Osetnik: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Dzieje miejscowości) |
|||
| Linia 4: | Linia 4: | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
| − | |dopełniacz wsi = | + | |dopełniacz wsi = Osetnika |
|zdjęcie = | |zdjęcie = | ||
|opis zdjęcia = | |opis zdjęcia = | ||
| − | |rodzaj miejscowości = | + | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka |
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
|powiat = lidzbarski | |powiat = lidzbarski | ||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | ''' Osetnik ''' (niem. ''Wusen'') – | + | ''' Osetnik ''' (niem. ''Wusen'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat lidzbarski|powiecie lidzbarskim]], w [[Orneta (gmina miejsko-wiejska)|gminie Orneta]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała [[Podział administracyjny|administracyjnie]] do [[Województwo elbląskie|województwa elbląskiego]]. W 2010 roku wieś liczyła 98 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Teresa Mackieło]]<ref>[http://orneta-umig.bip-wm.pl/public/?id=3104/ Strona Urzędu Miasta i Gminy Orneta] [12.10.2014]</ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | |||
| − | |||
| − | <br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | + | Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko–mazurskiego, na [[Równina Ornecka|Równinie Orneckiej]], na wschód od rzeki [[Rzeka Pasłęka|Pasłęki]], 13 km na północny zachód od [[Orneta |Ornety]], przy granicy z [[Powiat braniewski|powiatem braniewskim]]. | |
| − | Wieś położona jest w północnej części województwa | ||
<br/> | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | W 1289 roku biskup [[Henryk Fleming]] nadał swemu bratu staropruską osadę ''Wosen'' położoną w górnym biegu Pasłęki, o powierzchni 100 łanów. Na obszarze tego nadania powstały wsie Osetnik i [[Wojnity]]. W źródłach z 1317 roku teren Osetnika nazwany jest polem ''Tristin''. Ze względu na zaginięcie przywileju lokacyjnego niewiele wiadomo o pierwszym okresie dziejów wsi. Przywilej został odnowiony w 1404 roku. W XVI wieku wieś jedynie nieznacznie ucierpiała ostatniej [[ | + | W 1289 roku biskup [[Henryk Fleming]] nadał swemu bratu [[Prusowie| staropruską]] osadę ''Wosen'' położoną w górnym biegu Pasłęki, o powierzchni 100 łanów. Na obszarze tego nadania powstały wsie: Osetnik i [[Wojnity]]. W źródłach z 1317 roku teren Osetnika nazwany jest polem ''Tristin''. Ze względu na zaginięcie przywileju lokacyjnego niewiele wiadomo o pierwszym okresie dziejów wsi. Przywilej został odnowiony w 1404 roku. W XVI wieku wieś jedynie nieznacznie ucierpiała od ostatniej [[Wojna polsko-krzyżacka 1519-1521|wojny polsko–krzyżackiej]] i już po kilku latach była ponownie w pełni zagospodarowana; znajdowała się tu również karczma. Prawdopodobnie niedługo po zakończeniu wspomnianej wojny (przed rokiem 1539) wieś przeszła w posiadanie kapituły warmińskiej. W 1637 roku Osetnik raz jeszcze otrzymał przywilej lokacyjny, bowiem dwa poprzednie zaginęły podczas wojen szwedzkich. W połowie XVII wieku wieś obejmowała 96 łanów (wraz z [[Dąbrówka (gmina Orneta)|Dąbrówką]]), na których gospodarowało 32 chłopów (w tym dwóch sołtysów) oraz karczmarz. W 1783 roku była to [[Wieś królewska |wieś królewska]]; działała tu wówczas papiernia. |
Kościół w Osetnik wzniesiono prawdopodobnie na przełomie XIII i XIV wieku; na skutek licznych przeróbek i remontów zatracił on pierwotny styl. Przy kościele działała zapewne szkoła parafialna, ale brak o niej wiadomości. Szkoła państwowa powstała najprawdopodobniej pod koniec XVIII wieku. | Kościół w Osetnik wzniesiono prawdopodobnie na przełomie XIII i XIV wieku; na skutek licznych przeróbek i remontów zatracił on pierwotny styl. Przy kościele działała zapewne szkoła parafialna, ale brak o niej wiadomości. Szkoła państwowa powstała najprawdopodobniej pod koniec XVIII wieku. | ||
| Linia 48: | Linia 44: | ||
| − | Liczba mieszkańców i gospodarstw | + | Liczba mieszkańców i gospodarstw w poszczególnych latach: |
| − | |||
| − | |||
| − | + | *1783 r. – 68 gospodarstw rolnych | |
| − | + | *1820 r. – 510 osób, 62 gospodarstwa rolne | |
| − | + | *1857 r. – 955 osób | |
| − | + | *1905 r. – 1052 osoby | |
| − | + | *1933 r. – 868 osób | |
| − | + | *1939 r. – 831 osób, 203 gospodarstwa domowe | |
== Kultura== | == Kultura== | ||
We wsi zorganizowano imprezy towarzyszące w ramach [[lkwim: Bażyńskie Dni Literatury Regionalnej w Braniewie |Bażyńskich Dni Literatury Regionalnej]]. | We wsi zorganizowano imprezy towarzyszące w ramach [[lkwim: Bażyńskie Dni Literatury Regionalnej w Braniewie |Bażyńskich Dni Literatury Regionalnej]]. | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *ruiny XV-wiecznego [[lkwim:Kościół pw. św. Jakuba Starszego w Osetniku|kościoła]], [[lkwim:Dzwony z kościoła pw. św. Jakuba Starszego w Osetniku |dzwony]] z tego kościoła znajdują się obecnie na terenie Niemiec, natomiast fragmenty [[lkwim:Ołtarz główny z kościoła pw. św. Jakuba Starszego w Osetniku |ołtarza]] przeniesiono do [[lkwim:Sanktuarium Podwyższenia Krzyża Świętego w Chwalęcinie |kościoła w Chwalęcinie]] |
