Stare Juchy: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Stare Juchy | |nazwa = Stare Juchy | ||
| Linia 7: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Starych Juch | |dopełniacz wsi = Starych Juch | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = Stare.jpg |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Stare Juchy [http://www.stare-juchy.pl/gmina/i,warto_obejrzec_w_gminie_stare_juchy,1719.html/ Strona Gminy Stare Juchy] [10.11.2014] |
|rodzaj miejscowości = wieś gminna | |rodzaj miejscowości = wieś gminna | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 16: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = | + | |liczba ludności = 1 719 |
| − | |rok = | + | |rok = 2010 |
|strefa numeracyjna =(+48) 87 | |strefa numeracyjna =(+48) 87 | ||
|kod pocztowy = 19-330 | |kod pocztowy = 19-330 | ||
| Linia 30: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | ''' Stare Juchy ''' (niem. ''Jucha'', ''Alt Jucha'', ''Adlig Jucha'', ''Fliessdorf'') – wieś gminna położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat ełcki|powiecie ełckim]], w [[Stare Juchy (gmina wiejska)|gminie Stare Juchy]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. Miejscowość jest siedzibą gminy Stare Juchy. W 2010 roku liczyła 1 719 mieszkańców. Aktualnie funkcję wójta sprawuje [[Ewa Jurkowska-Kawałko]]<ref>[http://www.stare-juchy.pl/ Strona Gminy Stare Juchy] [30.08.2013]</ref>. |
| + | <br/><br/> | ||
| − | Miejscowość jest | + | ==Położenie== |
| + | Miejscowość jest usytuowana na przesmyku między jeziorami: [[Jezioro Jędzelewo|Jędzelewo]], [[Jezioro Rękąty|Rękąty]] i [[Jezioro Ułówki|Ułówki]]. W odległości 2 km od Starych Juch położone jest jezioro [[Jezioro Garbas|Garbas]]. | ||
| + | <br/> | ||
| − | + | == Dzieje miejscowości == | |
| + | Nazwa miejscowości związana jest ze znajdującym się w okolicach [[Orla Jucha|Orlej Juchy]] miejscem kultu religijnego [[Jaćwięgowie|Jaćwięgów]], gdzie miano składać krwawe ofiary. Jeden z największych na [[Mazury|Mazurach]] [[Głaz narzutowy w Starych Juchach |głaz narzutowy]], który według legendy jest owym dawnym ołtarzem ofiarnym Jaćwięgów, został uznany za pomnik przyrody. | ||
| + | Stare Juchy istniały z pewnością przed rokiem 1471, w którym ponowiono lokację funkcjonującej już wsi. | ||
| + | Miejscowość powstała na 36 łanach na [[Prawo magdeburskie|prawie magdeburskim]]. Stare Juchy założono przed wybuchem wojny trzynastoletniej. | ||
| − | + | Parafia powstała w roku 1487. Ufundował ją komtur [[Bernard von Balzhofen]]. W źródłach z lat 1540–1543 pojawiają się informacje o 4 karczmach istniejących we wsi. W czasie epidemii dżumy w latach 1709–1711 zmarło 88 mieszkańców. Według źródeł z lat 1740–1742 we wsi działała szkoła parafialna. W Starych Juchach zachował się [[Dwór w Starych Juchach|dwór]], który powstał na miejscu zniszczonej w czasie [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach|I wojny światowej]] budowli pochodzącej z 2. połowy XVIII stulecia. Od 1854 do 1945 roku majątek ziemski wraz z dworem należał do rodziny Gruber przybyłej do [[Prusy|Prus]] w roku 1721 z Salzburga. W 1912 roku Niemcy stanowili 43% parafian. | |
