Gołdap: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
(Gołdap) |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | '''Gołdap''' (niem. ''Goldap'') – miasto w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], siedziba [[powiat gołdapski|powiatu]] i [[Gołdap (gmina miejsko-wiejska)|gminy miejsko-wiejskiej]]. W połowie 2014 miasto liczyło 13766 mieszkańców, funkcję burmistrza pełni [[Tomasz Luto]]. Miasto położone jest nad rzeką Gołdapą. | + | '''Gołdap''' (niem. ''Goldap'') – miasto w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], siedziba [[powiat gołdapski|powiatu]] i [[Gołdap (gmina miejsko-wiejska)|gminy miejsko-wiejskiej]]. W połowie 2014 miasto liczyło 13766 mieszkańców, funkcję burmistrza pełni [[Tomasz Luto]]. Miasto położone jest nad [[Rzeka Gołdap|rzeką Gołdapą]]. |
| − | + | <br/><br/> | |
==Nazwa== | ==Nazwa== | ||
| − | + | Nazwa miasta pochodzi od nazwy rzeki Gołdapy, którą potem przejęło [[jezioro Gołdap]], a następnie sama osada. Etymologicznie wywodzi się ze [[Prusowie|staropruskich]] słów ''gelda'' ("dolina") i ''ape'' ("rzeka"), pierwotnie nazwa oznaczała zatem "rzekę płynącą w dolinie". | |
| − | Nazwa miasta pochodzi od nazwy rzeki Gołdapy, którą potem przejęło jezioro Gołdap, a następnie sama osada. Etymologicznie wywodzi się ze staropruskich słów ''gelda'' ("dolina") i ''ape'' ("rzeka"), pierwotnie nazwa oznaczała zatem "rzekę płynącą w dolinie". | ||
==Położenie== | ==Położenie== | ||
| − | |||
Gołdap leży w północno-wschodniej części województwa, w odległości 132 km od [[Olsztyn]]a (w linii prostej). Około 130 km dzieli Gołdap od Kaliningradu (do samej granicy z Rosją są 3 km), a 200 km – od Wilna. | Gołdap leży w północno-wschodniej części województwa, w odległości 132 km od [[Olsztyn]]a (w linii prostej). Około 130 km dzieli Gołdap od Kaliningradu (do samej granicy z Rosją są 3 km), a 200 km – od Wilna. | ||
| Linia 12: | Linia 10: | ||
==Dzieje== | ==Dzieje== | ||
| + | Początek osadnictwa w okolicy dzisiejszej Gołdapi przypadł na połowę XVI wieku, a w latach 60. tego stulecia książę [[Albrecht Hohenzollern|Albrecht]] postanowił utworzyć miasto dla zabezpieczenia nieodległej granicy z Litwą. Zasadźcą wyznaczono Bronisza Rostka, który miał zostać pierwszym sołtysem. Przywilej miejski wydany został w [[Królewiec|Królewcu]] w 1570 roku. Miasto miało początkowo charakter rolniczy, na rozwój zaś przyszło nieco poczekać, a to ze względu na serię nieprzychylnych wydarzeń historycznych, jakimi były pożary, epidemie, zniszczenia wojenne (m.in. tatarskie z 1657). | ||
| − | + | Pod koniec XVIII wieku Gołdap stała się miastem rolniczo-rzemieślniczym, o zaludnieniu rzędu trzech tysięcy osób. W 1818 roku uczyniono z miasta stolicę powiatu. Mimo kilku kolejnych dużych pożarów Gołdap rozwijała się, a w 1879 uzyskała połączenie kolejowe z [[Ełk|Ełkiem]] (wkrótce przybyły inne linie kolejowe, obecnie stacja nie jest czynna). U schyłku XIX wieku mieszkało tu już ponad 7 tysięcy osób, w tym duża grupa Litwinów. Częstym gościem okolicznych lasów był polujący cesarz Wilhelm II. | |
| − | + | W 1914 roku miasto zajęli na krótko Rosjanie. W okresie międzywojennym w Gołdapi nadal była siedziba powiatu. W 1938 roku doszło do spalenia synagogi. Z kolei zniszczenia wojenne z zimy 1945 sięgnęły 90% zabudowy. | |
