Trupel: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }} |
| − | ''' Trupel ''' (niem. ''Traupel'') – | + | ''' Trupel ''' (niem. ''Traupel'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat iławski|powiecie iławskim]], w [[Kisielice (gmina miejsko-wiejska)|gminie Kisielice]]. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | Miejscowość w 2010 roku liczyła 236 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Alicja Duda]]<ref>[http://bip.warmia.mazury.pl/kisielice_gmina_miejsko_-_wiejska/117/349/Solectwa__Kadencja_2010_-_2014/ bip.warmia.mazury.pl] [05.03.2014]</ref>. | ||
| + | <br/><br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Iławskie|Pojezierzu Iławskim]], na północ od jeziora [[Jezioro Trupel|Trupel]], 18 km na południowy zachód od [[Iława|Iławy]] i 8 km na południowy wschód od [[Kisielice|Kisielic]], w pobliżu granicy z [[powiat nowomiejski|powiatem nowomiejskim]]. | Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Iławskie|Pojezierzu Iławskim]], na północ od jeziora [[Jezioro Trupel|Trupel]], 18 km na południowy zachód od [[Iława|Iławy]] i 8 km na południowy wschód od [[Kisielice|Kisielic]], w pobliżu granicy z [[powiat nowomiejski|powiatem nowomiejskim]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
Pierwotnie na obszarze wsi istniała osada [[Prusowie|pruska]] zwana ''Trupil''. Miejscowość powstała przed 1326 rokiem. W latach 20. XIV wieku była zamieszkana przez 14 osadników pruskich oraz sołtysa o imieniu Nikolaus. Sołtys posiadał zezwolenie na połów ryb oraz prowadzenie miejscowej karczmy. Do 1525 roku wieś i dobra ziemskie w Truplu stanowiły własność biskupa [[Pomezania|Pomezanii]]. Po tej dacie Trupel został przekazany biskupowi [[Erhardowi von Queis|Erhardowi von Queis]]. Po jego śmierci trafiły w ręce kolejnego biskupa [[Georg von Polenz|Georga von Polenza]]. Ten ostatni w 1541 roku przekazał wieś polskiemu szlachcicowi Mikołajowi Chomentowskiemu. Powróciwszy ponownie do rodu von Polentz, należała następnie przez kilka lat do rodziny [[von Auerswald]]. W 1789 roku miejscowość była podzielona na Trupel Górny i Trupel Dolny - w każdej z wymienionych części istniał folwark. Łącznie oba majątki składały się z 19 domów. Od roku 1800 Trupel wraz z [[Limża |Limżą]] i [[Ogrodzieniec|Ogrodzieńcem]] był własnością [[Otto Friedrich von Beneckendorff und von Hindenburg| Otto Friedricha von Beneckendorffa und von Hindenburga]]. 37 lat później dobra zostały sprzedane dwóm Anglikom - Henry'emu i Christopherowi Albersom. | Pierwotnie na obszarze wsi istniała osada [[Prusowie|pruska]] zwana ''Trupil''. Miejscowość powstała przed 1326 rokiem. W latach 20. XIV wieku była zamieszkana przez 14 osadników pruskich oraz sołtysa o imieniu Nikolaus. Sołtys posiadał zezwolenie na połów ryb oraz prowadzenie miejscowej karczmy. Do 1525 roku wieś i dobra ziemskie w Truplu stanowiły własność biskupa [[Pomezania|Pomezanii]]. Po tej dacie Trupel został przekazany biskupowi [[Erhardowi von Queis|Erhardowi von Queis]]. Po jego śmierci trafiły w ręce kolejnego biskupa [[Georg von Polenz|Georga von Polenza]]. Ten ostatni w 1541 roku przekazał wieś polskiemu szlachcicowi Mikołajowi Chomentowskiemu. Powróciwszy ponownie do rodu von Polentz, należała następnie przez kilka lat do rodziny [[von Auerswald]]. W 1789 roku miejscowość była podzielona na Trupel Górny i Trupel Dolny - w każdej z wymienionych części istniał folwark. Łącznie oba majątki składały się z 19 domów. Od roku 1800 Trupel wraz z [[Limża |Limżą]] i [[Ogrodzieniec|Ogrodzieńcem]] był własnością [[Otto Friedrich von Beneckendorff und von Hindenburg| Otto Friedricha von Beneckendorffa und von Hindenburga]]. 37 lat później dobra zostały sprzedane dwóm Anglikom - Henry'emu i Christopherowi Albersom. | ||
| Linia 45: | Linia 42: | ||