| − | + | Na terenie miejscowości przy ulicy Leśnej znajduje się [[Cmentarz wojenny w Starych Juchach|cmentarz wojenny]], składający się z dwóch mogił żołnierzy rosyjskich i jednego grobu żołnierza niemieckiego, poległych w czasie I wojny światowej. Kolejna mogiła, znajdująca się na terenie przykościelnym, stanowi miejsce pochówku 5 żołnierzy niemieckich poległych w 1915 roku. Na miejscowym [[Cmentarz komunalny w Starych Juchach|cmentarzu komunalnym]] przy ulicy Sportowej znajduje się natomiast kwatera wojenna, w której pochowano 2 niemieckich i trzech rosyjskich żołnierzy poległych w 1914 i 1915 roku. | |
<br/> | <br/> | ||
| − | + | ==Gospodarka== | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
W Starych Juchach zawiązane zostało [[Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Gminy Stare Juchy]]. | W Starych Juchach zawiązane zostało [[Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Gminy Stare Juchy]]. | ||
| − | + | <br/> | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | ==Kultura== | |
W miejscowości działa [[Gminny Ośrodek Kultury w Starych Juchach|Gminny Ośrodek Kultury]] i [[lkwim:Chór „Mazury” ze Starych Juch|Chór „Mazury”]]. Organizowane są tutaj różne imprezy i wydarzenia kulturalne, m.in.: | W miejscowości działa [[Gminny Ośrodek Kultury w Starych Juchach|Gminny Ośrodek Kultury]] i [[lkwim:Chór „Mazury” ze Starych Juch|Chór „Mazury”]]. Organizowane są tutaj różne imprezy i wydarzenia kulturalne, m.in.: | ||
*[[lkwim:Ogólnopolski Przegląd Reggae Rock Ska „Juchy Soundsystem” w Starych Juchach|Ogólnopolski Przegląd Reggae Rock Ska „Juchy Soundsystem” w Starych Juchach]] (zob. edycja z [[lkwim:Ogólnopolski Przegląd Reggae Rock Ska „Juchy Soundsystem 2010” – Stare Juchy 2010|2010 r.]]) | *[[lkwim:Ogólnopolski Przegląd Reggae Rock Ska „Juchy Soundsystem” w Starych Juchach|Ogólnopolski Przegląd Reggae Rock Ska „Juchy Soundsystem” w Starych Juchach]] (zob. edycja z [[lkwim:Ogólnopolski Przegląd Reggae Rock Ska „Juchy Soundsystem 2010” – Stare Juchy 2010|2010 r.]]) | ||
*[[Piknik Jaćwieski w Starych Juchach |Piknik Jaćwieski]]. | *[[Piknik Jaćwieski w Starych Juchach |Piknik Jaćwieski]]. | ||
| − | W miejscowości rozgrywa się akcja filmu | + | W miejscowości rozgrywa się akcja filmu ''Karate po polsku'' z 1983 roku, w reżyserii Wojciecha Wójcika. |
| + | <br/> | ||
| − | == | + | ==Szkolnictwo== |
| − | W roku 1947 założono w miejscowości [[Uniwersytet Ludowy w Starych Juchach|Uniwersytet Ludowy]], kierowany przez regionalistę [[lkwim:Jan Kawecki|Jana Kaweckiego]]. Obecnie w miejscowości funkcjonuje [[Zespół Szkół Samorządowych w Starych Juchach|Zespół Szkół Samorządowych]]<ref>http://www.zssstarejuchy.boo.pl[ | + | W roku 1947 założono w miejscowości [[Uniwersytet Ludowy w Starych Juchach|Uniwersytet Ludowy]], kierowany przez regionalistę [[lkwim:Jan Kawecki|Jana Kaweckiego]]. Obecnie w miejscowości funkcjonuje [[Zespół Szkół Samorządowych w Starych Juchach|Zespół Szkół Samorządowych]]<ref>[http://www.zssstarejuchy.boo.pl/ Strona Zespołu Szkół w Starych Juchach] [30.08.2013]</ref>. |
| + | <br/> | ||
| − | + | ==Religia== | |
| − | We wsi znajduje się siedziba lokalnej [[Parafia pw. Trójcy Przenajświętszej w Starych Juchach |parafii rzymskokatolickiej | + | We wsi znajduje się siedziba lokalnej [[Parafia pw. Trójcy Przenajświętszej w Starych Juchach |parafii rzymskokatolickiej]]. |
| + | <br/> | ||