| − | + | Po przejęciu administracji przez Polskę Gołdap znalazła się w granicach województwa białostockiego, a po reformie administracyjnej z 1975 – województwa suwalskiego. Od lat 60. miasto cieszy się uznaniem jako kurort uzdrowiskowy, stawiając na turystykę i ekologię. W stanie wojennym Gołdap stanowiła miejsce internowania opozycjonistów. | |
| − | |||
| − | Po przejęciu administracji przez Polskę Gołdap znalazła się w granicach województwa białostockiego, a po reformie administracyjnej z 1975 – województwa suwalskiego. Od lat 60. miasto cieszy się uznaniem jako kurort uzdrowiskowy, stawiając na turystykę i ekologię. W stanie wojennym | ||
==Zabytki== | ==Zabytki== | ||
| − | |||
Do najważniejszych zabytków Gołdapi należą: | Do najważniejszych zabytków Gołdapi należą: | ||
| − | * konkatedra Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła, dawny kościół ewangelicki z 1560, odbudowany w latach 80. XX wieku po zniszczeniach wojennych, od 1992 kościół współkatedralny katolickiej [[diecezja ełcka|diecezji ełckiej]] | + | * [[Kościół pw. Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła w Gołdapi|konkatedra Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła]], dawny kościół ewangelicki z 1560, odbudowany w latach 80. XX wieku po zniszczeniach wojennych, od 1992 kościół współkatedralny katolickiej [[diecezja ełcka|diecezji ełckiej]] |
| − | * kościół św. Leona z 1894, obecnie katolicki | + | * [[Kościół pw. św. Leona w Gołdapi|kościół św. Leona]] z 1894, obecnie katolicki |
| − | * dwie wieże ciśnień z przełomu XIX i XX wieku | + | * dwie wieże ciśnień z przełomu XIX i XX wieku |
| − | * kamienice z XIX wieku | + | * kamienice z XIX wieku |
| − | * pozostałości kwatery głównej Luftwaffe | + | * pozostałości kwatery głównej Luftwaffe na zachodnim brzegu jeziora Gołdap |
| − | |||
==Gospodarka== | ==Gospodarka== | ||
| − | |||
Gołdap czerpie zyski z turystyki i uzdrowiskowego charakteru, jest ośrodkiem sportów zimowych (narciarstwo, saneczkarstwo). Znaczenie w obrocie handlowym ma również bliskość granicy (3 km) z Federacją Rosyjską. Funkcjonuje szereg małych i średnich przedsiębiorstw, m.in. dwie fabryki kopert, zakłady odzieżowe, zakłady metalowe, tartak, zakład produkujący mrożonki oraz firmy produkujące elementy wyposażenia budynków. | Gołdap czerpie zyski z turystyki i uzdrowiskowego charakteru, jest ośrodkiem sportów zimowych (narciarstwo, saneczkarstwo). Znaczenie w obrocie handlowym ma również bliskość granicy (3 km) z Federacją Rosyjską. Funkcjonuje szereg małych i średnich przedsiębiorstw, m.in. dwie fabryki kopert, zakłady odzieżowe, zakłady metalowe, tartak, zakład produkujący mrożonki oraz firmy produkujące elementy wyposażenia budynków. | ||
==Kultura== | ==Kultura== | ||
| − | |||
W Gołdapi działają m.in.: | W Gołdapi działają m.in.: | ||
| − | * Dom Kultury wraz z kinem "Kultura" i galerią K-2; | + | * [[Dom Kultury w Gołdapi|Dom Kultury]] wraz z kinem "Kultura" i galerią K-2; |
| − | * Ośrodek Sportu i Rekreacji, przy którym funkcjonuje Muzeum Ziemi Gołdapskiej | + | * [[Ośrodek Sportu i Rekreacji w Gołdapi|Ośrodek Sportu i Rekreacji]], przy którym funkcjonuje [[lkwim: Muzeum Ziemi Gołdapskiej|Muzeum Ziemi Gołdapskiej]] |
