Kruszczyk rdzawoczerwony: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 19: | Linia 19: | ||
|Lista synonimów = | |Lista synonimów = | ||
}} | }} | ||
| − | |||
| − | |||
'''Kruszczyk rdzawoczerwony ''' (''Epipactis atrorubens'' (Hoffm. Ex Bernh) – gatunek rośliny należący do rodziny storczykowatych (''Orchidaceae''), rzędu szparagowców (''Asparagales''). | '''Kruszczyk rdzawoczerwony ''' (''Epipactis atrorubens'' (Hoffm. Ex Bernh) – gatunek rośliny należący do rodziny storczykowatych (''Orchidaceae''), rzędu szparagowców (''Asparagales''). | ||
| − | + | <br/><br/> | |
=== Morfologia === | === Morfologia === | ||
Kruszczyk rdzawoczerwony jest byliną, geofitem ryzomowym. Tworzy wzniesioną, nierozgałęziającą się łodygę o wysokości do 80 cm, podzieloną na węzły i międzywęźla. Łodyga wyrasta z podziemnego kłącza. Ulistniona naprzemianlegle. Liście kształtu jajowatego lub jajowatolancetowatego, z szorstkimi nerwami i owłosione na brzegach. Są znacznie dłuższe od międzywęźli, sztywne i ustawione na łodydze naprzeciwlegle i dwustronnie. | Kruszczyk rdzawoczerwony jest byliną, geofitem ryzomowym. Tworzy wzniesioną, nierozgałęziającą się łodygę o wysokości do 80 cm, podzieloną na węzły i międzywęźla. Łodyga wyrasta z podziemnego kłącza. Ulistniona naprzemianlegle. Liście kształtu jajowatego lub jajowatolancetowatego, z szorstkimi nerwami i owłosione na brzegach. Są znacznie dłuższe od międzywęźli, sztywne i ustawione na łodydze naprzeciwlegle i dwustronnie. | ||
Kwitnie od czerwca do sierpnia. Kwiaty małe, liczne (20), o ciemnej barwie – brudnopurpurowe lub czerwono-fioletowe, delikatnie pachnące (zapach wanilii), na krótkich szypułkach. Zebrane są w luźne jednostronne grono. Oś grona kwiatowego jest gęsto omszona białymi włoskami. Działki kielicha mają długość 8-10 mm i są z zewnątrz omszone. Zalążnia silnie omszona i nagle zwężająca się w szypułkę kwiatową. Warżka rdzawoczerwona lub różowawa, z przednim zaostrzonym członem o łódkowatym kształcie zrośniętym z członem nasadowym. Człon końcowy jest szeroki i rurkowaty lekko falisty lub karbowany z dwoma fałdowanymi guzkami, które zbiegają, łącząc się z trzecim guzkiem w środku. | Kwitnie od czerwca do sierpnia. Kwiaty małe, liczne (20), o ciemnej barwie – brudnopurpurowe lub czerwono-fioletowe, delikatnie pachnące (zapach wanilii), na krótkich szypułkach. Zebrane są w luźne jednostronne grono. Oś grona kwiatowego jest gęsto omszona białymi włoskami. Działki kielicha mają długość 8-10 mm i są z zewnątrz omszone. Zalążnia silnie omszona i nagle zwężająca się w szypułkę kwiatową. Warżka rdzawoczerwona lub różowawa, z przednim zaostrzonym członem o łódkowatym kształcie zrośniętym z członem nasadowym. Człon końcowy jest szeroki i rurkowaty lekko falisty lub karbowany z dwoma fałdowanymi guzkami, które zbiegają, łącząc się z trzecim guzkiem w środku. | ||
| − | Kwiaty nie produkują nektaru, są jednak odwiedzane przez owady, które zbierają pyłkowiny. Owad siadając na warżce, odgina swoim ciężarem jej część szczytową, a pyłkowina przykleja mu się do głowy. W niesprzyjających warunkach (np. podczas długotrwałych opadów), gdy owady nie odwiedzają kwiatów, dochodzi do samozapylenia. | + | |
