Prostki: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | + | {{Wieś infobox | |
|nazwa = Prostki | |nazwa = Prostki | ||
|herb wsi =Herb gminy Prostki.png | |herb wsi =Herb gminy Prostki.png | ||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł =Herb gminy Prostki | |herb artykuł =Herb gminy Prostki | ||
|dopełniacz wsi = Prostek | |dopełniacz wsi = Prostek | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = Prostki. Kwatera wojenna.jpg |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Prostki. Kwatera wojenna [http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/1914/warminsko-mazurskie/prostki/ Olsztyńska Strona Rowerowa] [20.07.2013] |
|rodzaj miejscowości = wieś gminna | |rodzaj miejscowości = wieś gminna | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = | + | |liczba ludności = 3 060 |
| − | |rok = | + | |rok = 2010 |
|strefa numeracyjna = (+48) 87 | |strefa numeracyjna = (+48) 87 | ||
|kod pocztowy =19-335 | |kod pocztowy =19-335 | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| + | '''Prostki''' (niem. ''Prostken'') – wieś gminna położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat ełcki|powiecie ełckim]], w [[Prostki (gmina wiejska)|gminie Prostki]]. | ||
| + | W latach 1975–1998 wchodziła w skład powołanego po reformie administracyjnej [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. Miejscowość jest siedzibą [[Prostki (gmina wiejska)|gminy Prostki]]. W 2010 roku wieś liczyła 3 060 mieszkańców. Obecnie funkcję wójta sprawuje [[Bożena Bagan |Bożena Waleria Bagan]]<ref>[http://bip.warmia.mazury.pl/prostki_gmina_wiejska/93/Wojt_Gminy/ Wrota Warmii i Mazur] [28.08.2013]</ref>. | ||
| + | <br/><br/> | ||
| − | + | ==Położenie== | |
| − | + | Miejscowość leży w odległości 7 km na północny–zachód od [[Grajewo|Grajewa]]. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Dzieje miejscowości == |
| − | + | Początek miejscowości datuje się od 1482 roku, kiedy osiedlili się tutaj bracia: Marcin, Jan i Tyburcy, którzy otrzymali od komtura ryńskiego [[Jerzy von Rameck|Jerzego Ramunga von Rameck]] 20 łanów na [[Prawo magdeburskie|prawie magdeburskim]]. Wiadomości o Prostkach odnajdujemy także w źródłach z 1479 roku w wykazie bartników i rybaków z [[Prokuratoria ełcka|prokuratorii ełckiej]]. Niewielka wieś mazurska zawdzięczała swój rozrost otwarciu w roku 1866 linii kolejowej Białystok – Grajewo – [[Ełk]]. Prostki znajdowały się w odległości 1 km od ówczesnej granicy między Rzeczpospolitą a Niemcami. Fakt ten przyczynił się do budowy kilku hoteli w okolicach dworca kolejowego. Powstała komora celna, a stacja w Prostkach pełniła funkcję miejsca przeładunku towarów. W latach 20. ubiegłego wieku Prostki zamieszkiwało 2 000 osób. W przewodniku turystycznym [[Mieczysław Orłowicz|Mieczysława Orłowicza]], wydanym w 1923 roku, odnajdziemy między innymi informację, że przed wybuchem [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach|I wojny światowej]] wieś słynęła „z eksportu raków”. Ten sam autor wśród zabytków wymienia między innymi [[lkwim:Słup graniczny we wsi Bogusze |słup graniczny]] z 1545 roku, który symbolicznie oddzielał granice [[Prusy Książęce|Prus Książęcych]], Litwy i Polski. Obelisk zachował się do naszych czasów. Na murowanym słupie znajduje się napis w języku łacińskim autorstwa [[Jerzy Sabinus|Jerzego Sabinusa]] – pierwszego rektora Uniwersytetu w Królewcu – a także herby – litewska Pogoń oraz Orzeł Pruski z koroną na szyi i literą S na piersi. | |
| − | |||
| − | + | W dniu 18 października 1656 roku w okolicach miejscowości doszło do rozgromienia sprzymierzonych oddziałów Bogumiła Radziwiłła i wojsk szwedzko–brandenburskich przez siły polsko–tatarskie pod dowództwem hetmana polnego litewskiego Wincentego Gosiewskiego. Jedną z pamiątek po tym wydarzeniu oraz udziale Tatarów w późniejszym najeździe na Prusy Książęce pozostały nazwy miejscowe: [[Gościniec Tatarski]] i [[Tatarska Góra]]. Tatarska Góra wznosi się na wysokości 308 m n.p.m. Zalesiony wierzchołek góry kryje jeziorko wytopiskowe, leżące w niecce przypominającej wygasły krater wulkaniczny. To najwyżej położone jezioro na obszarze [[Mazury|Mazur]]. | |