| − | * Biblioteka Publiczna | + | * Biblioteka Publiczna |
| − | + | Do znanych, cyklicznych imprez organizowanych w mieście należą [[lkwim:Jesienne Dni Literatury Ocalenie przez Poezję w Gołdapi|Jesienne Dni Literatury Ocalenie przez Poezję]] i Międzynarodowy Konkurs Krzyku. | |
| − | Do znanych, cyklicznych imprez organizowanych w mieście należą Dni Gołdapi i Międzynarodowy Konkurs Krzyku. | ||
==Edukacja== | ==Edukacja== | ||
| − | + | W Gołdapi działa: | |
| − | W | + | * przedszkole samorządowe |
| − | * przedszkole samorządowe | + | * trzy szkoły podstawowe |
| − | * trzy szkoły podstawowe | + | * dwa gimnazja publiczne |
| − | * dwa gimnazja publiczne | + | * [[Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Jana Pawła II w Gołdapi]] |
| − | * Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Jana Pawła II | + | * [[Zespół Szkół Zawodowych w Gołdapi]] |
| − | * Zespół Szkół Zawodowych | ||
| − | |||
==Religia== | ==Religia== | ||
| − | |||
Funkcjonują w Gołdapi jednostki lub duchowni następujących kościołów i grup wyznaniowych: | Funkcjonują w Gołdapi jednostki lub duchowni następujących kościołów i grup wyznaniowych: | ||
* parafie Kościoła rzymskokatolickiego: | * parafie Kościoła rzymskokatolickiego: | ||
| − | ** parafia Najświętszej Panny Maryi Matki Kościoła | + | ** [[Parafia pw. Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła w Gołdapi|parafia Najświętszej Panny Maryi Matki Kościoła]] |
| − | ** parafia św. Leona | + | ** [[Parafia pw. św. Leona i św. Bonifacego w Gołdapi|parafia św. Leona]] |
| − | ** parafia św. Józefa Robotnika | + | ** [[Parafia pw. św. Józefa Robotnika w Gołdapi|parafia św. Józefa Robotnika]] |
* Kościół ewangelicko-augsburski; | * Kościół ewangelicko-augsburski; | ||
| − | * Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa | + | * Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa |
| − | * Kościół Boży w Chrystusie | + | * Kościół Boży w Chrystusie |
| − | * Świadkowie Jehowy | + | * Świadkowie Jehowy |
| − | |||
==Współpraca z innymi miastami== | ==Współpraca z innymi miastami== | ||
| − | + | Gołdap nawiązała współprace partnerską z: | |
| − | Gołdap nawiązała | + | * rosyjskimi Gusiewem i Dubną |
| − | * rosyjskimi Gusiewem i Dubną | + | * greckim Ano Syros |
| − | * greckim Ano Syros | + | * izraelskim Giv'at Shemuel |
| − | * izraelskim Giv'at Shemuel | + | * niemieckim Stade |
| − | * niemieckim Stade | + | * litewskimi Szakami |
| − | * litewskimi Szakami | ||
| − | |||
==Ludzie związani z Gołdapią== | ==Ludzie związani z Gołdapią== | ||
| − | |||
Wśród osób urodzonych lub działających w Gołdapi byli: | Wśród osób urodzonych lub działających w Gołdapi byli: | ||
| − | * [[Sylwester Czereszewski]], piłkarz | + | * [[Sylwester Czereszewski]], piłkarz |
| − | * [[Herbert Ehrenberg]], polityk, minister spraw socjalnych RFN | + | * [[Herbert Ehrenberg]], polityk, minister spraw socjalnych RFN |
| − | * [[Jan Jakub Gräber]], duchowny ewangelicki, wydawca pism religijnych | + | * [[Jan Jakub Gräber]], duchowny ewangelicki, wydawca pism religijnych |