| + | Kwiaty nie produkują nektaru, są jednak odwiedzane przez owady, które zbierają pyłkowiny. Owad, siadając na warżce, odgina swoim ciężarem jej część szczytową, a pyłkowina przykleja mu się do głowy. W niesprzyjających warunkach (np. podczas długotrwałych opadów), gdy owady nie odwiedzają kwiatów, dochodzi do samozapylenia. | ||
<br/> | <br/> | ||
=== Rozmieszczenie i ekologia === | === Rozmieszczenie i ekologia === | ||
| − | Kruszczyk rdzawoczerwony występuje w Europie | + | Kruszczyk rdzawoczerwony występuje w Europie z wyjątkiem dalekiej północy, centra jego występowania skupiają się w części środkowej i wschodniej. Gatunek rodzimy dla Polski, dość pospolity, występuje na rozproszonych stanowiskach w całym kraju, zarówno na niżu, jak i w niższych położeniach górskich. Gatunek spotykany na wysokości 0-2200 m n.p.m. Rośnie w widnych lasach, na łąkach, w zaroślach, na suchych murawach. Ponadto spotykany jest w różnego typu zaroślach oraz w siedliskach przekształconych przez człowieka. Rośnie przeważnie w półcieniu, ale toleruje także stanowiska otwarte i słoneczne. |
Obszarem o największej koncentracji stanowisk tego gatunku w Polsce jest Pustynia Błędowska, gdzie miejscami populacje storczyka liczą nawet 100-150 osobników. | Obszarem o największej koncentracji stanowisk tego gatunku w Polsce jest Pustynia Błędowska, gdzie miejscami populacje storczyka liczą nawet 100-150 osobników. | ||
Preferuje gleby o odczynie obojętnym lub zasadowym (pH ≥ 7), o różnym stopniu wilgotności, zasobne w węglan wapnia. Spotykany w pobliżu rozsypujących się resztek betonowych słupów, umocnień, jak i na pożarzyskach. Zarówno beton, jak i popiół po pożarze powodują alkalizację gleby (wzrost zasadowości). Sprzyja to prawidłowemu wzrostowi rośliny oraz zawiązywaniu kwiatów i owoców. Miejsca po pożarach są ponadto dodatkowo użyźnione, co także korzystnie wpływa na stan populacji. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla ''Cl. Erico-Pinetea'', ''SubAll. Cephalanthero-Fagenion'', A''ss. Cephalantherorubrae-Fagetum''. | Preferuje gleby o odczynie obojętnym lub zasadowym (pH ≥ 7), o różnym stopniu wilgotności, zasobne w węglan wapnia. Spotykany w pobliżu rozsypujących się resztek betonowych słupów, umocnień, jak i na pożarzyskach. Zarówno beton, jak i popiół po pożarze powodują alkalizację gleby (wzrost zasadowości). Sprzyja to prawidłowemu wzrostowi rośliny oraz zawiązywaniu kwiatów i owoców. Miejsca po pożarach są ponadto dodatkowo użyźnione, co także korzystnie wpływa na stan populacji. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla ''Cl. Erico-Pinetea'', ''SubAll. Cephalanthero-Fagenion'', A''ss. Cephalantherorubrae-Fagetum''. | ||
| − | + | ||
| − | Na Warmii i Mazurach gatunek występuje m.in. w [[Mazurski Park Krajobrazowy|Mazurskim Parku Krajobrazowym]]. | + | Na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]] gatunek występuje m.in. w [[Mazurski Park Krajobrazowy|Mazurskim Parku Krajobrazowym]]. |
=== Wartość użytkowa === | === Wartość użytkowa === | ||