| − | * | + | *dawna plebania |
| − | * | + | *domy warmińskie (nr 14, 23, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 35, 37) |
| − | * | + | *budynki gospodarcze w zagrodach nr: 4, 7, 9, 11, 17, 23, 27, 29, 31, 34, 38 |
| − | + | *drewniane stodoły w zagrodach nr: 23, 32 i 34 | |
| − | + | *zespół kapliczek, [[Kapliczka w Osetniku |jedna z nich]] usytuowana jest w centrum wsi w pobliżu kościoła | |
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| Linia 81: | Linia 74: | ||
#''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857. | #''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857. | ||
#[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka ewidencja zabytków] [data dostępu: 12.11.2013] | #[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka ewidencja zabytków] [data dostępu: 12.11.2013] | ||
| − | # | + | #[http://orneta-umig.bip-wm.pl/public/get_file_contents.php?id=206575| Strona Urzędu Miasta i Gminy Orneta] [12.11.2013] |
| − | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [ | + | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [12.11.2013] |
| − | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/braunsberg.html| Verwaltungsgeschichte [ | + | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/braunsberg.html| Verwaltungsgeschichte] [12.11.2013] |
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Wersja z 18:48, 12 paź 2014
| Osetnik | |
| | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | lidzbarski |
| Gmina | Orneta |
| Liczba ludności (2010) | 98 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Osetnik | |
| Położenie na mapie Polski  Osetnik | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Osetnik (niem. Wusen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie lidzbarskim, w gminie Orneta. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego. W 2010 roku wieś liczyła 98 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Teresa Mackieło[1].
Położenie
Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko–mazurskiego, na Równinie Orneckiej, na wschód od rzeki Pasłęki, 13 km na północny zachód od Ornety, przy granicy z powiatem braniewskim.
Dzieje miejscowości
W 1289 roku biskup Henryk Fleming nadał swemu bratu staropruską osadę Wosen położoną w górnym biegu Pasłęki, o powierzchni 100 łanów. Na obszarze tego nadania powstały wsie: Osetnik i Wojnity. W źródłach z 1317 roku teren Osetnika nazwany jest polem Tristin. Ze względu na zaginięcie przywileju lokacyjnego niewiele wiadomo o pierwszym okresie dziejów wsi. Przywilej został odnowiony w 1404 roku. W XVI wieku wieś jedynie nieznacznie ucierpiała od ostatniej wojny polsko–krzyżackiej i już po kilku latach była ponownie w pełni zagospodarowana; znajdowała się tu również karczma. Prawdopodobnie niedługo po zakończeniu wspomnianej wojny (przed rokiem 1539) wieś przeszła w posiadanie kapituły warmińskiej. W 1637 roku Osetnik raz jeszcze otrzymał przywilej lokacyjny, bowiem dwa poprzednie zaginęły podczas wojen szwedzkich. W połowie XVII wieku wieś obejmowała 96 łanów (wraz z Dąbrówką), na których gospodarowało 32 chłopów (w tym dwóch sołtysów) oraz karczmarz. W 1783 roku była to wieś królewska; działała tu wówczas papiernia.
Kościół w Osetnik wzniesiono prawdopodobnie na przełomie XIII i XIV wieku; na skutek licznych przeróbek i remontów zatracił on pierwotny styl. Przy kościele działała zapewne szkoła parafialna, ale brak o niej wiadomości. Szkoła państwowa powstała najprawdopodobniej pod koniec XVIII wieku.
Przed wybuchem II wojny światowej większość mieszkańców utrzymywała się z rolnictwa i leśnictwa, 146 osób pracowało w przemyśle i rzemiośle, a 43 w handlu i komunikacji.
Liczba mieszkańców i gospodarstw w poszczególnych latach:
- 1783 r. – 68 gospodarstw rolnych
- 1820 r. – 510 osób, 62 gospodarstwa rolne
- 1857 r. – 955 osób
- 1905 r. – 1052 osoby
- 1933 r. – 868 osób
- 1939 r. – 831 osób, 203 gospodarstwa domowe
Kultura
We wsi zorganizowano imprezy towarzyszące w ramach Bażyńskich Dni Literatury Regionalnej.
Zabytki
- ruiny XV-wiecznego kościoła, dzwony z tego kościoła znajdują się obecnie na terenie Niemiec, natomiast fragmenty ołtarza przeniesiono do kościoła w Chwalęcinie
- dawna plebania
- domy warmińskie (nr 14, 23, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 35, 37)
- budynki gospodarcze w zagrodach nr: 4, 7, 9, 11, 17, 23, 27, 29, 31, 34, 38
- drewniane stodoły w zagrodach nr: 23, 32 i 34
- zespół kapliczek, jedna z nich usytuowana jest w centrum wsi w pobliżu kościoła
Bibliografia
- Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
- Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
- Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 12.11.2013]
- Strona Urzędu Miasta i Gminy Orneta [12.11.2013]
- Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
- Verwaltungsgeschichte [12.11.2013]
Przypisy
- ↑ Strona Urzędu Miasta i Gminy Orneta [12.10.2014]
