Gałkowo: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 7 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
| − | + | |nazwa = Gałkowo | |
|herb wsi = | |herb wsi = | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Gałkowa | |dopełniacz wsi = Gałkowa | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = Galkowo.jpg |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Fot. Mieczysław Kalski |
| − | |rodzaj miejscowości =wieś sołecka | + | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka |
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
|powiat = piski | |powiat = piski | ||
| Linia 30: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | [[image:galkowo2.jpg|thumb|right|290px|Cmentarz starowierców (odłam kościoła prawosławnego) w Gałkowie.<br>Fot. Mieczysław Kalski]] |
| − | Do 1972 roku wieś wchodziła w skład gminy (później gromady) [[Gmina Ukta|Ukta]] w [[ | + | ''' Gałkowo''' (niem. ''Galkowen'', od 1938 r. ''Nickelshorst'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat piski |powiecie piskim]], w [[Ruciane-Nida (gmina miejsko-wiejska)|gminie Ruciane–Nida]]. |
| + | Do 1972 roku wieś wchodziła w skład gminy (później gromady) [[Gmina Ukta|Ukta]] w [[Powiat mrągowski|powiecie mrągowskim]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. W 2010 roku wieś liczyła 161 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Jerzy Sawicki]]<ref> [http://bip.ruciane-nida.pl/index.php?k=113 Strona Gminy Ruciane-Nida]</ref>. | ||
| + | <br/><br/> | ||
| + | == Położenie == | ||
| + | Wieś położona jest we wschodniej części [[Równina Mazurska|Równiny Mazurskiej]], obejmującej częściowo południową część [[Kraina Wielkich Jezior Mazurskich|Krainy Wielkich Jezior Mazurskich]]. Miejscowość leży w odległości około 10 km na północny zachód od [[Ruciane-Nida|Rucianego–Nidy]], w pobliżu drogi wojewódzkiej nr 610 na odcinku Ruciane–Nida – [[Piecki]]. W okolicy Gałkowa przepływa [[Rzeka Krutynia |Krutynia]], zaś na północny zachód od wsi położone jest niewielkie (12 ha) jezioro [[Jezioro Klimunt|Klimunt]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Dzieje miejscowości == |
| − | Wieś | + | Wieś została założona na zakupionych w grudniu 1831 roku przez [[Staroobrzędowcy|starowierców]] gruntach na lewym brzegu Krutyni; urzędowo nazwana w 1835 roku (prawdopodobnie od nazwiska jednego z założycieli). Obok starowierców mieszkali tu katolicy, protestanci i prawosławni; w potocznej mowie ciągle funkcjonują formy pochodzące z trzech języków: niemieckiego, rosyjskiego i gwary mazurskiej. |
| − | + | W 1874 roku gałkowo połączone z pobliską kolonią [[Mościska]], stanowiły gminę pod nazwą Gałkowo–Mościska (''Galkowen-Nikolaihorst''). Zabudowa tych obu wiosek przybrała charakter ulicówki. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
Szkoła podstawowa w gminie powstała w roku 1882; w 1935 roku zatrudniony był w niej jeden nauczyciel, uczęszczało zaś 64 dzieci. | Szkoła podstawowa w gminie powstała w roku 1882; w 1935 roku zatrudniony był w niej jeden nauczyciel, uczęszczało zaś 64 dzieci. | ||
| − | Po [[II wojna światowa | + | Po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach |II wojnie światowej]] (wieś nie uległa zniszczeniu) Gałkowo rozwijało się stosunkowo powoli. Pierwszym sołtysem został [[Julian Szczerbakowski]], kolejnym mianowano [[Wilhelm Lisowki|Wilhelma Lisowskiego]]. W 1951 roku powstała spółdzielnia produkcyjna, w 1957 roku otwarto pierwszy sklep spożywczy. Gałkowo zostało zelektryfikowane w 1963 roku. W 1976 roku uruchomiono wodociągowe ujęcie wody. Pod koniec lat 70. działał we wsi punkt biblioteczny, przystanek PKS (połączenia autobusowe uruchomiono w 1968 roku), sklep spożywczy. Dzieci uczęszczały do szkoły w [[Ukta|Ukcie]]. |
| + | |||
Obecnie wieś znana jest z hodowli koni oraz pokazów koni i jazdy konnej [[Gałkowo Cup]]. | Obecnie wieś znana jest z hodowli koni oraz pokazów koni i jazdy konnej [[Gałkowo Cup]]. | ||
