Ruś: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Zabytki) |
(zaktualizowana liczba ludności w oparciu o dane z https://www.stawiguda.pl/dane-statystyczne) |
||
| (Nie pokazano 11 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Rusi | |dopełniacz wsi = Rusi | ||
| − | |zdjęcie = Ruś | + | |zdjęcie = Ruś. Tradycyjna kapliczka.jpg |
| − | |opis zdjęcia = Ruś | + | |opis zdjęcia = Ruś. Tradycyjna kapliczka. Fot. S. Czachorowski. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kapliczka_w_Rusi97.JPG Commons Wikimedia] |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = | + | |liczba ludności = 521 |
| − | |rok = | + | |rok = 2022 |
|strefa numeracyjna = | |strefa numeracyjna = | ||
|kod pocztowy = | |kod pocztowy = | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }} |
| − | ''' Ruś''' (niem. ''Reussen'') | + | ''' Ruś''' (niem. ''Reussen'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat olsztyński| powiecie olsztyńskim]], w [[Stawiguda (gmina wiejska)| gminie Stawiguda]]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. |
| − | W 2012 roku miejscowość liczyła 456 mieszkańców (łącznie z osadami [[Binduga ( | + | W 2012 roku miejscowość liczyła 456 mieszkańców (łącznie z osadami [[Binduga (gmina Stawiguda)|Binduga]], [[Jełguń]], [[Muchorowo]] i [[Sójka(gmina Stawiguda)|Sójka]]). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Przemysław Westfeld]]<ref>[http://www.stawiguda.pl/20/spis-solectw Spis sołectw, stawiguda.pl] [05.03.2014]</ref>. |
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
| − | |||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Miejscowość położona jest na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olsztyńskim]], 7 km na południe od [[Olsztyn|Olsztyna]], nad [[Łyna|Łyną]], w pobliżu [[Jezioro Kielarskie| Jeziora Kielarskiego]]. | + | Miejscowość położona jest na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olsztyńskim]], 7 km na południe od [[Olsztyn|Olsztyna]], nad rzeką [[Rzeka Łyna|Łyną]], w pobliżu [[Jezioro Kielarskie| Jeziora Kielarskiego]]. |
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Miejscowość została lokowana przez [[kapituła warmińska|kapitułę warmińską]] w 1374 roku. Na terenie przyszłej wsi zostali osadzeni pruscy bartnicy: Jerzy, Michał, Mikołaj, Ludwik oraz Piotr. Poza bartnikami Ruś zamieszkiwali rybacy, rolnicy i młynarze. Od XIV wieku w Rusi funkcjonowało kilka młynów. Ze względu na swoje położenie była określana mianem Warmińskiej Szwajcarii. Nazwa wsi ma pruskie korzenie. W 1594 roku miejscowy kotlarz, niejaki Marcin Schimmelpfenig otrzymał pozwolenie na budowę kolejnego | + | Miejscowość została lokowana przez [[kapituła warmińska|kapitułę warmińską]] w 1374 roku. Na terenie przyszłej wsi zostali osadzeni [[Prusowie|pruscy]] bartnicy: Jerzy, Michał, Mikołaj, Ludwik oraz Piotr. Poza bartnikami Ruś zamieszkiwali rybacy, rolnicy i młynarze. Od XIV wieku w Rusi funkcjonowało kilka młynów. Ze względu na swoje położenie była określana mianem Warmińskiej Szwajcarii. Nazwa wsi ma pruskie korzenie. W 1594 roku miejscowy kotlarz, niejaki Marcin Schimmelpfenig, otrzymał pozwolenie na budowę kolejnego we wsi młyna. W XVI stuleciu w miejscowości działał również tartak. W czasie wojen szwedzkich Ruś dotkliwie ucierpiała – Szwedzi dwukrotnie podpalili wieś. Kolejne stulecie sprowadziło na miejscowość [[epidemia dżumy 1709-1711| epidemię dżumy]], w wyniku której zmarła część mieszkańców. W 1783 roku Ruś składała się z 12 budynków mieszkalnych. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | W XIX wieku w Rusi pojawiła się grupa nowych osadników przybywających z terenu powiatu lidzbarskiego. Około 1838 roku w Rusi wybudowano szkołę, w której nauczano po polsku do 1873 roku. W 1861 roku wieś liczyła 391 katolików, 12 ewangelików i 4 Żydów; w tym 360 mieszkańców posługiwało się językiem polskim. | |