| − | + | ==Sport== | |
W Starych Juchach działa klub piłkarski [[Orzeł Stare Juchy]], który założono w 1969 roku. | W Starych Juchach działa klub piłkarski [[Orzeł Stare Juchy]], który założono w 1969 roku. | ||
| + | <br/> | ||
| − | + | == Zabytki == | |
| − | * | + | *[[lkwim:Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej w Starych Juchach|kościół]] wybudowany przed rokiem 1586, kilkakrotnie przebudowywany |
| − | * | + | *budynek dawnej szkoły parafialnej, którego początki sięgają XVIII wieku |
| − | *[[Zespół dworski w Starych Juchach| | + | *[[Zespół dworski w Starych Juchach|zespół dworski]] z 2. połowy XIX wieku na terenie gospodarstwa rolnego Orla Jucha |
| − | * | + | *kwatera wojenna zlokalizowana na cmentarzu komunalnym; pochowano w niej 4 żołnierzy niemieckich i 6 żołnierzy rosyjskich, poległych w czasie [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach |I wojny światowej]] |
| − | * | + | *mogiła zbiorowa z czasów I wojny światowej, zlokalizowana przy kościele; pochowano w niej 5 żołnierzy niemieckich |
| − | * | + | *cmentarz wojenny z czasów I wojny światowej; miejsce spoczynku 29 żołnierzy niemieckich i 24 żołnierzy rosyjskich |
| − | * | + | *kwatera wojenna na cmentarzu przy ulicy Długiej; miejsce spoczynku 2 żołnierzy niemieckich i 1 żołnierza rosyjskiego, poległych w czasie I wojny światowej |
| − | * | + | *cmentarz wojenny przy ulicy Leśnej; spoczęło na nim 2 żołnierzy rosyjskich i 1 żołnierz niemiecki, poległych w czasie I wojny światowej |
| − | * | + | *w kościele tablica ku czci poległych mieszkańców w wojnach 1866 i 1870–1871 r. |
| − | + | ==Ludzie związani z miejscowością== | |
| − | *[[lkwim:Helena Brodowska |Helena Brodowska]] (ur. 1934) – nauczycielka, pisarka, artystka-amator | + | *[[lkwim:Helena Brodowska |Helena Brodowska]] (ur. 1934) – nauczycielka, pisarka, artystka-amator |
| − | *[[Ewa Jurkowska-Kawałko]] (ur. 1965) — samorządowiec, wójt gminy Stare Juchy | + | *[[Ewa Jurkowska-Kawałko]] (ur. 1965) — samorządowiec, wójt gminy Stare Juchy |
| − | *[[lkwim:Jan Kawecki|Jan Kawecki]] ( | + | *[[lkwim:Jan Kawecki|Jan Kawecki]] (1903–1977) – nauczyciel, muzyk, działacz kulturalno-oświatowy, zbieracz folkloru i kultury ludowej, regionalista, popularyzator przeszłości regionu mazurskiego, malarz amator |
| − | + | ==Inne== | |
We wsi działa [[Stacjonarny Ośrodek Uzależnień w Starych Juchach |Stacjonarny Ośrodek Uzależnień]]. | We wsi działa [[Stacjonarny Ośrodek Uzależnień w Starych Juchach |Stacjonarny Ośrodek Uzależnień]]. | ||
| − | + | == Bibliografia == | |
| − | #Grzegorz | + | #Białuński Grzegorz, ''Kolonizacja „Wielkiej Puszczy”(do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie)'', Olsztyn 2002. |
| − | #Tomasz | + | #Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, ''Warmia. Mazury'', Białystok 1998. |
| − | # | + | #Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, ''Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 2001. |
| − | #Jan | + | #Kawecki Jan, Roman Bolesław, ''Ełk. Z dziejów miasta i powiatu'', Olsztyn 1970. |
| − | #Sylwia | + | #Kulczyk Sylwia i in., ''Mazury. Przewodnik Pascala'', Bielsko-Biała 2006. |
#''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008. | #''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008. | ||