| + | W drugiej połowie XIX wieku miejscowość zamieszkiwała również diaspora żydowska. Mieszkańcy pochodzenia żydowskiego zajmowali się głównie handlem, rzemiosłem, ale także przemytem towarów z terenu Królestwa Polskiego. Informacje dotyczące [[Cmentarz żydowski w Prostkach|cmentarza żydowskiego]] w okolicach Prostek pojawiły się w 1873 roku. Został założony na wschodnim brzegu rzeki [[Rzeka Ełk |Ełk]] poza granicami miejscowości. Do czasów obecnych nie zachował się żaden materialny ślad kirkutu. | ||
| − | + | W 1939 roku, w pierwszych dniach wojny, w okolicach Prostek toczyły się zaciekłe walki. Wkrótce Prostki znalazły się się na styku nowej niemiecko–rosyjskiej granicy, która uległa zmianie po inwazji Rzeszy na ZSRR. W 1950 roku miejscowość została włączona do [[Powiat suwalski|powiatu suwalskiego]]. W 1956 roku do Prostek przyłączono wieś [[Bogusze]], gdzie w czasie [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojny światowej]] mieścił się obóz jeniecki. | |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | W | + | ==Kultura== |
| − | + | W miejscowości działa [[Gminny Ośrodek Kultury w Prostkach |Gminny Ośrodek Kultury]] organizujący między innymi [[Dni Prostek]]. Na pamiątkę wydarzenia z roku 1565 cyklicznie w każdy pierwszy weekend lipca odbywa się rekonstrukcja bitwy. Co roku organizowany jest również Bieg Szlakiem Tatarskim, popularyzujący nie tylko sport, ale i walory turystyczne gminy. Działa tutaj [[Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych Nasze Prostki]], m.in. uczestniczące w organizacji [[lkwim:Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej w Różyńsku Wielkim |Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej i Kameralnej w Różyńsku Wielkim]]. Z miejscowością związany jest zespół [[Zespół Free | Free]]. | |
| − | [[ | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | ==Szkolnictwo== |
| − | + | *[[Szkoła podstawowa w Prostkach| szkoła podstawowa]] | |
| − | + | *[[Gimnazjum w Prostkach|gimnazjum]] | |
| − | == | + | ==Religia== |
| − | + | We wsi znajduje się siedziba lokalnej [[Parafia pw. św. Antoniego Padewskiego w Prostkach |parafii rzymskokatolickiej]]. | |
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Ludzie związani z miejscowością == |
| − | + | *[[lkwim:Elżbieta Hetman |Elżbieta Hetman]] (ur. 1938) – urodzona w Prostkach malarka amatorka, zajmuje się też batikiem | |
| − | + | *[[Grzegorz Jabłoński|Grzegorza Jabłońskiego]] – czterokrotny mistrz Polski w wadze lekkiej, uczestnik Olimpiady w Seulu w 1988 roku | |
| − | == | + | ==Sport== |
| − | + | W miejscowości działa klub piłkarski [[KS Pojezierze Prostki]], który został założony w roku 1960. Mecze rozgrywane są na Stadionie Leśnym w Prostkach, mogącym pomieścić 1000 osób. | |
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | ==Turystyka== |
| − | + | *[[Szlak kajakowy rzeką Ełk|szlak kajakowy rzeką Ełk]] o łącznej długości 74 km – przebieg trasy: [[Mazury]] – [[Zamoście]] – [[Połom]] – [[Straduny]] – Ełk – Prostki – Bogusze | |
| − | + | [[File:Prostki. Pomnik poległych.jpg|thumb|290px|Prostki. Pomnik poległych [http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/1914/warminsko-mazurskie/prostki/ Olsztyńska Strona Rowerowa] [20.07.2013]]] | |
| − | == | + | == Zabytki == |
| − | * | + | *zabytkowy słup graniczny wzniesiony w roku 1545 |
| − | + | *pomnik ku czci poległych w czasie I wojny światowej; obecnie na pomniku znajduje się tablica dedykowana Adamowi Mickiewiczowi w stulecie śmierci | |
| − | [[ | + | *[[Kwatera wojenna w Prostkach|kwatera wojenna]] z czasów I wojny światowej, zlokalizowana na dawnym cmentarzu ewangelickim; pochowano w niej 1 żołnierza niemieckiego, 1 żołnierza rosyjskiego i 14 ofiar cywilnych |
| − | + | == Bibliografia == | |
| − | + | #Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. 2, Olsztyn 2011. | |
