Stare Guty

Stare Guty
Stare Guty. Mogiła cywilnej ofiary wojennej z 1914 roku
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Pisz
Liczba ludności (2010)	167
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	12-200
Tablice rejestracyjne	NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Stare Guty
Położenie na mapie Polski Stare Guty
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Stare Guty (niem. Gutten) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Pisz. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Charakterystyka fizjograficzna

Wieś położona jest w południowo-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Równinie Mazurskiej, 9 km na wschód od Pisza, na południe od drogi krajowej nr 58. Znajduje się tu stacja kolejowa na linii Pisz – Ełk.

Dzieje miejscowości

Na terenie wsi natrafiono na ślady osady pruskiej. Wieś została założona w 1495 roku na 21 łanach puszczy na prawie magdeburskim, nadanych Mikołajowi Gutowi. W połowie XVII wieku osiedlili się tu arianie (bracia polscy). W wyniku wielkiej epidemii dżumy, która dotarła do wsi latem 1710 roku, populacja wsi znacznie się zmniejszyła (zmarło 83 mieszkańców).

Szkoła we wsi powstała w pierwszej połowie XIX wieku (między 1808 a 1840 rokiem). W 1935 roku uczęszczało do niej 51 dzieci, pracował jeden nauczyciel. Po zakończeniu II wojny światowej szkołę uruchomiono już w 1945 roku; pracował w niej wówczas jeden nauczyciel. W połowie lat 60. XX wieku uruchomiono we wsi punkt biblioteczny.

Drewniany budynek dworca powstał wraz z uruchomieniem linii kolejowej Pisz – Ełk w 1885 roku; obok niego dobudowano na początku XX wieku budynek mieszkalny i dwa budynki gospodarcze. Po II wojnie światowej linię odbudowano ostatecznie w 1950 roku. Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Wiesława Łagodzińska.

Liczba mieszkańców wsi Stare Guty w poszczególnych okresach:

1864 – 234 osoby

1867 – 220 osób

1933 – 249 osób

1939 – 214 osób

1988 – 178 osób

Zabytki:

• Zespół stacji kolejowej z przełomu XIX i XX wieku: drewniany dworzec z 1885 roku; dom i dwa budynki gospodarcze z początku XX wieku, murowane
• Dawny cmentarz ewangelicki z początku XX wieku. Na cmentarzu zlokalizowany grób cywilnej ofiary działań wojennych w roku 1914

Bibliografia:

1. Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
2. Białuński Grzegorz, Przyczynek do przebiegu zarazy dżumy w starostwie piskim w latach 1709-1711, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, s. 51-57.
3. Hippel Rudolf von, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19-20, 2010-2011, s. 83-157.
4. Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
5. Deutsche Verwaltungsgeschichte: http://www.verwaltungsgeschichte.de/johannisburg.html [data dostępu: 11.08.2013]
6. Bank Danych Lokalnych GUS: http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims [data dostępu: 11.08.2013]
7. Gminna Ewidencja Zabytków: www.bip.pisz.hi.pl/zalaczniki/prawo/110131120520.doc [data dostępu: 11.08.2013]
8. Olsztyńska Strona Rowerowa: http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/1914/warminsko-mazurskie/stare_guty [data dostępu: 11.08.2013]
9. http://pl.wikipedia.org/wiki/Bracia_polscy [data dostępu: 09.11.2013]

Przypisy