| − | * [[Alfred Partikel]], malarz | + | * [[Alfred Partikel]], malarz |
| − | * [[Erich Sack]], duchowny ewangelicki, przeciwnik hitleryzmu | + | * [[Erich Sack]], duchowny ewangelicki, przeciwnik hitleryzmu |
| − | * [[Johannes Thiele]], zoolog | + | * [[Johannes Thiele]], zoolog |
| − | * [[Carl Zarniko]], lekarz | + | * [[Carl Zarniko]], lekarz |
| − | + | *[[Immanuel Kant]], o którym legenda głosi, że nigdy nie opuszczał Królewca, w rzeczywistości odbył podróż do Gołdapi, gdzie odwiedzał swojego przyjaciela generała von Lossowa. | |
| − | [[ | ||
| − | |||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| − | + | ''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', pod redakcją Waldemara Mierzyw, Dąbrówno 2008 | |
| − | + | [http://pl.wikipedia.org/wiki/Go%C5%82dap pl.wikipedia.org][09.01.2015]<br/> | |
| − | + | [http://www.goldap.pl/pl portal Urzędu Miasta Gołdap] [09.01.2015]<br/> | |
| − | + | [http://www.goldap.bil-wm.pl/index.php baza informacji lokalnych o Gołdapi] [09.01.2015]<br/> | |
| − | + | [http://www.goldap.info/ goldap.info, Gołdapski Portal Informacyjny] [09.01.2015]<br/> | |
| − | |||
[[Kategoria:Miejscowość]] | [[Kategoria:Miejscowość]] | ||
[[Kategoria:Powiat gołdapski]] | [[Kategoria:Powiat gołdapski]] | ||
| + | [[Kategoria: Gołdap (gmina miejsko-wiejska)]] | ||
| + | [[Kategoria: 1501-1600]] | ||
Wersja z 23:08, 17 lut 2015
Gołdap (niem. Goldap) – miasto w województwie warmińsko-mazurskim, siedziba powiatu i gminy miejsko-wiejskiej. W połowie 2014 miasto liczyło 13766 mieszkańców, funkcję burmistrza pełni Tomasz Luto. Miasto położone jest nad rzeką Gołdapą.
Spis treści
Nazwa
Nazwa miasta pochodzi od nazwy rzeki Gołdapy, którą potem przejęło jezioro Gołdap, a następnie sama osada. Etymologicznie wywodzi się ze staropruskich słów gelda ("dolina") i ape ("rzeka"), pierwotnie nazwa oznaczała zatem "rzekę płynącą w dolinie".
Położenie
Gołdap leży w północno-wschodniej części województwa, w odległości 132 km od Olsztyna (w linii prostej). Około 130 km dzieli Gołdap od Kaliningradu (do samej granicy z Rosją są 3 km), a 200 km – od Wilna.
Powierzchnia miasta wynosi 17,20 km².
Dzieje
Początek osadnictwa w okolicy dzisiejszej Gołdapi przypadł na połowę XVI wieku, a w latach 60. tego stulecia książę Albrecht postanowił utworzyć miasto dla zabezpieczenia nieodległej granicy z Litwą. Zasadźcą wyznaczono Bronisza Rostka, który miał zostać pierwszym sołtysem. Przywilej miejski wydany został w Królewcu w 1570 roku. Miasto miało początkowo charakter rolniczy, na rozwój zaś przyszło nieco poczekać, a to ze względu na serię nieprzychylnych wydarzeń historycznych, jakimi były pożary, epidemie, zniszczenia wojenne (m.in. tatarskie z 1657).
Pod koniec XVIII wieku Gołdap stała się miastem rolniczo-rzemieślniczym, o zaludnieniu rzędu trzech tysięcy osób. W 1818 roku uczyniono z miasta stolicę powiatu. Mimo kilku kolejnych dużych pożarów Gołdap rozwijała się, a w 1879 uzyskała połączenie kolejowe z Ełkiem (wkrótce przybyły inne linie kolejowe, obecnie stacja nie jest czynna). U schyłku XIX wieku mieszkało tu już ponad 7 tysięcy osób, w tym duża grupa Litwinów. Częstym gościem okolicznych lasów był polujący cesarz Wilhelm II.
