Szymbark: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 39: | Linia 39: | ||
<br/> | <br/> | ||
=== Dzieje miejscowości === | === Dzieje miejscowości === | ||
| − | Pierwsza wzmianka o Szymbarku pochodzi z 1378 roku. Wieś została wymieniona w dokumencie, który określał granice [[Starzykowo|Starzykowa]]. Szymbark był rezydencją proboszcza [[kapituła pomezańska|kapituły pomezańskiej]]. W czasie [[wojna trzynastoletnia|wojny trzynastoletniej]] wieś przechodziła od jednego do drugiego właściciela. Na początku wojny była w posiadaniu Związkowców, następnie władzę nad nią przejęli [[Krzyżacy]]. Zarówno wieś jak i zamek w czasie tej wojny uległy zniszczeniu. | + | Pierwsza wzmianka o Szymbarku pochodzi z 1378 roku. Wieś została wymieniona w dokumencie, który określał granice [[Starzykowo|Starzykowa]]. Szymbark był rezydencją proboszcza [[kapituła pomezańska|kapituły pomezańskiej]]. W czasie [[wojna trzynastoletnia|wojny trzynastoletniej]] wieś przechodziła od jednego do drugiego właściciela. Na początku wojny była w posiadaniu Związkowców, następnie władzę nad nią przejęli [[Krzyżacy]]. Zarówno wieś jak i [[lkwim:Zamek w Szymbarku|zamek]] w czasie tej wojny uległy zniszczeniu. |
W 1527 roku, po sekularyzacji [[biskupstwo pomezańskie|biskupstwa pomezańskiego]], kapituła oddała Szymbark księciu pruskiemu [[Albrecht Hohenzollern|Albrechtowi Hohenzollernowi]]. Książę [[Albrecht Hohenzollern|Albrecht]] natomiast, na podstawie dokumentu z 13 listopada 1532 roku, przekazał Szymbark biskupowi [[Georg Polenz|Georgowi Polenzowi]]. Po śmierci [[Georg Polenz|Polenza]] majątek otrzymał jego syn Teofil Starszy. Spośród czterech synów Teofila, na właściciela majątku został wybrany średni – Albrecht. | W 1527 roku, po sekularyzacji [[biskupstwo pomezańskie|biskupstwa pomezańskiego]], kapituła oddała Szymbark księciu pruskiemu [[Albrecht Hohenzollern|Albrechtowi Hohenzollernowi]]. Książę [[Albrecht Hohenzollern|Albrecht]] natomiast, na podstawie dokumentu z 13 listopada 1532 roku, przekazał Szymbark biskupowi [[Georg Polenz|Georgowi Polenzowi]]. Po śmierci [[Georg Polenz|Polenza]] majątek otrzymał jego syn Teofil Starszy. Spośród czterech synów Teofila, na właściciela majątku został wybrany średni – Albrecht. | ||
| Linia 45: | Linia 45: | ||
W 1653 roku Szymbark przeszedł w posiadanie rodziny Eulenburgów. Kilkanaście lat później Szymbark należał do [[Teodor Schlieben|Teodora Schlieben]]. Po jego śmierci w 1699 roku, jego syn i zarazem dziedzic sprzedał majątek [[Ernst Finck von Finckenstein|Ernstowi Finck von Finckensteinowi]]. W posiadaniu Finckensteinów Szymbark był do 1905 roku. | W 1653 roku Szymbark przeszedł w posiadanie rodziny Eulenburgów. Kilkanaście lat później Szymbark należał do [[Teodor Schlieben|Teodora Schlieben]]. Po jego śmierci w 1699 roku, jego syn i zarazem dziedzic sprzedał majątek [[Ernst Finck von Finckenstein|Ernstowi Finck von Finckensteinowi]]. W posiadaniu Finckensteinów Szymbark był do 1905 roku. | ||
| − | W 1789 roku wieś była majątkiem szlacheckim z zamkiem, folwarkiem, karczmą i młynem. Liczyła 39 domów mieszkalnych. W 1885 roku powierzchnia majątku wynosiła 6664 ha, a w 1905 roku – 6639,6 ha. Na początku XX wieku do Szymbarka należało 5 folwarków. | + | W 1789 roku wieś była majątkiem szlacheckim z [[lkwim:Zamek w Szymbarku|zamkiem]], folwarkiem, karczmą i młynem. Liczyła 39 domów mieszkalnych. W 1885 roku powierzchnia majątku wynosiła 6664 ha, a w 1905 roku – 6639,6 ha. Na początku XX wieku do Szymbarka należało 5 folwarków. |
