Mołdyty: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Bibliografia) |
|||
| (Nie pokazano 12 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = | |dopełniacz wsi = | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
|sołectwo = Troksy | |sołectwo = Troksy | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 71<ref>Łącznie Mołdyty i | + | |liczba ludności = 71<ref>Łącznie: Mołdyty i Nisko.</ref> |
|rok = 2010 | |rok = 2010 | ||
|strefa numeracyjna = | |strefa numeracyjna = | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }} |
| − | ''' Mołdyty ''' (niem. ''Molditten'') – | + | ''' Mołdyty ''' (niem. ''Molditten'') – wieś niesołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat bartoszycki|powiecie bartoszyckim]], w [[Bisztynek (gmina miejsko-wiejska)|gminie Bisztynek]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. |
| − | + | Miejscowość w 2010 roku liczyła 71 mieszkańców (łącznie z miejscowością [[Nisko]]). Wieś wchodzi w skład sołectwa [[Troksy]], w którym funkcję sołtysa sprawuje obecnie [[Jan Jadeszko]]<ref>[http://bip.warmia.mazury.pl/bisztynek_gmina_miejsko_-_wiejska/101/132/WYKAZ__SOLTYSOW__SOLECTW__GMINY__BISZTYNEK/ bip.warmia.mazury.pl] [05.03.2014]</ref>. | |
| − | Miejscowość w 2010 roku liczyła 71 mieszkańców (łącznie z miejscowością [[Nisko]]). Wieś wchodzi w skład sołectwa [[Troksy]], w którym funkcję sołtysa sprawuje obecnie[[Jan Jadeszko]]<ref>http://bip.warmia.mazury.pl/bisztynek_gmina_miejsko_-_wiejska/101/132/WYKAZ__SOLTYSOW__SOLECTW__GMINY__BISZTYNEK/ [ | + | <br/><br/> |
| − | |||
| − | <br/> | ||
| − | |||
== Położenie == | == Położenie == | ||
Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Równina Sępopolska|Równienie Sępopolskiej]], 37 km na południowy wschód od [[Bartoszyce|Bartoszyc]] i 13 km na południowy wschód od [[Bisztynek|Bisztynka]], na południe od drogi wojewódzkiej nr 594, przy granicy z powiatami [[powiat kętrzyński|kętrzyńskim]] i [[powiat olsztyński|olsztyńskim]]. | Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Równina Sępopolska|Równienie Sępopolskiej]], 37 km na południowy wschód od [[Bartoszyce|Bartoszyc]] i 13 km na południowy wschód od [[Bisztynek|Bisztynka]], na południe od drogi wojewódzkiej nr 594, przy granicy z powiatami [[powiat kętrzyński|kętrzyńskim]] i [[powiat olsztyński|olsztyńskim]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Wieś powstała najprawdopodobniej w XV wieku jako majątek ziemski. W 1515 roku biskup [[Fabian z Łężan]] przeprowadził transakcję z ówczesnymi właścicielami [[Zerbuń|Zerbunia]] | + | Wieś powstała najprawdopodobniej w XV wieku jako majątek ziemski. W 1515 roku biskup [[Fabian z Łężan]] przeprowadził transakcję z ówczesnymi właścicielami [[Zerbuń|Zerbunia]] – braćmi Janem i Olbrachtem. Na jej mocy bracia zamienili swoje 66 łanów w Zerbuniu na trzy dobra: Mołdyty, [[Łężany]] i [[Mikuły]]. W późniejszym czasie majątek w Mołdytach stał się własnością rodziny von Schedlin-Czeplińskich. Po nich zaś w drodze dziedziczenia przeszedł w ręce rodziny von Zeigut-Stanisławskich. W okresie od 1603 do 1630 roku właścicielem Mołdyt był najprawdopodobniej Ludwik Stanisławski, który wraz ze Stanisławem Wilczewskim z [[Ramsowo|Ramsowa]] w roku 1618 reprezentował [[Warmia|Warmię]] na sejmie koronnym w Warszawie. Po Ludwiku Stanisławskim wieś odziedziczyła jego córka Sybilla von Schedlin-Czarlińska. Od roku 1642 Mołdyty należały do Alberta Ludwika Stanisławskiego. |
| − | |||
| − | |||
| + | Rozwój majątku wiąże się z postacią Albrechta Zygmunta von Zeigut-Stanisławskiego, szlachcica warmińskiego, hrabiego Rzeszy. Za jego czasów Stanisławscy obrali Mołdyty na swą główną siedzibę. W 1741 roku rozpoczęto tu budowę obszernego [[dwór w Mołdytach|dworu]], lecz Albrecht Zygmunt nie zamieszkał w nim, pozostawiając go swym braciom (sam przeniósł się do [[Lipowina|Lipowiny]] w pobliżu [[Braniewo|Braniewa]]). W połowie XIX wieku majątek należał do niejakiego von Sendena. Natomiast pod koniec tego stulecia wieś należała do Eugeniusza Quassowskiego. Majątek ziemski w Mołdytach obejmował wówczas powierzchnię 463 ha. | ||