| − | #Andrzej | + | #Rzempołuch Andrzej, ''Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 1992. |
#''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001. | #''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001. | ||
| − | # | + | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/miejsc_w.display?p_id=5469&p_token=0.6521754223861911/ Bank Danych Lokalnych GUS] [22.07.2013] |
| − | # | + | #[http://www.stare-juchy.pl/gmina/ Strona Gminy Stare Juchy] [22.07.2013] |
| − | # | + | #[http://cmentarzewojenne.wordpress.com/2013/05/01/stare-juchy-cmentarz-wojenny-przy-ulicy-lesnej/ Strona poświęcona cmentarzom i pomnikom wojennym w powiecie ełckim] [25.07.2013] |
| − | # | + | #[http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/1914/warminsko-mazurskie/stare_juchy/ Olsztyńska Strona Rowerowa] [25.07.2013] |
| − | + | {{Przypisy}} | |
| − | |||
<references/> | <references/> | ||
Wersja z 18:51, 10 lis 2014
| Stare Juchy | |||
| | |||
| |||
![Stare Juchy Strona Gminy Stare Juchy [10.11.2014]](/index.php/Plik:Stare.jpg) Stare Juchy Strona Gminy Stare Juchy [10.11.2014]
| |||
| Rodzaj miejscowości | wieś gminna | ||
| Państwo |  Polska
| ||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | ełcki | ||
| Gmina | Stare Juchy | ||
| Liczba ludności (2010) | 1 719 | ||
| Strefa numeracyjna | (+48) 87 | ||
| Kod pocztowy | 19-330 | ||
| Tablice rejestracyjne | NEL | ||
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Stare Juchy | |||
| Położenie na mapie Polski  Stare Juchy | |||
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |||
Stare Juchy (niem. Jucha, Alt Jucha, Adlig Jucha, Fliessdorf) – wieś gminna położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie ełckim, w gminie Stare Juchy. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. Miejscowość jest siedzibą gminy Stare Juchy. W 2010 roku liczyła 1 719 mieszkańców. Aktualnie funkcję wójta sprawuje Ewa Jurkowska-Kawałko[1].
Spis treści
Położenie
Miejscowość jest usytuowana na przesmyku między jeziorami: Jędzelewo, Rękąty i Ułówki. W odległości 2 km od Starych Juch położone jest jezioro Garbas.
Dzieje miejscowości
Nazwa miejscowości związana jest ze znajdującym się w okolicach Orlej Juchy miejscem kultu religijnego Jaćwięgów, gdzie miano składać krwawe ofiary. Jeden z największych na Mazurach głaz narzutowy, który według legendy jest owym dawnym ołtarzem ofiarnym Jaćwięgów, został uznany za pomnik przyrody. Stare Juchy istniały z pewnością przed rokiem 1471, w którym ponowiono lokację funkcjonującej już wsi. Miejscowość powstała na 36 łanach na prawie magdeburskim. Stare Juchy założono przed wybuchem wojny trzynastoletniej.
Parafia powstała w roku 1487. Ufundował ją komtur Bernard von Balzhofen. W źródłach z lat 1540–1543 pojawiają się informacje o 4 karczmach istniejących we wsi. W czasie epidemii dżumy w latach 1709–1711 zmarło 88 mieszkańców. Według źródeł z lat 1740–1742 we wsi działała szkoła parafialna. W Starych Juchach zachował się dwór, który powstał na miejscu zniszczonej w czasie I wojny światowej budowli pochodzącej z 2. połowy XVIII stulecia. Od 1854 do 1945 roku majątek ziemski wraz z dworem należał do rodziny Gruber przybyłej do Prus w roku 1721 z Salzburga. W 1912 roku Niemcy stanowili 43% parafian.