<br/> | <br/> | ||
| Linia 57: | Linia 57: | ||
=== Zabytki === | === Zabytki === | ||
[[Plik:Zamek Szymbark.jpg|240px|thumb|Zamek w Szymbarku,<br/>źródło: [http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Szymbark1%28js%29.jpg Zamek w Szymbarku - wikimedia], dostęp 23 września 2013]] | [[Plik:Zamek Szymbark.jpg|240px|thumb|Zamek w Szymbarku,<br/>źródło: [http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Szymbark1%28js%29.jpg Zamek w Szymbarku - wikimedia], dostęp 23 września 2013]] | ||
| − | Zamek szymbarski, którego cześć południowa została w 1857 roku przebudowana w stylu neogotyckim. Zamek został uznany za zabytek architektoniczny pierwszej kategorii. Do trzeciej należy oranżeria, wybudowana pod koniec XVIII wieku w stylu klasycystycznym wraz z postawionym przy niej domem. W Szymbarku znajduje się również cmentarz, gdzie do dzisiaj zachowały się groby szymbarskiej linii von Finckensteinów. | + | [[lkwim:Zamek w Szymbarku|Zamek szymbarski]], którego cześć południowa została w 1857 roku przebudowana w stylu neogotyckim. Zamek został uznany za zabytek architektoniczny pierwszej kategorii. Do trzeciej należy oranżeria, wybudowana pod koniec XVIII wieku w stylu klasycystycznym wraz z postawionym przy niej domem. W Szymbarku znajduje się również cmentarz, gdzie do dzisiaj zachowały się groby szymbarskiej linii von Finckensteinów. |
Pomnikami przyrody są dęby znajdujące się w parku (mające 400-450 lat) i licząca sobie 200 lat aleja sosnowa. | Pomnikami przyrody są dęby znajdujące się w parku (mające 400-450 lat) i licząca sobie 200 lat aleja sosnowa. | ||
[[Plik: Cmentarz SZymbark.jpg|240 px|thumb|Groby rodziny von Finckensteinów,<br/>źródło: [http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/22/Szybark_cmentarz_von_Finckenstein.jpg Groby rodziny von Finckensteinów - wikimedia], dostęp 23 września 2013]] | [[Plik: Cmentarz SZymbark.jpg|240 px|thumb|Groby rodziny von Finckensteinów,<br/>źródło: [http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/22/Szybark_cmentarz_von_Finckenstein.jpg Groby rodziny von Finckensteinów - wikimedia], dostęp 23 września 2013]] | ||
Wersja z 15:57, 5 mar 2014
| Szymbark | |
| | |
 Zamek w Szymbarku,
źródło: Ostpreussen.net, dostęp 23 września 2013 | |
| Rodzaj miejscowości | Wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | iławski |
| Gmina | Iława |
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
| Kod pocztowy | 14-241 |
| Tablice rejestracyjne | NIL |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Szymbark | |
| Położenie na mapie Polski  Szymbark | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Szymbark (niem. Schönberg) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Iława. W latach 1975-1998 miejscowość przynależała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. Obecnie sołtysem wsi jest Łukasz Najda.
Spis treści
Charakterystyka fizjograficzna
Urozmaicenie w sandrowo–morenowym krajobrazie dają formy negatywne. Wśród nich należy wyróżnić rynny i obniżenia różnego kształtu. Występują one na obszarze całego powiatu iławskiego. Są głębokie, ułożone południkowo, rzadziej równoleżnikowo. Występują również gleby bielicowe, powstałe z piasków, luźne i słabo gliniaste. Zajmują obszary niedaleko Iławy, w pasie ciągnącym się wzdłuż drogi Iława–Szymbark.
