.12.2014]
Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim [20.12.2014]