| − | Roślina objęta jest w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. | + | Roślina objęta jest w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. |
W ochronie czynnej zaleca się przesadzanie osobników o najlepszej kondycji z terenów zagrożonych, np. planowaną wycinką drzew i krzewów oraz związaną z tym zmianą warunków siedliskowych, na podobne, możliwie najbliższe stanowiska. | W ochronie czynnej zaleca się przesadzanie osobników o najlepszej kondycji z terenów zagrożonych, np. planowaną wycinką drzew i krzewów oraz związaną z tym zmianą warunków siedliskowych, na podobne, możliwie najbliższe stanowiska. | ||
| − | |||
=== Ciekawostki === | === Ciekawostki === | ||
| Linia 47: | Linia 45: | ||
<br/> | <br/> | ||
| + | == Zobacz też == | ||
| + | [http://pl.wikipedia.org/wiki/Kruszczyk_rdzawoczerwony pl.wikipedia.org] [15.02.2015] <br/> | ||
| + | [http://pustynia-bledowska.eu/inwentaryzacja/index.php?option=com_k2&view=item&layout=item&id=6&Itemid=126 pustynia-bledowska.eu] [15.02.2015] <br/> | ||
| + | [http://www.przyrodaswietokrzyska.pl/index.php/jednoliścienne/storczykowe/kruszczyk-rdzawoczerwony.html przyrodaswietokrzyska.pl] [15.02.2015] <br/> | ||
| + | [http://parkikrajobrazowewarmiimazur.pl/mazurski/dolne_menu-geomorfologia-roznorodnosc_gatunkowa-wykaz_rzadkich_roslin_wystepujacych_na_terenie_parku.html parkikrajobrazowewarmiimazur.pl] [15.02.2015] <br/> | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | Rutkowski L., ''Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej'', Warszawa, Wyd. Naukowe PWN, 2006. | + | Rutkowski L., ''Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej'', Warszawa, Wyd. Naukowe PWN, 2006. <br/> |
| − | <br/> | + | Szafer W., Kulczyński S., ''Rośliny polskie'', Warszawa, PWN, 1988.<br/> |
| − | Szafer W., Kulczyński S., ''Rośliny polskie'', Warszawa, PWN, 1988. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | <br/> | ||
| − | [[Kategoria: Przyroda | + | [[Kategoria: Przyroda]] [[Kategoria: Rośliny Warmii i Mazur]] [[Kategoria: Rośliny chronione]] |
Aktualna wersja na dzień 12:45, 16 lut 2015
| Kruszczyk rdzawoczerwony | |
| | |
| Epipactis atrorubens | |
| (Hoffm. Ex Bernh) | |
 Kruszczyk rdzawoczerwony. Fot. BerndH. Źródło: Commons Wikimedia | |
| Systematyka | |
| Królestwo | rośliny |
| Podkrólestwo | rośliny naczyniowe |
| Gromada | okrytonasienne |
| Klasa | jednoliścienne |
| Rząd | szparagowce |
| Rodzina | storczykowate |
| Rodzaj | kruszczyk |
| Gatunek | kruszczyk rdzawoczerwony |
| Synonimy | |
Kruszczyk rdzawoczerwony (Epipactis atrorubens (Hoffm. Ex Bernh) – gatunek rośliny należący do rodziny storczykowatych (Orchidaceae), rzędu szparagowców (Asparagales).
Spis treści
Morfologia
Kruszczyk rdzawoczerwony jest byliną, geofitem ryzomowym. Tworzy wzniesioną, nierozgałęziającą się łodygę o wysokości do 80 cm, podzieloną na węzły i międzywęźla. Łodyga wyrasta z podziemnego kłącza. Ulistniona naprzemianlegle. Liście kształtu jajowatego lub jajowatolancetowatego, z szorstkimi nerwami i owłosione na brzegach. Są znacznie dłuższe od międzywęźli, sztywne i ustawione na łodydze naprzeciwlegle i dwustronnie.