Dzieje miejscowości
Pierwsza wzmianka o Szymbarku pochodzi z 1378 roku. Wieś została wymieniona w dokumencie, który określał granice Starzykowa. Szymbark był rezydencją proboszcza kapituły pomezańskiej. W czasie wojny trzynastoletniej wieś przechodziła od jednego do drugiego właściciela. Na początku wojny była w posiadaniu Związkowców, następnie władzę nad nią przejęli Krzyżacy. Zarówno wieś jak i zamek w czasie tej wojny uległy zniszczeniu.
W 1527 roku, po sekularyzacji biskupstwa pomezańskiego, kapituła oddała Szymbark księciu pruskiemu Albrechtowi Hohenzollernowi. Książę Albrecht natomiast, na podstawie dokumentu z 13 listopada 1532 roku, przekazał Szymbark biskupowi Georgowi Polenzowi. Po śmierci Polenza majątek otrzymał jego syn Teofil Starszy. Spośród czterech synów Teofila, na właściciela majątku został wybrany średni – Albrecht.
W 1653 roku Szymbark przeszedł w posiadanie rodziny Eulenburgów. Kilkanaście lat później Szymbark należał do Teodora Schlieben. Po jego śmierci w 1699 roku, jego syn i zarazem dziedzic sprzedał majątek Ernstowi Finck von Finckensteinowi. W posiadaniu Finckensteinów Szymbark był do 1905 roku.
W 1789 roku wieś była majątkiem szlacheckim z zamkiem, folwarkiem, karczmą i młynem. Liczyła 39 domów mieszkalnych. W 1885 roku powierzchnia majątku wynosiła 6664 ha, a w 1905 roku – 6639,6 ha. Na początku XX wieku do Szymbarka należało 5 folwarków.
Ludzie związani z miejscowością
Georg Polenz
Teodor Schlieben
Ernst Finck von Finckenstein
Marek Kałuża - rzeźbiarz, twórca Madonny Kodeńskiej do kościoła w Szymbarku.
Zabytki
Zamek szymbarski, którego cześć południowa została w 1857 roku przebudowana w stylu neogotyckim. Zamek został uznany za zabytek architektoniczny pierwszej kategorii. Do trzeciej należy oranżeria, wybudowana pod koniec XVIII wieku w stylu klasycystycznym wraz z postawionym przy niej domem. W Szymbarku znajduje się również cmentarz, gdzie do dzisiaj zachowały się groby szymbarskiej linii von Finckensteinów. Pomnikami przyrody są dęby znajdujące się w parku (mające 400-450 lat) i licząca sobie 200 lat aleja sosnowa.
źródło: Groby rodziny von Finckensteinów - wikimedia, dostęp 23 września 2013
Gospodarka
W Szymbarku powstał Państwowy Ośrodek Hodowli Zagrodowej. W 1969 roku powierzchnia wynosiła 1501 ha, w tym grunty orne liczyły 900 ha, użytki zielone 438 ha. Stan liczebny zwierząt przedstawiał się następująco: bydło – 460 sztuk, krowy – 240 sztuk, owce – 446 sztuk, konie – 54 sztuk. W roku 1949 wszystkie majątki należące do Państwowych Nieruchomości Ziemskich zostały przyporządkowane trzem zespołom państwowych gospodarstw rolnych, miedzy innymi w Szymbarku.
W 1958 roku powstał inspektorat PGR. Gospodarstwa przeszły na pełny rozrachunek gospodarczy. Od tego czasu datuje się znaczna stabilizacja stanu posiadania PGR.
Do 1962 roku było 13 gospodarstw, z których dwa były jednozakładowe (Osówko i Szymbark).
Kultura
W 1984 roku zorganizowano w miejscowości Ogólnopolski Turystyczny Przegląd Piosenki Studenckiej „BAZUNA”.
Bibliografia
Szymbark, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 12, red. B. Chlebowski, Warszawa 1892.
Iława z dziejów miasta i powiatu, red. M. Lossman, Olsztyn 1972.
Panfil Jan, Pojezierze Mazurskie, Warszawa 1968.
Michniewska-Szczepkowska Barbara, Szczepkowski Bohdan, Województwo olsztyńskie, środowisko geograficzne tekst i mapy krajoznawcze, Olsztyn 1969.
Zobacz też
(dyskusja) 10:42, 23 wrz 2013 (CEST)