W 1914 roku miasto zajęli na krótko Rosjanie. W okresie międzywojennym w Gołdapi nadal była siedziba powiatu. W 1938 roku doszło do spalenia synagogi. Z kolei zniszczenia wojenne z zimy 1945 sięgnęły 90% zabudowy.
Po przejęciu administracji przez Polskę Gołdap znalazła się w granicach województwa białostockiego, a po reformie administracyjnej z 1975 – województwa suwalskiego. Od lat 60. miasto cieszy się uznaniem jako kurort uzdrowiskowy, stawiając na turystykę i ekologię. W stanie wojennym Gołdap stanowiła miejsce internowania opozycjonistów.
Zabytki
Do najważniejszych zabytków Gołdapi należą:
- konkatedra Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła, dawny kościół ewangelicki z 1560, odbudowany w latach 80. XX wieku po zniszczeniach wojennych, od 1992 kościół współkatedralny katolickiej diecezji ełckiej
- kościół św. Leona z 1894, obecnie katolicki
- dwie wieże ciśnień z przełomu XIX i XX wieku
- kamienice z XIX wieku
- pozostałości kwatery głównej Luftwaffe na zachodnim brzegu jeziora Gołdap
Gospodarka
Gołdap czerpie zyski z turystyki i uzdrowiskowego charakteru, jest ośrodkiem sportów zimowych (narciarstwo, saneczkarstwo). Znaczenie w obrocie handlowym ma również bliskość granicy (3 km) z Federacją Rosyjską. Funkcjonuje szereg małych i średnich przedsiębiorstw, m.in. dwie fabryki kopert, zakłady odzieżowe, zakłady metalowe, tartak, zakład produkujący mrożonki oraz firmy produkujące elementy wyposażenia budynków.
Kultura
W Gołdapi działają m.in.:
- Dom Kultury wraz z kinem "Kultura" i galerią K-2;
- Ośrodek Sportu i Rekreacji, przy którym funkcjonuje Muzeum Ziemi Gołdapskiej
- Biblioteka Publiczna
Do znanych, cyklicznych imprez organizowanych w mieście należą Jesienne Dni Literatury Ocalenie przez Poezję i Międzynarodowy Konkurs Krzyku.
Edukacja
W Gołdapi działa:
- przedszkole samorządowe
- trzy szkoły podstawowe
- dwa gimnazja publiczne
- Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Jana Pawła II w Gołdapi
- Zespół Szkół Zawodowych w Gołdapi
Religia
Funkcjonują w Gołdapi jednostki lub duchowni następujących kościołów i grup wyznaniowych:
- parafie Kościoła rzymskokatolickiego:
- Kościół ewangelicko-augsburski;
- Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa
- Kościół Boży w Chrystusie
- Świadkowie Jehowy
Współpraca z innymi miastami
Gołdap nawiązała współprace partnerską z:
- rosyjskimi Gusiewem i Dubną
- greckim Ano Syros
- izraelskim Giv'at Shemuel
- niemieckim Stade
- litewskimi Szakami
Ludzie związani z Gołdapią
Wśród osób urodzonych lub działających w Gołdapi byli:
- Sylwester Czereszewski, piłkarz
- Herbert Ehrenberg, polityk, minister spraw socjalnych RFN
- Jan Jakub Gräber, duchowny ewangelicki, wydawca pism religijnych
- Alfred Partikel, malarz
- Erich Sack, duchowny ewangelicki, przeciwnik hitleryzmu
- Johannes Thiele, zoolog
- Carl Zarniko, lekarz
- Immanuel Kant, o którym legenda głosi, że nigdy nie opuszczał Królewca, w rzeczywistości odbył podróż do Gołdapi, gdzie odwiedzał swojego przyjaciela generała von Lossowa.
Bibliografia
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, pod redakcją Waldemara Mierzyw, Dąbrówno 2008
pl.wikipedia.org[09.01.2015]
portal Urzędu Miasta Gołdap [09.01.2015]
baza informacji lokalnych o Gołdapi [09.01.2015]
goldap.info, Gołdapski Portal Informacyjny [09.01.2015]