| − | + | #Augusiewicz Sławomir, ''Prostki 1656'', Warszawa 2001. | |
| − | + | #Białuński Grzegorz, ''Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie)'', Olsztyn 2002. | |
| − | + | #Kessert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | #Stanisław | ||
| − | #Sławomir | ||
| − | #Grzegorz | ||
| − | #Andreas | ||
#''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008. | #''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008. | ||
| − | #Mieczysław | + | #Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', Gdańsk 2008 (reprint Lwów-Warszawa 1923) |
#''Rocznik Demograficzny na rok 2012'',Warszawa 2012. | #''Rocznik Demograficzny na rok 2012'',Warszawa 2012. | ||
| − | #Andrzej | + | #Rzempołuch Andrzej, ''Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 1992. |
| − | #Tomasz | + | #Sowiński Tomasz, ''Tajemnice Warmii i Mazur'', Olsztyn 2008. |
#''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001. | #''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001. | ||
| − | # | + | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/miejsc_w.display?p_id=5469&p_token=0.48530307596773614/ Bank Danych Lokalnych GUS] [20.07.2013] |
| − | # | + | #[http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/1914/warminsko-mazurskie/prostki/ Olsztyńska Strona Rowerowa] [20.07.2013] |
| − | # | + | #[http://gok.prostki.info/ Strona Gminnego Ośrodka Kultury w Prostkach] [20.07.2013] |
| + | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
Wersja z 19:11, 24 paź 2014
| Prostki | |||
| | |||
| |||
![Prostki. Kwatera wojenna Olsztyńska Strona Rowerowa [20.07.2013]](/index.php/Plik:Prostki._Kwatera_wojenna.jpg) Prostki. Kwatera wojenna Olsztyńska Strona Rowerowa [20.07.2013]
| |||
| Rodzaj miejscowości | wieś gminna | ||
| Państwo |  Polska
| ||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | ełcki | ||
| Gmina | Prostki | ||
| Liczba ludności (2010) | 3 060 | ||
| Strefa numeracyjna | (+48) 87 | ||
| Kod pocztowy | 19-335 | ||
| Tablice rejestracyjne | NEL | ||
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Prostki | |||
| Położenie na mapie Polski  Prostki | |||
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |||
Prostki (niem. Prostken) – wieś gminna położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie ełckim, w gminie Prostki.
W latach 1975–1998 wchodziła w skład powołanego po reformie administracyjnej województwa suwalskiego. Miejscowość jest siedzibą gminy Prostki. W 2010 roku wieś liczyła 3 060 mieszkańców. Obecnie funkcję wójta sprawuje Bożena Waleria Bagan[1].
Spis treści
Położenie
Miejscowość leży w odległości 7 km na północny–zachód od Grajewa.
Dzieje miejscowości
Początek miejscowości datuje się od 1482 roku, kiedy osiedlili się tutaj bracia: Marcin, Jan i Tyburcy, którzy otrzymali od komtura ryńskiego Jerzego Ramunga von Rameck 20 łanów na prawie magdeburskim. Wiadomości o Prostkach odnajdujemy także w źródłach z 1479 roku w wykazie bartników i rybaków z prokuratorii ełckiej. Niewielka wieś mazurska zawdzięczała swój rozrost otwarciu w roku 1866 linii kolejowej Białystok – Grajewo – Ełk. Prostki znajdowały się w odległości 1 km od ówczesnej granicy między Rzeczpospolitą a Niemcami. Fakt ten przyczynił się do budowy kilku hoteli w okolicach dworca kolejowego. Powstała komora celna, a stacja w Prostkach pełniła funkcję miejsca przeładunku towarów. W latach 20. ubiegłego wieku Prostki zamieszkiwało 2 000 osób. W przewodniku turystycznym Mieczysława Orłowicza, wydanym w 1923 roku, odnajdziemy między innymi informację, że przed wybuchem I wojny światowej wieś słynęła „z eksportu raków”. Ten sam autor wśród zabytków wymienia między innymi słup graniczny z 1545 roku, który symbolicznie oddzielał granice Prus Książęcych, Litwy i Polski. Obelisk zachował się do naszych czasów. Na murowanym słupie znajduje się napis w języku łacińskim autorstwa Jerzego Sabinusa – pierwszego rektora Uniwersytetu w Królewcu – a także herby – litewska Pogoń oraz Orzeł Pruski z koroną na szyi i literą S na piersi.
