Stare Juchy: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja zweryfikowana][wersja zweryfikowana]
(Zabytki)
 
(Nie pokazano 13 wersji utworzonych przez 5 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
 
 
{{Wieś infobox
 
{{Wieś infobox
 
  |nazwa                = Stare Juchy
 
  |nazwa                = Stare Juchy
Linia 7: Linia 5:
 
  |herb artykuł          =
 
  |herb artykuł          =
 
  |dopełniacz wsi        = Starych Juch
 
  |dopełniacz wsi        = Starych Juch
  |zdjęcie              = Stare Juchy na pocztówce z lat 20.jpg  
+
  |zdjęcie              = Stare.jpg
  |opis zdjęcia          = Stare Juchy na pocztówce z lat 20.  
+
  |opis zdjęcia          = Stare Juchy<br>Źródło: [http://www.stare-juchy.pl/gmina/i,warto_obejrzec_w_gminie_stare_juchy,1719.html/ Strona Gminy Stare Juchy] [10.11.2014]
 
  |rodzaj miejscowości  = wieś gminna
 
  |rodzaj miejscowości  = wieś gminna
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie
Linia 16: Linia 14:
 
  |sołectwo              =
 
  |sołectwo              =
 
  |wysokość              =
 
  |wysokość              =
  |liczba ludności      = 1719
+
  |liczba ludności      = 1 719
  |rok                  = 2009
+
  |rok                  = 2010
 
  |strefa numeracyjna    =(+48) 87
 
  |strefa numeracyjna    =(+48) 87
 
  |kod pocztowy          = 19-330
 
  |kod pocztowy          = 19-330
Linia 30: Linia 28:
 
  |wikisłownik          =
 
  |wikisłownik          =
 
  |www                  =
 
  |www                  =
}}
+
}}<br/>
<big>''' Stare Juchy ''' (niem. ''Jucha'', ''Alt Jucha'', ''Adlig Jucha'', ''Fliessdorf'') – [[wieś gminna]] położona w Polsce, w [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat ełcki|powiecie ełckim]], w [[gmina Stare Juchy|gminie Stare Juchy]]. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do [[województwo suwalskie|województwa suwalskiego]].
+
[[image:stare juchy.jpg|thumb|right|290px|Wieża widokowa.<br>Fot. Mieczysław Kalski]]
[[File: Jezioro Rękąty w latach 1960-1970.jpg|thumb|300px|Jezioro Rękąty w latach 1960-1970]]
+
''' Stare Juchy ''' (niem. ''Jucha'', ''Alt Jucha'', ''Adlig Jucha'', ''Fliessdorf'') – wieś gminna położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat ełcki|powiecie ełckim]], w [[Stare Juchy (gmina wiejska)|gminie Stare Juchy]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. Miejscowość jest siedzibą gminy Stare Juchy. W 2010 roku liczyła 1 719 mieszkańców. Aktualnie funkcję wójta sprawuje Krzysztof Piotr Mądrowski.
Miejscowość jest siedzibą gminy Stare Juchy.
 
  
 +
==Położenie==
 +
Miejscowość jest usytuowana na przesmyku między jeziorami: [[Jezioro Jędzelewo|Jędzelewo]], [[Jezioro Rękąty|Rękąty]] i [[Jezioro Ułówki|Ułówki]]. W odległości 2 km od Starych Juch położone jest jezioro [[Jezioro Garbas|Garbas]].
 