W 1812 roku w okresie przepływu oddziałów francuskich w Truplu urządzono lazaret, w którym przebywali m.in. kupcy i handlarze żydowscy. Zmarli zostali pochowani na prowizorycznym cmentarzu, zlokalizowanym na zakręcie drogi z Trupla do Ogrodzieńca. W 1928 roku właśnie w tym miejscu powstało boisko szkolne. | W 1812 roku w okresie przepływu oddziałów francuskich w Truplu urządzono lazaret, w którym przebywali m.in. kupcy i handlarze żydowscy. Zmarli zostali pochowani na prowizorycznym cmentarzu, zlokalizowanym na zakręcie drogi z Trupla do Ogrodzieńca. W 1928 roku właśnie w tym miejscu powstało boisko szkolne. | ||
| − | |||
Liczba mieszkańców i budynków mieszkalnych | Liczba mieszkańców i budynków mieszkalnych | ||
| Linia 62: | Linia 58: | ||
1905 - 177 osób, 13 domów | 1905 - 177 osób, 13 domów | ||
| − | |||
| − | |||
== Religia == | == Religia == | ||
Wieś znajduje się na terenie [[Parafia pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Lasecznie|parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Lasecznie]]. | Wieś znajduje się na terenie [[Parafia pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Lasecznie|parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Lasecznie]]. | ||
| − | |||
| − | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
*Cmentarz rodowy dawnych właścicieli majątku, zlokalizowany w parku dworskim, założony na planie liścia lipy; zarys liścia tworzą aleje obsadzone obustronnie starodrzewem lipy i dębu w wieku 100-130 lat | *Cmentarz rodowy dawnych właścicieli majątku, zlokalizowany w parku dworskim, założony na planie liścia lipy; zarys liścia tworzą aleje obsadzone obustronnie starodrzewem lipy i dębu w wieku 100-130 lat | ||
| Linia 73: | Linia 65: | ||
*Pozostałości parku dworskiego | *Pozostałości parku dworskiego | ||
*XIX-wieczna kuźnia | *XIX-wieczna kuźnia | ||
| − | |||
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | ''Iława. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.<br/> | |
| − | + | Niesiobędzki Wiesław, ''Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne'', wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.<br/> | |
| − | + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier'', Danzig und Elbing 1858.<br/> | |
| − | + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | |
| − | + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka ewidencja zabytków] [0 5.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://bip.warmia.mazury.pl/kisielice_gmina_miejsko_-_wiejska/126/55/Plan__Rozwoju_Lokalnego_Miasta_i_Gminy_Kisielice_na_lata_2007_-_2013/| Plan rozwoju lokalnego gminy i miasta Kisielice na lata 2007-2013], Kisielice styczeń 2007 [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://bip.warmia.mazury.pl/kisielice_gmina_miejsko_-_wiejska/126/Plan_odnowy_miejscowosci/| Plan odnowy miejscowości Trupel] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/rosenberg.html| Deutsche Verwaltungsgeschichte] [05.03.2014] | |
<br/> | <br/> | ||
| Linia 91: | Linia 81: | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat iławski]] [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat iławski]] [[Kategoria: Kisielice (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: Wieś sołecka]] |
Wersja z 21:15, 2 lis 2014
| Trupel | |
| | |
 Neogotycka kaplica rodowa w Truplu
| |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | iławski |
| Gmina | Kisielice |
| Liczba ludności (2010) | 236 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Trupel | |
| Położenie na mapie Polski  Trupel | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Trupel (niem. Traupel) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Kisielice. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 236 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Alicja Duda[1].