Kwitnie od czerwca do sierpnia. Kwiaty małe, liczne (20), o ciemnej barwie – brudnopurpurowe lub czerwono-fioletowe, delikatnie pachnące (zapach wanilii), na krótkich szypułkach. Zebrane są w luźne jednostronne grono. Oś grona kwiatowego jest gęsto omszona białymi włoskami. Działki kielicha mają długość 8-10 mm i są z zewnątrz omszone. Zalążnia silnie omszona i nagle zwężająca się w szypułkę kwiatową. Warżka rdzawoczerwona lub różowawa, z przednim zaostrzonym członem o łódkowatym kształcie zrośniętym z członem nasadowym. Człon końcowy jest szeroki i rurkowaty lekko falisty lub karbowany z dwoma fałdowanymi guzkami, które zbiegają, łącząc się z trzecim guzkiem w środku.
Kwiaty nie produkują nektaru, są jednak odwiedzane przez owady, które zbierają pyłkowiny. Owad, siadając na warżce, odgina swoim ciężarem jej część szczytową, a pyłkowina przykleja mu się do głowy. W niesprzyjających warunkach (np. podczas długotrwałych opadów), gdy owady nie odwiedzają kwiatów, dochodzi do samozapylenia.
Rozmieszczenie i ekologia
Kruszczyk rdzawoczerwony występuje w Europie z wyjątkiem dalekiej północy, centra jego występowania skupiają się w części środkowej i wschodniej. Gatunek rodzimy dla Polski, dość pospolity, występuje na rozproszonych stanowiskach w całym kraju, zarówno na niżu, jak i w niższych położeniach górskich. Gatunek spotykany na wysokości 0-2200 m n.p.m. Rośnie w widnych lasach, na łąkach, w zaroślach, na suchych murawach. Ponadto spotykany jest w różnego typu zaroślach oraz w siedliskach przekształconych przez człowieka. Rośnie przeważnie w półcieniu, ale toleruje także stanowiska otwarte i słoneczne. Obszarem o największej koncentracji stanowisk tego gatunku w Polsce jest Pustynia Błędowska, gdzie miejscami populacje storczyka liczą nawet 100-150 osobników.
Preferuje gleby o odczynie obojętnym lub zasadowym (pH ≥ 7), o różnym stopniu wilgotności, zasobne w węglan wapnia. Spotykany w pobliżu rozsypujących się resztek betonowych słupów, umocnień, jak i na pożarzyskach. Zarówno beton, jak i popiół po pożarze powodują alkalizację gleby (wzrost zasadowości). Sprzyja to prawidłowemu wzrostowi rośliny oraz zawiązywaniu kwiatów i owoców. Miejsca po pożarach są ponadto dodatkowo użyźnione, co także korzystnie wpływa na stan populacji. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Erico-Pinetea, SubAll. Cephalanthero-Fagenion, Ass. Cephalantherorubrae-Fagetum.
Na Warmii i Mazurach gatunek występuje m.in. w Mazurskim Parku Krajobrazowym.
Wartość użytkowa
Roślina objęta jest w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. W ochronie czynnej zaleca się przesadzanie osobników o najlepszej kondycji z terenów zagrożonych, np. planowaną wycinką drzew i krzewów oraz związaną z tym zmianą warunków siedliskowych, na podobne, możliwie najbliższe stanowiska.
Ciekawostki
Tworzy mieszańce z kruszczykiem szerokolistnym (Epipactis helleborine) i kruszczykiem drobnolistnym (Epipactis microphylla).
Zobacz też
pl.wikipedia.org [15.02.2015]
pustynia-bledowska.eu [15.02.2015]
przyrodaswietokrzyska.pl [15.02.2015]
parkikrajobrazowewarmiimazur.pl [15.02.2015]
Bibliografia
Rutkowski L., Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, Warszawa, Wyd. Naukowe PWN, 2006.
Szafer W., Kulczyński S., Rośliny polskie, Warszawa, PWN, 1988.