<br/>
 
<br/>
  
=== Charakterystyka fizjograficzna ===
+
== Dzieje miejscowości ==
[[File: Kwatera wojenna przy ulicy Długiej.jpg|thumb|300px|left|Kwatera wojenna przy ulicy Długiej]]
+
Nazwa miejscowości związana jest ze znajdującym się w okolicach [[Orla Jucha|Orlej Juchy]] miejscem kultu religijnego [[Jaćwięgowie|Jaćwięgów]], gdzie miano składać krwawe ofiary. Jeden z największych na [[Mazury|Mazurach]] [[Głaz narzutowy w Starych Juchach |głaz narzutowy]], który według legendy jest owym dawnym ołtarzem ofiarnym Jaćwięgów, został uznany za pomnik przyrody.
Miejscowość jest usytuowana na przesmyku między jeziorami [[Jezioro Jędzelewo|Jędzelewo]], [[Jezioro Rękąty|Rękąty]] i [[Jezioro Ułówki|Ułówki]]. W odległości 2 km od Starych Juch położone jest [[Jezioro Garbas]].
+
Stare Juchy istniały z pewnością przed rokiem 1471, w którym ponowiono lokację funkcjonującej już wsi.
<br/>
+
Miejscowość powstała na 36 łanach na [[Prawo magdeburskie|prawie magdeburskim]]. Stare Juchy założono przed wybuchem wojny trzynastoletniej.
[[File: Tablica ku czci poległych w latach 1866, 1870-1871.jpg|thumb|left|300px|Tablica ku czci poległych w latach 1866,1870-1871]]
 
  
=== Dzieje miejscowości ===
+
Parafia powstała w roku 1487. Ufundował ją komtur [[Bernard von  Balzhofen]]. W źródłach z lat 1540–1543 pojawiają się informacje o 4 karczmach istniejących we wsi. W czasie epidemii dżumy w latach 1709–1711 zmarło 88 mieszkańców. Według źródeł z lat 1740–1742 we wsi działała szkoła parafialna. W Starych Juchach zachował się [[Dwór w Starych Juchach|dwór]], który powstał na miejscu zniszczonej w czasie [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach|I wojny światowej]] budowli pochodzącej z 2. połowy XVIII stulecia. Od 1854 do 1945 roku majątek ziemski wraz z dworem należał do rodziny Gruber przybyłej do [[Prusy|Prus]] w roku 1721 z Salzburga. W 1912 roku Niemcy stanowili 43% parafian.
[[File: Stare Juchy. Cmentarz wojenny przy ulicy Leśnej.jpg|thumb|left|300px|Stare Juchy.Cmentarz wojenny przy ulicy Leśnej]]
 
Nazwa miejscowości związana jest ze znajdującym się w okolicach [[Orla Jucha|Orlej Juchy]] miejscem kultu religijnego [[Jaćwięgowie|Jaćwięgów]], gdzie miano składać krwawe ofiary. Jeden z największych na [[Mazury|Mazurach]] głaz narzutowy, który według legendy jest owym dawnym ołtarzem ofiarnym Jaćwięgów został uznany za pomnik przyrody.
 
Stare Juchy istniały z pewnością przed rokiem 1471, w którym ponowiono lokację funkcjonującej już wsi .
 
Miejscowość powstała na 36 łanach na [[prawo magdeburskie|prawie magdeburskim]]. Stare Juchy założono przed wybuchem [[wojna trzynastoletnia|wojny trzynastoletniej]].
 
Parafia powstała w roku 1487. Ufundował ją komtur [[Bernard von  Balzhofen]]. W źródłach z lat 1540-1543 pojawiają się informacje o 4 karczmach istniejących we wsi. W czasie [[epidemia dżumy|epidemii dżumy]] w latach 1709-1711  zmarło 88 mieszkańców. Według źródeł z lat 1740-1742 we wsi działała [[szkoła parafialna w Starych Juchach|szkoła parafialna]]. W Starych Juchach zachował się [[dwór w Starych Juchach|dwór]], który powstał na miejscu zniszczonej w czasie [[I wojna światowa|I wojny światowej]] budowli, pochodzącej z 2. połowy XVIII stulecia. Od 1854 do 1945 roku majątek ziemski wraz z dworem należał do rodziny Gruber, przybyłej do [[Prusy|Prus]] w roku 1721 z Salzburga. W 1912 roku Niemcy stanowili 43% parafian.
 
Aktualnie funkcję [[wójt|wójta]] sprawuje [[Ewa Jurkowska-Kawałko]]<ref>http://www.stare-juchy.pl/ [data dostępu: 30.08.2013]</ref>.
 
