Iznota

Iznota
Pole-obowiązkowe
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Ruciane-Nida
Liczba ludności (2010)	54 (łącznie Iznota, Bartlewo, Gąsior)
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	12-220
Tablice rejestracyjne	NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Iznota
Położenie na mapie Polski Iznota
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Iznota (niem. Isnothen) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Ruciane-Nida. Do 1972 roku miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego, zaś w latach 1973-1998 do województwa suwalskiego.

Charakterystyka fizjograficzna

Wieś położona jest w zachodniej części Puszczy Piskiej, u ujścia rzeki Krutyni do jeziora Bełdany, około 10 km na północ od Rucianego-Nidy. Odcinek Krutyni od Jeziora Gardyńskiego do Iznoty nazywany jest Czarną Rzeką, nazwa ta pochodzi o ciemnej barwy wody, która płynie bogatym w torf korytem i niesie dużo mulistego osadu. W pobliżu Iznoty znajduje się kilka niewielkich jeziorek: Borkówko (2,8 ha), Dłużec (18,4 ha), Jerzewko (6,7 ha), Ścieczek (4 ha), Włosek (3,4 ha). Taką samą nazwę jak to ostatnie jezioro nosi również binduga położona na brzegu Jeziora Bełdany, około 2 km od wsi. Z kolei na północ od Iznoty, po lewej stronie drogi do Mikołajek, leży pagórek Gęsia Góra.

Dzieje miejscowości

W 1602 roku elektor brandenburski Jerzy Fryderyk nadał 1,5 łanu ziemi na prawie chełmińskim nadleśniczemu z Mikołajek Krzysztofowi Fuchsowi. W uznaniu położonych przez niego zasług ziemia ta została zwolniona od czynszu. Fuchs rozkazał rozebrać stojący w Iznocie stary, opuszczony młyn wodny, o którym powiadano, że w nim straszy; okazało się jednak, że owa budowla służy „jedynie” kłusownikom jako kryjówka. Jakaś osada istniała tu zapewne przed nadaniem przywileju na młyn – ten ostatni działał tu bowiem od 1568 roku. W 1839 roku istniał tu dwór. Iznota należała do parafii ewangelickiej w Mikołajkach.

Szkoła we wsi istniała już w 1818 roku, uczęszczało do niej wówczas 32 uczniów, których uczył jeden nauczyciel. Szkoła ta w 1935 roku posiadała murowany budynek, była jednoklasowa, uczyło się w niej 23 dzieci. Po II wojnie światowej szkołę uruchomiono jesienią 1949 roku, uczęszczało wówczas do niej 51 uczniów. Po II wojnie światowej młyn został całkowicie wyburzony, nie pozostały też ślady po dworze. Według spisu z 1978 roku znajdował się tu wówczas sklep spożywczy, kiosk „Ruchu” i świetlica.

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Józef Sater.

Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych

1785 – 3 gospodarstwa

1818 – 34 osoby, 4 gospodarstwa

1839 – 37 osób, 6 gospodarstw

1857 – 62 osoby

1939 – 135 osób (łącznie z okolicznymi przysiółkami)

1949 – 15 gospodarstw

1970 – 62 osoby, 12 gospodarstw (łącznie z przysiółkami)

1978 – 34 osoby, 10 gospodarstw

1987 – 36 osób

Religia:

Wieś znajduje się na terenie parafii ewangelicko-augsburskiej z siedzibą w Mikołajkach.

Ludzie związani z miejscowością:

• Latem 1952 roku do Iznoty kajakiem przypłynął Igor Newerly. Według Tadeusza Willana: pisarza „urzekł widok samotnej leśniczówki. Wyruszył do niej. […] Leśniczówka Iznota stała się kolebką dużej powieści pisarza, którą zatytułował Leśne Morze, czyli Szu-Hai .

Zabytki:

• Znajdują się tu trzy niewielkie cmentarze ewangelickie (oddalone od siebie o zaledwie 200 m) – dwa w centrum wsi, jeden na wschód od niej. Jeden pochodzi z XIX wieku, jeden z przełomu XIX i XX wieku i jeden z początków XX wieku
• Dawny cmentarz ewangelicki z pierwszej połowy XX wieku znajduje się na zalesionym wzgórzu po lewej stronie drogi z Iznoty do leśniczówki Gąsior

Turystyka

• Wiedzie tędy szlak żeglugowy z Mikołajek do Rucianego
• W Iznocie i okolicznych przysiółkach (Gąsior) znajduje się wiele gospodarstw agroturystycznych oraz kilka pensjonatów
• Ośrodek wypoczynkowy „Galindia”, założony przez lekarzy Marię i Cezarego Kubackich, składa się z hotelu, restauracji i pensjonatu. Stylem nawiązuje do przeszłości regionu, który zamieszkiwali Galindowie

Bibliografia:

1. Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
2. Białuński Grzegorz, Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996.
3. Bielawny Krzysztof, Nekropolie w granicach parafii ewangelickich Nawiady, Piecki i Stara Ukta, Znad Pisy, nr 15, 2006, s. 162-211.
4. Kass Wojciech, Worobiec Krzysztof A., Ginące leśniczówki Puszczy Piskiej, Znad Pisy, nr 12, 2003, s. 284-300.
5. Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
6. Mrągowo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1975.
7. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
8. Śliwiński Józef, Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic, Olsztyn 1993.
9. Willan Tadeusz, Nienawiść i pajda chleba, Olsztyn 1968.
10. Żurkowska Tekla, Mazurskie cmentarze. Symbole w krajobrazie, Olsztyn 2008.
11. Bank Danych Lokalnych GUS:http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims [data dostępu: 30.08.2013]
12. Gminna Ewidencja Zabytków www.bip.ruciane-nida.pl/zalaczniki/prawo/130215093910.pdf [data dostępu: 30.08.2013]

Przypisy