| − | Do sołectwa Gałkowo należy przysiółek [[Iwanowo]], również założony przez staroobrzędowców (około 1840 roku, Iwan Łarywanow). W 1987 roku osada ta liczyła 18 mieszkańców. | + | Do sołectwa Gałkowo należy przysiółek [[Iwanowo]], również założony przez staroobrzędowców (około 1840 roku, Iwan Łarywanow). W 1987 roku osada ta liczyła 18 mieszkańców. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | Liczba mieszkańców i gospodarstw w poszczególnych latach: | |
| − | + | *1839 r. – 66 osób, 8 gospodarstw | |
| − | + | *1939 r. – 297 osób | |
| − | + | *1946 r. – około 150 osób | |
| − | + | *1949 r. – 35 gospodarstw | |
| − | + | *1970 r. – 172 osób, 43 gospodarstwa | |
| − | + | *1977 r. – 30 gospodarstw | |
| − | + | *1987 r. – 230 osób | |
| − | * | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | == Zabytki == | |
| + | *zespół budynków szkolnych z początku XX wieku: szkoła i budynek gospodarczy | ||
| + | *gospoda – [[Dwór Łowczego Aleksandra Potockiego w Gałkowie |Dwór Łowczego Aleksandra Potockiego]] z początku XIX wieku | ||
| + | *[[Cmentarz starowierców w Gałkowie| cmentarz starowierców]] z pierwszej połowy XIX wieku (zob. [[Cmentarze starowierskie na Mazurach]]), na północno–zachodnim krańcu wsi | ||
| + | *cmentarz ewangelicki z początku XIX wieku, w centrum wsi | ||
| + | *cmentarz ewangelicki z początku XIX wieku, w centrum wsi | ||
| + | *kilka przykładów dawnego budownictwa z początku XX wieku (domy nr 6, 7, 11, 13, 16, 24, 37, 38) | ||
| + | *dawny cmentarz ewangelicki, na zachód od przysiółka Iwanowo, ogrodzony, zadbany | ||
| − | + | == Bibliografia == | |
| − | + | Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. II, Olsztyn 2011.<br/> | |
| − | + | Bielawny Krzysztof, ''Nekropolie w granicach parafii ewangelickich Nawiady, Piecki i Stara Ukta'', Znad Pisy, nr 15, 2006, ss. 162-211.<br/> | |
| − | + | Kossert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004. <br/> | |
| − | + | ''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.<br/> | |
| − | + | ''Mrągowo. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1975.<br/> | |
| − | + | Śliwiński Józef, ''Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic'', Olsztyn 1993.<br/> | |
| − | + | Żurkowska Tekla, ''Mazurskie cmentarze. Symbole w krajobrazie'', Olsztyn 2008.<br/> | |
| − | + | [[http://www.stat.gov.pl/ Bank Danych Lokalnych GUS:] [10.09.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.bip.ruciane-nida.pl/ Strona Urzędu Gminy Ruciane-Nida] [10.09.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [10.09.2013]<br/> | |
| + | [http://www.wikipedia.pl/ Wikipedia] [10.07.2014] | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| Linia 98: | Linia 94: | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat piski]] | |
| − | + | [[Kategoria: Ruciane-Nida (gmina miejsko-wiejska)]] | |
| − | + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] | |
| − | + | [[Kategoria: 1801-1918]] | |
| − | [[ | ||
Aktualna wersja na dzień 14:32, 29 cze 2016
| Gałkowo | |
| | |
 Fot. Mieczysław Kalski
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | piski |
| Gmina | Ruciane-Nida |
| Liczba ludności (2010) | 161 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 87 |
| Kod pocztowy | 12-220 |
| Tablice rejestracyjne | NPI |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Gałkowo | |
| Położenie na mapie Polski  Gałkowo | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Gałkowo (niem. Galkowen, od 1938 r. Nickelshorst) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Ruciane–Nida.
Do 1972 roku wieś wchodziła w skład gminy (później gromady) Ukta w powiecie mrągowskim. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 161 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Jerzy Sawicki[1].