[[File: Cmentarz wojenny w Starych Juchach.jpg|thumb|300px|right|Cmentarz wojenny w Starych Juchach]]
 
  
Na terenie miejscowości przy ulicy Leśnej znajduje się [[cmentarz wojenny w Starych Juchach|cmentarz wojenny]], składający się z dwóch mogił żołnierzy rosyjskich i jednego grobu żołnierza niemieckiego, poległych w czasie [[I wojna światowa|I wojny światowej]] . Kolejna mogiła, znajdująca się na terenie przykościelnym, stanowi miejsce pochówku 5 żołnierzy niemieckich poległych w 1915 roku. Na miejscowym [[cmentarz komunalny w Starych Juchach|cmentarzu komunalnym]] przy ulicy  Sportowej znajduje się natomiast [[kwatera wojenna w Starych Juchach|kwatera wojenna]], w której pochowano 2 niemieckich i trzech rosyjskich żołnierzy, poległych w 1914 i 1915 roku.
+
Na terenie miejscowości przy ulicy Leśnej znajduje się [[Cmentarz wojenny w Starych Juchach|cmentarz wojenny]], składający się z dwóch mogił żołnierzy rosyjskich i jednego grobu żołnierza niemieckiego, poległych w czasie I wojny światowej. Kolejna mogiła, znajdująca się na terenie przykościelnym, stanowi miejsce pochówku 5 żołnierzy niemieckich poległych w 1915 roku. Na miejscowym [[Cmentarz komunalny w Starych Juchach|cmentarzu komunalnym]] przy ulicy  Sportowej znajduje się natomiast kwatera wojenna, w której pochowano 2 niemieckich i trzech rosyjskich żołnierzy poległych w 1914 i 1915 roku.
 
<br/>
 
<br/>
===Gospodarka===
+
 
 +
==Gospodarka==
 
W Starych Juchach zawiązane zostało [[Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Gminy Stare Juchy]].
 
W Starych Juchach zawiązane zostało [[Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Gminy Stare Juchy]].
[[File:Stare Juchy. Kościół. Stan obecny.jpg|thumb|300px|left|Stare Juchy. Kościół. Stan obecny]]
 
 
<br/>
 
<br/>
===Kultura===
+
 
W miejscowości rozgrywa się akcja filmu [[Karate po polsku]], z 1983 roku w reżyserii [[Wojciech Wójcik|Wojciecha Wójcika]].  
+
==Kultura==
Od kilku lat w Starych Juchach organizowany jest co roku [[Piknik Jaćwieski]]. W miejscowości działa [[Gminny Ośrodek Kultury w Starych Juchach|Gminny Ośrodek Kultury]]
+
W miejscowości działa [[Gminny Ośrodek Kultury w Starych Juchach|Gminny Ośrodek Kultury]] i [[lkwim:Chór „Mazury” ze Starych Juch|Chór „Mazury”]]. Organizowane są tutaj różne imprezy i wydarzenia kulturalne, m.in.:
 +
*[[lkwim:Ogólnopolski Przegląd Reggae Rock Ska „Juchy Soundsystem” w Starych Juchach|Ogólnopolski Przegląd Reggae Rock Ska „Juchy Soundsystem” w Starych Juchach]] (zob. edycja z [[lkwim:Ogólnopolski Przegląd Reggae Rock Ska „Juchy Soundsystem 2010” – Stare Juchy 2010|2010 r.]])
 +
*[[Piknik Jaćwieski w Starych Juchach |Piknik Jaćwieski]].
 +
 
 +
W miejscowości rozgrywa się akcja filmu ''Karate po polsku'' z 1983 roku, w reżyserii Wojciecha Wójcika.  
 +
<br/>
 +
 
 +
==Szkolnictwo==
 +
W roku 1947 założono w miejscowości [[Uniwersytet Ludowy w Starych Juchach|Uniwersytet Ludowy]], kierowany przez regionalistę [[lkwim:Jan Kawecki|Jana Kaweckiego]]. Obecnie w miejscowości funkcjonuje [[Zespół Szkół Samorządowych w Starych Juchach|Zespół Szkół Samorządowych]]<ref>[http://www.zssstarejuchy.boo.pl/ Strona Zespołu Szkół w Starych Juchach] [30.08.2013]</ref>.
 
<br/>
 
<br/>
===Sport===  
+
 
W Starych Juchach działa [[klub piłkarski]] [[Orzeł Stare Juchy]], który założono w 1969 roku.  
+
==Religia==
 +
We wsi znajduje się siedziba lokalnej [[Parafia pw. Trójcy Przenajświętszej w Starych Juchach |parafii rzymskokatolickiej]].
 