| − | + | W 2. połowie XIX wieku w Rusi powstał ważny ośrodek handlu drewnem. W 1892 roku uruchomiona została biblioteka polska [[Towarzystwo Czytelni Ludowych| Towarzystwa Czytelni Ludowych]]. W [[plebiscyt na Warmii i Mazurach| plebiscycie 1920 roku]] za Prusami oddano 387 głosów, natomiast za Polską – 37. W okresie międzywojennym założono Ochotniczą Straż Pożarną oraz wzniesiono budynek remizy. Po zakończeniu II wojny światowej Ruś stała się wsią sołecką; w miejscowości uruchomiono również szkołę. Budynek szkoły został odnowiony w 1999 roku dzięki wsparciu Warmiaków zamieszkałych w Niemczech. | |
| − | 1871 – 562 osoby | + | Liczba mieszkańców na przestrzeni lat: |
| − | + | *1817 – 94 osoby | |
| − | 1895 – 690 osób | + | *1846 – 230 osób |
| − | + | *1871 – 562 osoby | |
| − | 1925 – 768 osób | + | *1895 – 690 osób |
| − | + | *1925 – 768 osób | |
| − | 1939 – 870 osób | + | *1939 – 870 osób |
| − | |||
==Edukacja== | ==Edukacja== | ||
| − | W miejscowości | + | W miejscowości działa [[Szkoła Podstawowa w Rusi|szkoła podstawowa]]. |
<br/> | <br/> | ||
== Ludzie związani z miejscowością == | == Ludzie związani z miejscowością == | ||
| − | *[[Antoni Neuman]] ( | + | *[[Antoni Neuman]] (1901–1974) – urodzony w Rusi działacz oświatowy, nauczyciel |
| − | *[[lkwim:Adam Cieślak|Adam Cieślak]] (ur. 1981) | + | *[[lkwim:Adam Cieślak|Adam Cieślak]] (ur. 1981) – rzeźbiarz, mieszka w Olsztynie i w Rusi |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *tradycyjna kapliczka warmińska |
| − | * | + | *przykłady budownictwa drewnianego i murowanego z drugiej połowy XIX i pierwszej połowy XX wieku, m.in. trzy chałupy (nr 39, 30 i 62) oraz dwie chałupy bliźniacze (nr 27 i 28) |
| − | * | + | *młyn wodny |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| + | == Zobacz też == | ||
| + | [[Ruś (gmina Morąg)]] | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Bibliografia == | |
| − | == | + | Chłosta Jan, ''Słownik Warmii'', Olsztyn 2002.<br/> |
| − | + | ''Ruś nad Łyną'', praca zbiorowa, Olsztyn 2004.<br/> | |
| + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | ||
| + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka ewidencja zabytków] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.stawiguda.pl/21/dane-statystyczne Dane Statystyczne, stawiguda.pl] [05.03.2014]<br/> | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]][[Kategoria: Powiat olsztyński]][[Kategoria: | + | [[Kategoria: Miejscowość]][[Kategoria: Powiat olsztyński]][[Kategoria: Stawiguda (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] [[Kategoria: 1301-1400]] |
Aktualna wersja na dzień 15:18, 29 kwi 2023
| Ruś | |
| | |
 Ruś. Tradycyjna kapliczka. Fot. S. Czachorowski. Źródło: Commons Wikimedia
| |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olsztyński |
| Gmina | Stawiguda |
| Liczba ludności (2022) | 521 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Ruś | |
| Położenie na mapie Polski  Ruś | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Ruś (niem. Reussen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Stawiguda. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
W 2012 roku miejscowość liczyła 456 mieszkańców (łącznie z osadami Binduga, Jełguń, Muchorowo i Sójka). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Przemysław Westfeld[1].