| − | + | Po II wojnie światowej na bazie dawnego majątku uruchomiono w Mołdytach [[Państwowe Gospodarstwa Rolne (PGR)|państwowe gospodarstwo rolne]], które od połowy lat 60. weszło w skład Kombinatu Państwowych Gospodarstw Rolnych w Sątopach. Dwór przetrwał wojnę, jednak w latach 80. został przekształcony do tego stopnia, że obecnie trudno dostrzec w nim dawną świetność. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | Liczba mieszkańców na przestrzeni lat: | ||
| + | *1857 – 117 osób | ||
| + | *1933 – 258 osób | ||
| + | *1939 – 248 osób | ||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | *[[ | + | *[[dwór w Mołdytach]] z połowy XVIII wieku – wzniesiony w stylu barokowym staraniem Albrechta Zygmunta von Zeigut-Stanisławskiego, inicjatora budowy pałacu w [[Lipowina|Lipowinie]]. Dwór w Mołdytach przeznaczony był dla jego rodzeństwa. |
| − | * | + | *park dworski |
| − | * | + | *zabudowania folwarczne – kuźnia i stodoła oraz kolonia mieszkalna robotników folwarcznych: cztery czworaki (obecnie domy nr 1, 2, 3 i 5) |
| − | * | + | *aleje przydrożne – odcinek wjazdowy i wyjazdowy ze wsi |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| − | + | == Bibliografia == | |
| + | ''Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic'', red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.<br/> | ||
| + | Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, ''Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 1999.<br/> | ||
| + | Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo do druku podali Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.<br/> | ||
| + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br/> | ||
| + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka ewidencja zabytków] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | Gminna ewidencja zabytków, w: [http://bip.warmia.mazury.pl/bisztynek_gmina_miejsko_-_wiejska/76/338/OGLOSZENIE_o_wylozeniu_do_publicznego_wgladu_projektu_zmiany_studium_uwarunkowan_i_kierunkow_zagospodarowania_przestrzennego_Gminy_i_Miasta_Bisztynek/ Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Bisztynek] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/roessel.html Deutsche Verwaltungsgeschichte] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/4367,moldyty-dwor-%28xviii-w-%29.html| polskaniezwykla.pl] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.ciekawemazury.pl/info.htm#620/pl/i/moldyty_-_zabytkowy_zespol_dworski ciekawemazury.pl] [095.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://mojemazury.pl/66532,Moldyty-tu-mieszkala-kochanka-Augusta-II-Mocnego.html mojemazury.pl] [05.03.2014] | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat bartoszycki]] [[Kategoria: Bisztynek (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: Wsie niesołeckie]] [[Kategoria: 1401-1500]] | |
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat bartoszycki]] [[Kategoria: | ||
Aktualna wersja na dzień 08:49, 10 kwi 2015
| Mołdyty | |
| | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | bartoszycki |
| Gmina | Bisztynek |
| Sołectwo | Troksy |
| Liczba ludności (2010) | 71[1] |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Mołdyty | |
| Położenie na mapie Polski  Mołdyty | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Mołdyty (niem. Molditten) – wieś niesołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Bisztynek. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 71 mieszkańców (łącznie z miejscowością Nisko). Wieś wchodzi w skład sołectwa Troksy, w którym funkcję sołtysa sprawuje obecnie Jan Jadeszko[2].