<br/>
 
<br/>
===Szkolnictwo===
+
 
W roku 1947 założono w miejscowości [[Uniwersytet Ludowy]], kierowany przez regionalistę [[lkwim:Jan Kawecki|Jana Kaweckiego]]. Obecnie w miejscowości funkcjonuje [[Zespół Szkół Samorządowych w Starych Juchach|Zespół Szkół Samorządowych]]<ref>http://www.zssstarejuchy.boo.pl[data dostępu: 30.08.2013]</ref>.
+
==Sport==  
 +
W Starych Juchach działa klub piłkarski [[Orzeł Stare Juchy]], który założono w 1969 roku.  
 
<br/>
 
<br/>
  
[[File:Wnętrze kościoła w Starych Juchach.jpg|thumb|300px|left|Wnętrze Kościoła w Starych Juchach]]
+
== Zabytki ==
 +
*[[lkwim:Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej w Starych Juchach|kościół]] wybudowany przed rokiem 1586, kilkakrotnie przebudowywany
 +
*budynek dawnej szkoły parafialnej, którego początki sięgają XVIII wieku
 +
*[[Zespół dworski w Starych Juchach|zespół dworski]] z 2. połowy XIX wieku na terenie gospodarstwa rolnego Orla Jucha
 +
*kwatera wojenna zlokalizowana na cmentarzu komunalnym; pochowano w niej 4 żołnierzy niemieckich i 6 żołnierzy rosyjskich, poległych w czasie [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach |I wojny światowej]]
 +
*mogiła zbiorowa z czasów I wojny światowej, zlokalizowana przy kościele; pochowano w niej 5 żołnierzy niemieckich
 +
*cmentarz wojenny z czasów I wojny światowej; miejsce spoczynku 29 żołnierzy niemieckich i 24 żołnierzy rosyjskich
 +
*kwatera wojenna na cmentarzu przy ulicy Długiej; miejsce spoczynku 2 żołnierzy niemieckich i 1 żołnierza rosyjskiego, poległych w czasie I wojny światowej
 +
*cmentarz wojenny przy ulicy Leśnej; spoczęło na nim 2 żołnierzy rosyjskich i 1 żołnierz niemiecki, poległych w czasie I wojny światowej
 +
*w kościele tablica ku czci poległych mieszkańców w wojnach 1866 i 1870–1871 r.
  
[[File: Kwatera wojenna na cmentarzu komunalnym w Starych Juchach.jpg|thumb|300px| Kwatera wojenna na cmentarzu komunalnym w Starych Juchach]]
+
==Ludzie związani z miejscowością==
 +
*[[lkwim:Helena Brodowska |Helena Brodowska]] (ur. 1934) – nauczycielka, pisarka, artystka-amator
 +
*[[Ewa Jurkowska-Kawałko]] (ur. 1965) — samorządowiec, wójt gminy Stare Juchy
 +
*[[lkwim:Jan Kawecki|Jan Kawecki]] (1903–1977) – nauczyciel, muzyk, działacz kulturalno-oświatowy, zbieracz folkloru i kultury ludowej, regionalista, popularyzator przeszłości regionu mazurskiego, malarz amator
  
=== Zabytki ===
+
==Inne==
[[File:Stare Juchy. Budynek dawnej szkoły parafialnej.jpg|thumb|300px|Stare Juchy. Budynek dawnej szkoły parafialnej]]
+
We wsi działa [[Stacjonarny Ośrodek Uzależnień w Starych Juchach |Stacjonarny Ośrodek Uzależnień]].
* Do najważniejszych zabytków należy zaliczyć [[lkwim:Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej w Starych Juchach|Kościół pod wezwaniem Trójcy Przenajświętszej]] wybudowany przed rokiem 1586, kilkakrotnie przebudowywany.
 
*Budynek dawnej szkoły parafialnej, którego początki sięgają właśnie XVIII wieku.
 
*[[Zespół dworski w Starych Juchach|Zespół dworski]] z 2. połowy XIX wieku na terenie gospodarstwa rolnego Orla Jucha.
 
