Leśne Arboretum Warmii i Mazur w Kudypach

Leśne Arboretum Warmii i Mazur w Kudypach
Budynek edukacyjny przy arboretum. Źródło: www.kudypy.olsztyn.lasy.gov.pl
Państwo	Polska
Powierzchnia	15,69 ha
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Leśne Arboretum Warmii i Mazur w Kudypach
Położenie na mapie Polski Leśne Arboretum Warmii i Mazur w Kudypach
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Leśne Arboretum Warmii i Mazur w Kudypach – ogród dendrologiczny w miejscowości Kudypy, w odległości 4 km od Olsztyna, powstały na początku lat 90. XX w. Zajmuje powierzchnię 15,69 ha. Od 1999 r. jako jednostka organizacyjna Nadleśnictwa Kudypy należy do Rady Ogrodów Botanicznych w Polsce. Od 2005 r. posiada status ogrodu botanicznego nadany przez Ministerstwo Środowiska. Arboretum nosi imię Polskiego Towarzystwa Leśnego.

Źródło: www.kudypy.olsztyn.lasy.gov.pl

Źródło: www.kudypy.olsztyn.lasy.gov.pl

Historia

Arboretum w Kudypach powstało dzięki inicjatywie leśników zrzeszonych w Polskim Towarzystwie Leśnym. Jego organizacją zajęło się Nadleśnictwo Kudypy przy merytorycznej pomocy pracowników Arboretum w Rogowie oraz Katedry Botaniki i Ochrony Przyrody UWM w Olsztynie.

Obiekt funkcjonuje od 1997 r., jednak prace przygotowawcze rozpoczęto już w roku 1990. Wybrany teren ogrodzono, powstała sieć dróg i ścieżek, a pierwsze drzewa posadzono w 1992 r.

Arboretum utworzono pierwotnie na obszarze 7,54 ha, jednak w 2004 r. powiększono je o przyległe tereny leśne do obecnych granic. Wprowadzenie kolekcji drzew i krzewów obcego pochodzenia wymagało znacznych przekształceń istniejących drzewostanów. Prace te polegały na wycinaniu 5–10-arowych gniazd oraz całkowitym lub częściowym usuwaniu dolnego piętra drzew i krzewów. Na stałe pozostawiano jedynie najcenniejsze rodzime drzewa.

Kolekcja

Arboretum ma charakter parku leśnego i składa się z następujących działów:

• kolekcyjnego (drzewa i krzewy obcego pochodzenia)
• flory polskiej
• lasu naturalnego

Kolekcja drzew i krzewów znajdująca się w Kudypach obejmuje obecnie łącznie ok. 1000 gatunków oraz odmian. Ponad 700 gatunków i odmian drzew oraz krzewów obcego pochodzenia znajduje się w dziale kolekcyjnym. Rosnące tu rośliny zostały sprowadzone między innymi z Korei, Japonii, Chin, Rosji, Kanady, USA a także z terenów górskich południowo-wschodniej Europy. W tym dziale najliczniejszą grupę stanowią klony, irgi, suchodrzewy, kaliny, sosny, jałowce, brzozy, jodły i berberysy.

Dział flory polskiej niżowej obejmuje ok. 300 gatunków i odmian drzew oraz krzewów rodzimych. Jest to również miejsce uprawy polskich roślin zielnych. Znajduje się tu wiele gatunków chronionych, rzadkich i zagrożonych wyginięciem. Dział porośnięty jest przez las z udziałem buka. Rośliny zielne wchodzące w skład znajdującej się tu kolekcji to między innymi: zawilec gajowy, zawilec żółty, kokorycz pełna, kokorycz pusta, żywokost sercowaty, czyściec leśny, barwinek pospolity, podkolan biały. W dziale tym znajdują się ponadto dziko rosnące gatunki porzeczek: porzeczka czarna, porzeczka czerwona, porzeczka alpejska i porzeczka agrest.

Zgromadzono tutaj również roślinność występującą na torfowiskach, tj. takie rośliny wodne, jak np. grzybień biały czy grążel żółty oraz kosaciec syberyjski i kosaciec żółty rosnące na brzegach zbiorników wodnych. W skład polskiej flory reprezentowanej w Arboretum w Kudypach wchodzą także: sasanki, len złocisty, goździki, dzwonki, rozchodnik wielki, lebiodka pospolita, melisa lekarska, kolekcja róż oraz rosnący w borach sosnowych zimoziół północny.

Las naturalny to fragment nieprzekształconego lasu rosnącego na tym terenie przed utworzeniem Arboretum. Przeważa tu drzewostan sosnowy w wieku 90–170 lat z udziałem dębu szypułkowego i świerka pospolitego, którego pojedyncze okazy osiągają wiek powyżej 200 lat, oraz domieszką lipy drobnolistnej, grabu pospolitego i klonu zwyczajnego. Jest to las mieszany świeży w typie grądu subkontynentalnego. Roślinność naturalna tego działu, obejmująca jedynie rośliny naczyniowe, liczy około 200 gatunków. Niektóre z rosnących tutaj drzew zostały uznane za pomniki przyrody.

Działalność dydaktyczna

Oprócz funkcji kolekcjonerskich celem działań Arboretum jest edukacja ekologiczna oraz nauczanie postrzegania zależności i powiązań między organizmami a środowiskiem, w którym żyją. Ofertę edukacyjną obiektu tworzą zajęcia terenowe w lesie, na ścieżkach dydaktycznych i w Arboretum, zajęcia w przedszkolach i szkołach, warsztaty metodyczne dla nauczycieli, prelekcje, wykłady, konferencje, seminaria, a także konkursy i wystawy . Służy temu istniejąca przy Arboretum Izba Edukacyjna. Zorganizowany w niej kącik przyrodniczy ukazuje piękno przyrody kudypskich lasów, jego roślinność i zwierzęta. Znajdują się tu również eksponaty historyczne związane z pracą leśników oraz wystawa geologiczna. W Arboretum realizowane są różne programy badawcze.

W 2011 r. powstało Lapidarium Geologiczne – kolekcja kamieni i głazów narzutowych z terenu Warmii i Mazur.

Ciekawostki

Poza kolekcją drzew, krzewów i roślin zielnych na uwagę zasługują spontanicznie występujące (głównie w części naturalnej Arboretum) gatunki grzybów. Na pomnikowych dębach spotkać można owocniki chronionego gatunku ozorka dębowego. Efemerycznie, w różnych częściach obiektu, pojawiają się owocniki ciekawego gatunku aksamitkówki złotej.

Na obszarze Arboretum odnotowano występowanie 109 gatunków porostów, w tym 32 taksony zagrożone wymarciem i umieszczone na czerwonej liście, oraz 17 gatunków objętych w Polsce ochroną.

Bibliografia

Tumiłowicz Jerzy, Hołdyński Czesław, Szumarski Witold, Leśne Arboretum Warmii i Mazur w Kudypach k. Olsztyna, [w:] Łukasiewicz Aleksander, Puchalski Jerzy, Ogrody botaniczne w Polsce, Warszawa 2002, s. 287–296.
Kubiak Dariusz, Bobińska Agata, The lichen biota of Warmia and Mazury Forest Arboretum in Kudypy (N Poland), "Rocznik Akademii Rolniczej w Poznaniu" 2012, 391, Bot. Stec. 16, s. 101–107.
pl.wikipedia.org, Arboretum w Kudypach [19.04.2014]
Nadleśnictwo Kudypy [19.04.2014]