Gryźliny (gmina Nowe Miasto Lubawskie)
| Gryźliny | |
| | |
 Budynek szkoły z końca XIX w., źródło: www.wrota.warmia.mazury.pl, 12.09.2013.
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko - mazurskie |
| Powiat | nowomiejski |
| Gmina | Nowe Miasto Lubawskie |
| Sołectwo | Gryźliny |
| Liczba ludności (Pole-obowiązkowe) | Pole-obowiązkowe |
| Strefa numeracyjna | (+48) 56 |
| Tablice rejestracyjne | NNM |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Gryźliny | |
| Położenie na mapie Polski  Gryźliny | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Gryźliny (Greszelinge, niem. Grislin) – wieś sołecka w Polsce w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie nowomiejskim, w gminie Nowe Miasto Lubawskie. W latach 1975-1998 miejscowość przynależała administracyjnie do województwa toruńskiego.
Spis treści
Charakterystyka fizjograficzna
Wieś znajduje się nad Jeziorem Gryźliny.Miejscowość położona jest na terenie gminy Nowe Miasto Lubawskie, która posiada niezwykle urozmaiconą rzeźbę. Obszar gminy obejmuje Pojezierze Brodnickie, Garb Lubawski i głęboko wciętą dolinę Drwęca Drwęcy. Na terenie gminy występują takie formy jak ozy i kemy, powstałe podczas zlodowacenia w zagłębieniach i szczelinach martwego lodu. Na południe od Nowego Dworu Bratiańskiego znajduje się oz (eksploatowany jako żwirownia), natomiast na północ od wsi Chrośle i na południe od Jamielnika występują kemy. Oś hydrograficzną gminy stanowi rzeka Drwęca. Znaczną powierzchnię zaś zajmują mokradła i bagna, występujące głównie w dnach rynien i innych obniżeniach terenu. Stosunkowo niewielką powierzchnię zajmują lasy (14% powierzchni gminy). Ponadto 65% powierzchni gminy stanowi obszar chronionego krajobrazu.
Dzieje miejscowości
Wzmiankowana po raz pierwszy w roku 1402. Nie znana jest dokładna data lokacji. Nazwa wsi związana jest z rzeką Gryźliny. Informacja z roku 1409 podaje, że Mikołaj z Gryźlin otrzymał 9 grzywien za konia użytego w wyprawie na Dobrzyń. W 1414 r. właścicielami wsi byli Mikołaj i Sander. Na przełomie XV i XVI wieku Gryźliny stanowiły własność rodziny Wilkanowskich. W 1501 r. przy podziale między braćmi Wilkanowskimi Gryźliny otrzymuje Mateusz. Od 1570 r. wieś przechodzi w ręce rodziny Działyńskich. W wieku XIX właścicielem wsi był Józef Chrzanowski, a w roku 1890 majątek przejęła Pruska Komisja Kolonizacyjna. Komisja rozparcelowała majątek. Pod koniec XIX w. właścicielem wsi był Józef Chrzanowski. Obszar miejscowości liczył wówczas 2223 mórg z 24 budynkami i 10 domami mieszkalnymi. We wsi mieszkało 154 katolików i 5 ewangelików. Dzieci uczęszczały do szkoły w Jamielniku. W latach 1934-1938 roku istniała gmina Gryźliny. Wieś znajduje się wśród pól w głębokiej rynnie.
Gospodarka
W 1926 r. we wsi powstało Kółko Rolnicze w Gryźlinach.
Kultura
We wsi działa świetlica oraz Ochotnicza Straż Pożarna. Znajduje się tutaj kościół filialny parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Radomnie.
Ludzie związani z miejscowością:
Na kartach historii wsi zapisała się rodzina Wilkanowskich. Po 1945 r. sołtysami wsi byli między innymi: Henryk Skwarek iDariusz Krajnik. Od 2011 r. sołtysem wsi jest Edward Namsołek.
Zabytki:
We wsi znajduje się zespół podworski z XIX w., kościół z XIX/XX w., cmentarz ewangelicki założony w XIX w., kapliczka z XX w., pomnik upamiętniający mord miejscowej ludności w 1939 r., budynek szkolny z końca XIX w.
Bibliografia:
Gmina Nowe Miasto Lubawskie. Przewodnik krajoznawczy, Toruń 1997, 82 ss.
Korecki Andrzej Gmina Nowe Miasto Lubawski, Pelplin 2006, 111 ss.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. II, Warszawa 1881, 927 ss.