*Kwatera wojenna zlokalizowana na cmentarzu komunalnym. Pochowano w niej 4 żołnierzy niemieckich i 6 żołnierzy rosyjskich, poległych w czasie [[I wojna światowej|I wojny światowej]].
 
*Mogiła zbiorowa z czasów I wojny światowej, zlokalizowana przy kościele. Pochowano w niej 5 żołnierzy niemieckich.
 
*Cmentarz wojenny z czasów I wojny światowej. Miejsce spoczynku 29 żołnierzy niemieckich i 24 żołnierzy rosyjskich.
 
*Kwatera wojenna na cmentarzu przy ulicy Długiej. Miejsce spoczynku 2 żołnierzy niemieckich i 1 żołnierza rosyjskiego, poległych w czasie I wojny światowej.
 
*Cmentarz wojenny przy ulicy Leśnej. Spoczęło na nim 2 żołnierzy rosyjskich i 1 żołnierz niemiecki, poległych w czasie I wojny światowej.
 
*[[Tablica ku czci poległych]] mieszkańców w wojnach 1866 i 1870-1871 roku. Znajduje się w kościele pw. Trójcy Przenajświętszej
 
[[File:Stare Juchy. Zespół dworski. Stan obecny.jpg|thumb|300px|Stare Juchy. Zespół dworski. Stan obecny]]
 
<br/>
 
  
=== Bibliografia ===
+
== Bibliografia ==
#Grzegorz Białuński, ''Kolonizacja „Wielkiej Puszczy”(do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie)'', Olsztyn 2002.  
+
Białuński Grzegorz, ''Kolonizacja „Wielkiej Puszczy”(do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie)'', Olsztyn 2002. <br/>
#Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński, ''Warmia. Mazury'', Białystok 1998.
+
Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, ''Warmia. Mazury'', Białystok 1998.<br/>
#Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec, ''Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 2001.
+
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, ''Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 2001.<br/>
#Jan Kawecki, Bolesław Roman, ''Ełk. Z dziejów miasta i powiatu'', Olsztyn 1970.
+
Kawecki Jan, Roman Bolesław, ''Ełk. Z dziejów miasta i powiatu'', Olsztyn 1970.<br/>
#Sylwia Kulczyk i in., ''Mazury. Przewodnik Pascala'', Bielsko-Biała 2006.
+
Kulczyk Sylwia i in., ''Mazury. Przewodnik Pascala'', Bielsko-Biała 2006.<br/>
#''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
+
''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.<br/>
#Andrzej Rzempołuch, ''Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 1992.
+
Rzempołuch Andrzej, ''Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 1992.<br/>
#''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
+
''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/>
#Bank Danych Lokalnych GUS: http://www.stat.gov.pl/bdl/app/miejsc_w.display?p_id=5469&p_token=0.6521754223861911 [data dostępu: 22.07.2013]
+
[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/miejsc_w.display?p_id=5469&p_token=0.6521754223861911/ Bank Danych Lokalnych GUS] [22.07.2013]<br/>
#Oficjalna strona gminy Stare Juchy: http://www.stare-juchy.pl/gmina/ [data dostępu: 22.07.2013]
+
[http://www.stare-juchy.pl/gmina/ Strona Gminy Stare Juchy] [22.07.2013]<br/>
#Strona poświęcona cmentarzom i pomnikom wojennym w powiecie ełckim: http://cmentarzewojenne.wordpress.com/2013/05/01/stare-juchy-cmentarz-wojenny-przy-ulicy-lesnej/ ; http://cmentarzewojenne.wordpress.com/2013/03/30/stare-juchy-niemiecka-zbiorowa-mogila-wojenna-przy-kosciele/ ; http://cmentarzewojenne.wordpress.com/2013/03/30/stare-juchy-kwatera-wojenna-na-cmentarzu-komunalnym/ [data dostępu: 25.07.2013]
+
[http://cmentarzewojenne.wordpress.com/2013/05/01/stare-juchy-cmentarz-wojenny-przy-ulicy-lesnej/ Strona poświęcona cmentarzom i pomnikom wojennym w powiecie ełckim] [25.07.2013]<br/>
#Olsztyńska Strona Rowerowa:http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/1914/warminsko-mazurskie/stare_juchy [data dostępu: 25.07.2013]
+
[http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/1914/warminsko-mazurskie/stare_juchy/ Olsztyńska Strona Rowerowa] [25.07.2013]
 