Położenie
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, na północ od jeziora Trupel, 18 km na południowy zachód od Iławy i 8 km na południowy wschód od Kisielic, w pobliżu granicy z powiatem nowomiejskim.
Dzieje miejscowości
Pierwotnie na obszarze wsi istniała osada pruska zwana Trupil. Miejscowość powstała przed 1326 rokiem. W latach 20. XIV wieku była zamieszkana przez 14 osadników pruskich oraz sołtysa o imieniu Nikolaus. Sołtys posiadał zezwolenie na połów ryb oraz prowadzenie miejscowej karczmy. Do 1525 roku wieś i dobra ziemskie w Truplu stanowiły własność biskupa Pomezanii. Po tej dacie Trupel został przekazany biskupowi Erhardowi von Queis. Po jego śmierci trafiły w ręce kolejnego biskupa Georga von Polenza. Ten ostatni w 1541 roku przekazał wieś polskiemu szlachcicowi Mikołajowi Chomentowskiemu. Powróciwszy ponownie do rodu von Polentz, należała następnie przez kilka lat do rodziny von Auerswald. W 1789 roku miejscowość była podzielona na Trupel Górny i Trupel Dolny - w każdej z wymienionych części istniał folwark. Łącznie oba majątki składały się z 19 domów. Od roku 1800 Trupel wraz z Limżą i Ogrodzieńcem był własnością Otto Friedricha von Beneckendorffa und von Hindenburga. 37 lat później dobra zostały sprzedane dwóm Anglikom - Henry'emu i Christopherowi Albersom.
W latach 1857-1874 wybudowali oni w Truplu - podzielonym na trzy folwarki - stajnie, stodoły, kuźnie, spichlerze zbożowe, mleczarnię,dwie owczarnie oraz dom zarządcy. Bracia Albers hodowali m.in. owce rasy merynos, sprowadzane z Meklemburgii. Inwestowali również w maszyny rolnicze, dbali o stan miejscowych dróg. Wznieśli również okazały dwór otoczony parkiem. W latach 30. XX wieku szalejący kryzys zmusił Georga Albersa do sprzedaży dóbr. Pozostawił sobie dwór wraz z parkiem. Do wybuchu II wojny światowej w Truplu funkcjonował posterunek celny.
W 1812 roku w okresie przepływu oddziałów francuskich w Truplu urządzono lazaret, w którym przebywali m.in. kupcy i handlarze żydowscy. Zmarli zostali pochowani na prowizorycznym cmentarzu, zlokalizowanym na zakręcie drogi z Trupla do Ogrodzieńca. W 1928 roku właśnie w tym miejscu powstało boisko szkolne.
Liczba mieszkańców i budynków mieszkalnych
1817 - 161 osób, 14 domów
1831 - 153 osoby, 12 domów
1864 - 240 osób, 14 domów
1871 - 287 osób, 13 domów
1885 - 260 osób, 13 domów
1895 - 245 osób, 14 domów
1905 - 177 osób, 13 domów
Religia
Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Lasecznie.
Zabytki
- Cmentarz rodowy dawnych właścicieli majątku, zlokalizowany w parku dworskim, założony na planie liścia lipy; zarys liścia tworzą aleje obsadzone obustronnie starodrzewem lipy i dębu w wieku 100-130 lat
- Kaplica neogotycka, wybudowana przez Georga Albersa, zlokalizowana w parku
- Pozostałości parku dworskiego
- XIX-wieczna kuźnia
Bibliografia
Iława. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.
Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne, wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzka ewidencja zabytków [0 5.03.2014]
Plan rozwoju lokalnego gminy i miasta Kisielice na lata 2007-2013, Kisielice styczeń 2007 [05.03.2014]
Plan odnowy miejscowości Trupel [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [05.03.2014]
Przypisy
- ↑ bip.warmia.mazury.pl [05.03.2014]