Na terenie miejscowości przy ulicy Leśnej znajduje się cmentarz wojenny, składający się z dwóch mogił żołnierzy rosyjskich i jednego grobu żołnierza niemieckiego, poległych w czasie I wojny światowej. Kolejna mogiła, znajdująca się na terenie przykościelnym, stanowi miejsce pochówku 5 żołnierzy niemieckich poległych w 1915 roku. Na miejscowym cmentarzu komunalnym przy ulicy Sportowej znajduje się natomiast kwatera wojenna, w której pochowano 2 niemieckich i trzech rosyjskich żołnierzy poległych w 1914 i 1915 roku.
Gospodarka
W Starych Juchach zawiązane zostało Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Gminy Stare Juchy.
Kultura
W miejscowości działa Gminny Ośrodek Kultury i Chór „Mazury”. Organizowane są tutaj różne imprezy i wydarzenia kulturalne, m.in.:
- Ogólnopolski Przegląd Reggae Rock Ska „Juchy Soundsystem” w Starych Juchach (zob. edycja z 2010 r.)
- Piknik Jaćwieski.
W miejscowości rozgrywa się akcja filmu Karate po polsku z 1983 roku, w reżyserii Wojciecha Wójcika.
Szkolnictwo
W roku 1947 założono w miejscowości Uniwersytet Ludowy, kierowany przez regionalistę Jana Kaweckiego. Obecnie w miejscowości funkcjonuje Zespół Szkół Samorządowych[2].
Religia
We wsi znajduje się siedziba lokalnej parafii rzymskokatolickiej.
Sport
W Starych Juchach działa klub piłkarski Orzeł Stare Juchy, który założono w 1969 roku.
Zabytki
- kościół wybudowany przed rokiem 1586, kilkakrotnie przebudowywany
- budynek dawnej szkoły parafialnej, którego początki sięgają XVIII wieku
- zespół dworski z 2. połowy XIX wieku na terenie gospodarstwa rolnego Orla Jucha
- kwatera wojenna zlokalizowana na cmentarzu komunalnym; pochowano w niej 4 żołnierzy niemieckich i 6 żołnierzy rosyjskich, poległych w czasie I wojny światowej
- mogiła zbiorowa z czasów I wojny światowej, zlokalizowana przy kościele; pochowano w niej 5 żołnierzy niemieckich
- cmentarz wojenny z czasów I wojny światowej; miejsce spoczynku 29 żołnierzy niemieckich i 24 żołnierzy rosyjskich
- kwatera wojenna na cmentarzu przy ulicy Długiej; miejsce spoczynku 2 żołnierzy niemieckich i 1 żołnierza rosyjskiego, poległych w czasie I wojny światowej
- cmentarz wojenny przy ulicy Leśnej; spoczęło na nim 2 żołnierzy rosyjskich i 1 żołnierz niemiecki, poległych w czasie I wojny światowej
- w kościele tablica ku czci poległych mieszkańców w wojnach 1866 i 1870–1871 r.
Ludzie związani z miejscowością
- Helena Brodowska (ur. 1934) – nauczycielka, pisarka, artystka-amator
- Ewa Jurkowska-Kawałko (ur. 1965) — samorządowiec, wójt gminy Stare Juchy
- Jan Kawecki (1903–1977) – nauczyciel, muzyk, działacz kulturalno-oświatowy, zbieracz folkloru i kultury ludowej, regionalista, popularyzator przeszłości regionu mazurskiego, malarz amator
Inne
We wsi działa Stacjonarny Ośrodek Uzależnień.
Bibliografia
- Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy”(do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
- Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, Warmia. Mazury, Białystok 1998.
- Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
- Kawecki Jan, Roman Bolesław, Ełk. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1970.
- Kulczyk Sylwia i in., Mazury. Przewodnik Pascala, Bielsko-Biała 2006.
- Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
- Rzempołuch Andrzej, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992.
- Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
- Bank Danych Lokalnych GUS [22.07.2013]
- Strona Gminy Stare Juchy [22.07.2013]
- Strona poświęcona cmentarzom i pomnikom wojennym w powiecie ełckim [25.07.2013]
- Olsztyńska Strona Rowerowa [25.07.2013]
Przypisy
- ↑ Strona Gminy Stare Juchy [30.08.2013]
- ↑ Strona Zespołu Szkół w Starych Juchach [30.08.2013]