Położenie
Wieś położona jest we wschodniej części Równiny Mazurskiej, obejmującej częściowo południową część Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Miejscowość leży w odległości około 10 km na północny zachód od Rucianego–Nidy, w pobliżu drogi wojewódzkiej nr 610 na odcinku Ruciane–Nida – Piecki. W okolicy Gałkowa przepływa Krutynia, zaś na północny zachód od wsi położone jest niewielkie (12 ha) jezioro Klimunt.
Dzieje miejscowości
Wieś została założona na zakupionych w grudniu 1831 roku przez starowierców gruntach na lewym brzegu Krutyni; urzędowo nazwana w 1835 roku (prawdopodobnie od nazwiska jednego z założycieli). Obok starowierców mieszkali tu katolicy, protestanci i prawosławni; w potocznej mowie ciągle funkcjonują formy pochodzące z trzech języków: niemieckiego, rosyjskiego i gwary mazurskiej. W 1874 roku gałkowo połączone z pobliską kolonią Mościska, stanowiły gminę pod nazwą Gałkowo–Mościska (Galkowen-Nikolaihorst). Zabudowa tych obu wiosek przybrała charakter ulicówki.
Szkoła podstawowa w gminie powstała w roku 1882; w 1935 roku zatrudniony był w niej jeden nauczyciel, uczęszczało zaś 64 dzieci.
Po II wojnie światowej (wieś nie uległa zniszczeniu) Gałkowo rozwijało się stosunkowo powoli. Pierwszym sołtysem został Julian Szczerbakowski, kolejnym mianowano Wilhelma Lisowskiego. W 1951 roku powstała spółdzielnia produkcyjna, w 1957 roku otwarto pierwszy sklep spożywczy. Gałkowo zostało zelektryfikowane w 1963 roku. W 1976 roku uruchomiono wodociągowe ujęcie wody. Pod koniec lat 70. działał we wsi punkt biblioteczny, przystanek PKS (połączenia autobusowe uruchomiono w 1968 roku), sklep spożywczy. Dzieci uczęszczały do szkoły w Ukcie.
Obecnie wieś znana jest z hodowli koni oraz pokazów koni i jazdy konnej Gałkowo Cup.
Do sołectwa Gałkowo należy przysiółek Iwanowo, również założony przez staroobrzędowców (około 1840 roku, Iwan Łarywanow). W 1987 roku osada ta liczyła 18 mieszkańców.
Liczba mieszkańców i gospodarstw w poszczególnych latach:
- 1839 r. – 66 osób, 8 gospodarstw
- 1939 r. – 297 osób
- 1946 r. – około 150 osób
- 1949 r. – 35 gospodarstw
- 1970 r. – 172 osób, 43 gospodarstwa
- 1977 r. – 30 gospodarstw
- 1987 r. – 230 osób
Zabytki
- zespół budynków szkolnych z początku XX wieku: szkoła i budynek gospodarczy
- gospoda – Dwór Łowczego Aleksandra Potockiego z początku XIX wieku
- cmentarz starowierców z pierwszej połowy XIX wieku (zob. Cmentarze starowierskie na Mazurach), na północno–zachodnim krańcu wsi
- cmentarz ewangelicki z początku XIX wieku, w centrum wsi
- cmentarz ewangelicki z początku XIX wieku, w centrum wsi
- kilka przykładów dawnego budownictwa z początku XX wieku (domy nr 6, 7, 11, 13, 16, 24, 37, 38)
- dawny cmentarz ewangelicki, na zachód od przysiółka Iwanowo, ogrodzony, zadbany
Bibliografia
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. II, Olsztyn 2011.
Bielawny Krzysztof, Nekropolie w granicach parafii ewangelickich Nawiady, Piecki i Stara Ukta, Znad Pisy, nr 15, 2006, ss. 162-211.
Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
Mrągowo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1975.
Śliwiński Józef, Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic, Olsztyn 1993.
Żurkowska Tekla, Mazurskie cmentarze. Symbole w krajobrazie, Olsztyn 2008.
[Bank Danych Lokalnych GUS: [10.09.2013]
Strona Urzędu Gminy Ruciane-Nida [10.09.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [10.09.2013]
Wikipedia [10.07.2014]
Przypisy