   
 
   
 
 
{{Przypisy}}
 
{{Przypisy}}
 
<references/>
 
<references/>
Linia 107: Linia 108:
 
<br/>
 
<br/>
  
== Zobacz też ==
+
[[Kategoria: Powiat ełcki]]   
[[Użytkownik:Emzet|Emzet]] ([[Dyskusja użytkownika:Emzet|dyskusja]]) 20:26, 11 lis 2013 (CET)
+
[[Kategoria: Stare Juchy (gmina wiejska)]]  
[[Użytkownik:Emzet|Emzet]] ([[Dyskusja użytkownika:Emzet|dyskusja]]) 21:01, 27 paź 2013 (CET)
+
[[Kategoria: Wsie gminne]]  
[[Użytkownik:Emzet|Emzet]] ([[Dyskusja użytkownika:Emzet|dyskusja]]) 14:07, 18 wrz 2013 (CEST)
+
[[Kategoria: 1401-1500]]
[[Użytkownik:Emzet|Emzet]] ([[Dyskusja użytkownika:Emzet|dyskusja]]) 13:03, 16 wrz 2013 (CEST)
 
[[Kategoria: Miejscowość]][[Kategoria: wieś gminna]] [[Kategoria: powiat ełcki]]  [[Kategoria: gmina Stare Juchy]]  
 
[[Użytkownik:Emzet|Emzet]] ([[Dyskusja użytkownika:Emzet|dyskusja]]) 13:03, 5 wrz 2013 (CEST)
 

Aktualna wersja na dzień 09:13, 29 kwi 2020

Stare Juchy

Herb
Herb Starych Juch
Stare JuchyŹródło: Strona Gminy Stare Juchy [10.11.2014]
Stare Juchy
Źródło: Strona Gminy Stare Juchy [10.11.2014]
Rodzaj miejscowości wieś gminna
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat ełcki
Gmina Stare Juchy
Liczba ludności (2010) 1 719
Strefa numeracyjna (+48) 87
Kod pocztowy 19-330
Tablice rejestracyjne NEL
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Stare Juchy
Stare Juchy
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Stare Juchy
Stare Juchy
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}


Wieża widokowa.
Fot. Mieczysław Kalski

Stare Juchy (niem. Jucha, Alt Jucha, Adlig Jucha, Fliessdorf) – wieś gminna położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie ełckim, w gminie Stare Juchy. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. Miejscowość jest siedzibą gminy Stare Juchy. W 2010 roku liczyła 1 719 mieszkańców. Aktualnie funkcję wójta sprawuje Krzysztof Piotr Mądrowski.

Położenie

Miejscowość jest usytuowana na przesmyku między jeziorami: Jędzelewo, Rękąty i Ułówki. W odległości 2 km od Starych Juch położone jest jezioro Garbas.

Dzieje miejscowości

Nazwa miejscowości związana jest ze znajdującym się w okolicach Orlej Juchy miejscem kultu religijnego Jaćwięgów, gdzie miano składać krwawe ofiary. Jeden z największych na Mazurach głaz narzutowy, który według legendy jest owym dawnym ołtarzem ofiarnym Jaćwięgów, został uznany za pomnik przyrody. Stare Juchy istniały z pewnością przed rokiem 1471, w którym ponowiono lokację funkcjonującej już wsi. Miejscowość powstała na 36 łanach na prawie magdeburskim. Stare Juchy założono przed wybuchem wojny trzynastoletniej.

Parafia powstała w roku 1487. Ufundował ją komtur Bernard von Balzhofen. W źródłach z lat 1540–1543 pojawiają się informacje o 4 karczmach istniejących we wsi. W czasie epidemii dżumy w latach 1709–1711 zmarło 88 mieszkańców. Według źródeł z lat 1740–1742 we wsi działała szkoła parafialna. W Starych Juchach zachował się dwór, który powstał na miejscu zniszczonej w czasie I wojny światowej budowli pochodzącej z 2. połowy XVIII stulecia. Od 1854 do 1945 roku majątek ziemski wraz z dworem należał do rodziny Gruber przybyłej do Prus w roku 1721 z Salzburga. W 1912 roku Niemcy stanowili 43% parafian.