Położenie
Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Równienie Sępopolskiej, 37 km na południowy wschód od Bartoszyc i 13 km na południowy wschód od Bisztynka, na południe od drogi wojewódzkiej nr 594, przy granicy z powiatami kętrzyńskim i olsztyńskim.
Dzieje miejscowości
Wieś powstała najprawdopodobniej w XV wieku jako majątek ziemski. W 1515 roku biskup Fabian z Łężan przeprowadził transakcję z ówczesnymi właścicielami Zerbunia – braćmi Janem i Olbrachtem. Na jej mocy bracia zamienili swoje 66 łanów w Zerbuniu na trzy dobra: Mołdyty, Łężany i Mikuły. W późniejszym czasie majątek w Mołdytach stał się własnością rodziny von Schedlin-Czeplińskich. Po nich zaś w drodze dziedziczenia przeszedł w ręce rodziny von Zeigut-Stanisławskich. W okresie od 1603 do 1630 roku właścicielem Mołdyt był najprawdopodobniej Ludwik Stanisławski, który wraz ze Stanisławem Wilczewskim z Ramsowa w roku 1618 reprezentował Warmię na sejmie koronnym w Warszawie. Po Ludwiku Stanisławskim wieś odziedziczyła jego córka Sybilla von Schedlin-Czarlińska. Od roku 1642 Mołdyty należały do Alberta Ludwika Stanisławskiego.
Rozwój majątku wiąże się z postacią Albrechta Zygmunta von Zeigut-Stanisławskiego, szlachcica warmińskiego, hrabiego Rzeszy. Za jego czasów Stanisławscy obrali Mołdyty na swą główną siedzibę. W 1741 roku rozpoczęto tu budowę obszernego dworu, lecz Albrecht Zygmunt nie zamieszkał w nim, pozostawiając go swym braciom (sam przeniósł się do Lipowiny w pobliżu Braniewa). W połowie XIX wieku majątek należał do niejakiego von Sendena. Natomiast pod koniec tego stulecia wieś należała do Eugeniusza Quassowskiego. Majątek ziemski w Mołdytach obejmował wówczas powierzchnię 463 ha.
Po II wojnie światowej na bazie dawnego majątku uruchomiono w Mołdytach państwowe gospodarstwo rolne, które od połowy lat 60. weszło w skład Kombinatu Państwowych Gospodarstw Rolnych w Sątopach. Dwór przetrwał wojnę, jednak w latach 80. został przekształcony do tego stopnia, że obecnie trudno dostrzec w nim dawną świetność.
Liczba mieszkańców na przestrzeni lat:
- 1857 – 117 osób
- 1933 – 258 osób
- 1939 – 248 osób
Zabytki
- dwór w Mołdytach z połowy XVIII wieku – wzniesiony w stylu barokowym staraniem Albrechta Zygmunta von Zeigut-Stanisławskiego, inicjatora budowy pałacu w Lipowinie. Dwór w Mołdytach przeznaczony był dla jego rodzeństwa.
- park dworski
- zabudowania folwarczne – kuźnia i stodoła oraz kolonia mieszkalna robotników folwarcznych: cztery czworaki (obecnie domy nr 1, 2, 3 i 5)
- aleje przydrożne – odcinek wjazdowy i wyjazdowy ze wsi
Przypisy
- ↑ Łącznie: Mołdyty i Nisko.
- ↑ bip.warmia.mazury.pl [05.03.2014]
Bibliografia
Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1999.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo do druku podali Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
Gminna ewidencja zabytków, w: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Bisztynek [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [05.03.2014]
polskaniezwykla.pl [05.03.2014]
ciekawemazury.pl [095.03.2014]
mojemazury.pl [05.03.2014]