Spis treści
Położenie
Miejscowość położona jest na Pojezierzu Olsztyńskim, 7 km na południe od Olsztyna, nad rzeką Łyną, w pobliżu Jeziora Kielarskiego.
Dzieje miejscowości
Miejscowość została lokowana przez kapitułę warmińską w 1374 roku. Na terenie przyszłej wsi zostali osadzeni pruscy bartnicy: Jerzy, Michał, Mikołaj, Ludwik oraz Piotr. Poza bartnikami Ruś zamieszkiwali rybacy, rolnicy i młynarze. Od XIV wieku w Rusi funkcjonowało kilka młynów. Ze względu na swoje położenie była określana mianem Warmińskiej Szwajcarii. Nazwa wsi ma pruskie korzenie. W 1594 roku miejscowy kotlarz, niejaki Marcin Schimmelpfenig, otrzymał pozwolenie na budowę kolejnego we wsi młyna. W XVI stuleciu w miejscowości działał również tartak. W czasie wojen szwedzkich Ruś dotkliwie ucierpiała – Szwedzi dwukrotnie podpalili wieś. Kolejne stulecie sprowadziło na miejscowość epidemię dżumy, w wyniku której zmarła część mieszkańców. W 1783 roku Ruś składała się z 12 budynków mieszkalnych.
W XIX wieku w Rusi pojawiła się grupa nowych osadników przybywających z terenu powiatu lidzbarskiego. Około 1838 roku w Rusi wybudowano szkołę, w której nauczano po polsku do 1873 roku. W 1861 roku wieś liczyła 391 katolików, 12 ewangelików i 4 Żydów; w tym 360 mieszkańców posługiwało się językiem polskim.
W 2. połowie XIX wieku w Rusi powstał ważny ośrodek handlu drewnem. W 1892 roku uruchomiona została biblioteka polska Towarzystwa Czytelni Ludowych. W plebiscycie 1920 roku za Prusami oddano 387 głosów, natomiast za Polską – 37. W okresie międzywojennym założono Ochotniczą Straż Pożarną oraz wzniesiono budynek remizy. Po zakończeniu II wojny światowej Ruś stała się wsią sołecką; w miejscowości uruchomiono również szkołę. Budynek szkoły został odnowiony w 1999 roku dzięki wsparciu Warmiaków zamieszkałych w Niemczech.
Liczba mieszkańców na przestrzeni lat:
- 1817 – 94 osoby
- 1846 – 230 osób
- 1871 – 562 osoby
- 1895 – 690 osób
- 1925 – 768 osób
- 1939 – 870 osób
Edukacja
W miejscowości działa szkoła podstawowa.
Ludzie związani z miejscowością
- Antoni Neuman (1901–1974) – urodzony w Rusi działacz oświatowy, nauczyciel
- Adam Cieślak (ur. 1981) – rzeźbiarz, mieszka w Olsztynie i w Rusi
Zabytki
- tradycyjna kapliczka warmińska
- przykłady budownictwa drewnianego i murowanego z drugiej połowy XIX i pierwszej połowy XX wieku, m.in. trzy chałupy (nr 39, 30 i 62) oraz dwie chałupy bliźniacze (nr 27 i 28)
- młyn wodny
Przypisy
- ↑ Spis sołectw, stawiguda.pl [05.03.2014]
Zobacz też
Bibliografia
Chłosta Jan, Słownik Warmii, Olsztyn 2002.
Ruś nad Łyną, praca zbiorowa, Olsztyn 2004.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
Dane Statystyczne, stawiguda.pl [05.03.2014]