W dniu 18 października 1656 roku w okolicach miejscowości doszło do rozgromienia sprzymierzonych oddziałów Bogumiła Radziwiłła i wojsk szwedzko–brandenburskich przez siły polsko–tatarskie pod dowództwem hetmana polnego litewskiego Wincentego Gosiewskiego. Jedną z pamiątek po tym wydarzeniu oraz udziale Tatarów w późniejszym najeździe na Prusy Książęce pozostały nazwy miejscowe: Gościniec Tatarski i Tatarska Góra. Tatarska Góra wznosi się na wysokości 308 m n.p.m. Zalesiony wierzchołek góry kryje jeziorko wytopiskowe, leżące w niecce przypominającej wygasły krater wulkaniczny. To najwyżej położone jezioro na obszarze Mazur. W drugiej połowie XIX wieku miejscowość zamieszkiwała również diaspora żydowska. Mieszkańcy pochodzenia żydowskiego zajmowali się głównie handlem, rzemiosłem, ale także przemytem towarów z terenu Królestwa Polskiego. Informacje dotyczące cmentarza żydowskiego w okolicach Prostek pojawiły się w 1873 roku. Został założony na wschodnim brzegu rzeki Ełk poza granicami miejscowości. Do czasów obecnych nie zachował się żaden materialny ślad kirkutu.
W 1939 roku, w pierwszych dniach wojny, w okolicach Prostek toczyły się zaciekłe walki. Wkrótce Prostki znalazły się się na styku nowej niemiecko–rosyjskiej granicy, która uległa zmianie po inwazji Rzeszy na ZSRR. W 1950 roku miejscowość została włączona do powiatu suwalskiego. W 1956 roku do Prostek przyłączono wieś Bogusze, gdzie w czasie II wojny światowej mieścił się obóz jeniecki.
Kultura
W miejscowości działa Gminny Ośrodek Kultury organizujący między innymi Dni Prostek. Na pamiątkę wydarzenia z roku 1565 cyklicznie w każdy pierwszy weekend lipca odbywa się rekonstrukcja bitwy. Co roku organizowany jest również Bieg Szlakiem Tatarskim, popularyzujący nie tylko sport, ale i walory turystyczne gminy. Działa tutaj Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych Nasze Prostki, m.in. uczestniczące w organizacji Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej i Kameralnej w Różyńsku Wielkim. Z miejscowością związany jest zespół Free.
Szkolnictwo
Religia
We wsi znajduje się siedziba lokalnej parafii rzymskokatolickiej.
Ludzie związani z miejscowością
- Elżbieta Hetman (ur. 1938) – urodzona w Prostkach malarka amatorka, zajmuje się też batikiem
- Grzegorza Jabłońskiego – czterokrotny mistrz Polski w wadze lekkiej, uczestnik Olimpiady w Seulu w 1988 roku
Sport
W miejscowości działa klub piłkarski KS Pojezierze Prostki, który został założony w roku 1960. Mecze rozgrywane są na Stadionie Leśnym w Prostkach, mogącym pomieścić 1000 osób.
Turystyka
- szlak kajakowy rzeką Ełk o łącznej długości 74 km – przebieg trasy: Mazury – Zamoście – Połom – Straduny – Ełk – Prostki – Bogusze
Prostki. Pomnik poległych Olsztyńska Strona Rowerowa [20.07.2013]
Zabytki
- zabytkowy słup graniczny wzniesiony w roku 1545
- pomnik ku czci poległych w czasie I wojny światowej; obecnie na pomniku znajduje się tablica dedykowana Adamowi Mickiewiczowi w stulecie śmierci
- kwatera wojenna z czasów I wojny światowej, zlokalizowana na dawnym cmentarzu ewangelickim; pochowano w niej 1 żołnierza niemieckiego, 1 żołnierza rosyjskiego i 14 ofiar cywilnych
Bibliografia
- Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. 2, Olsztyn 2011.
- Augusiewicz Sławomir, Prostki 1656, Warszawa 2001.
- Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
- Kessert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
- Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
- Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, Gdańsk 2008 (reprint Lwów-Warszawa 1923)
- Rocznik Demograficzny na rok 2012,Warszawa 2012.
- Rzempołuch Andrzej, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992.
- Sowiński Tomasz, Tajemnice Warmii i Mazur, Olsztyn 2008.
- Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
- Bank Danych Lokalnych GUS [20.07.2013]
- Olsztyńska Strona Rowerowa [20.07.2013]
- Strona Gminnego Ośrodka Kultury w Prostkach [20.07.2013]
Przypisy
- ↑ Wrota Warmii i Mazur [28.08.2013]