Na terenie miejscowości przy ulicy Leśnej znajduje się cmentarz wojenny, składający się z dwóch mogił żołnierzy rosyjskich i jednego grobu żołnierza niemieckiego, poległych w czasie I wojny światowej. Kolejna mogiła, znajdująca się na terenie przykościelnym, stanowi miejsce pochówku 5 żołnierzy niemieckich poległych w 1915 roku. Na miejscowym cmentarzu komunalnym przy ulicy Sportowej znajduje się natomiast kwatera wojenna, w której pochowano 2 niemieckich i trzech rosyjskich żołnierzy poległych w 1914 i 1915 roku.

Gospodarka

W Starych Juchach zawiązane zostało Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Gminy Stare Juchy.

Kultura

W miejscowości działa Gminny Ośrodek Kultury i Chór „Mazury”. Organizowane są tutaj różne imprezy i wydarzenia kulturalne, m.in.:

W miejscowości rozgrywa się akcja filmu Karate po polsku z 1983 roku, w reżyserii Wojciecha Wójcika.

Szkolnictwo

W roku 1947 założono w miejscowości Uniwersytet Ludowy, kierowany przez regionalistę Jana Kaweckiego. Obecnie w miejscowości funkcjonuje Zespół Szkół Samorządowych[1].

Religia

We wsi znajduje się siedziba lokalnej parafii rzymskokatolickiej.

Sport

W Starych Juchach działa klub piłkarski Orzeł Stare Juchy, który założono w 1969 roku.

Zabytki

  • kościół wybudowany przed rokiem 1586, kilkakrotnie przebudowywany
  • budynek dawnej szkoły parafialnej, którego początki sięgają XVIII wieku
  • zespół dworski z 2. połowy XIX wieku na terenie gospodarstwa rolnego Orla Jucha
  • kwatera wojenna zlokalizowana na cmentarzu komunalnym; pochowano w niej 4 żołnierzy niemieckich i 6 żołnierzy rosyjskich, poległych w czasie I wojny światowej
  • mogiła zbiorowa z czasów I wojny światowej, zlokalizowana przy kościele; pochowano w niej 5 żołnierzy niemieckich
  • cmentarz wojenny z czasów I wojny światowej; miejsce spoczynku 29 żołnierzy niemieckich i 24 żołnierzy rosyjskich
  • kwatera wojenna na cmentarzu przy ulicy Długiej; miejsce spoczynku 2 żołnierzy niemieckich i 1 żołnierza rosyjskiego, poległych w czasie I wojny światowej
  • cmentarz wojenny przy ulicy Leśnej; spoczęło na nim 2 żołnierzy rosyjskich i 1 żołnierz niemiecki, poległych w czasie I wojny światowej
  • w kościele tablica ku czci poległych mieszkańców w wojnach 1866 i 1870–1871 r.

Ludzie związani z miejscowością

  • Helena Brodowska (ur. 1934) – nauczycielka, pisarka, artystka-amator
  • Ewa Jurkowska-Kawałko (ur. 1965) — samorządowiec, wójt gminy Stare Juchy
  • Jan Kawecki (1903–1977) – nauczyciel, muzyk, działacz kulturalno-oświatowy, zbieracz folkloru i kultury ludowej, regionalista, popularyzator przeszłości regionu mazurskiego, malarz amator

Inne

We wsi działa Stacjonarny Ośrodek Uzależnień.

Bibliografia

Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy”(do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, Warmia. Mazury, Białystok 1998.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
Kawecki Jan, Roman Bolesław, Ełk. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1970.
Kulczyk Sylwia i in., Mazury. Przewodnik Pascala, Bielsko-Biała 2006.
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
Rzempołuch Andrzej, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Bank Danych Lokalnych GUS [22.07.2013]
Strona Gminy Stare Juchy [22.07.2013]
Strona poświęcona cmentarzom i pomnikom wojennym w powiecie ełckim [25.07.2013]
Olsztyńska Strona Rowerowa [25.07.2013]

Przypisy