Trupel

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
Trupel

Neogotycka kaplica rodowa w Truplu
Neogotycka kaplica rodowa w Truplu
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat iławski
Gmina Kisielice
Liczba ludności (2010) 236
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Trupel
Trupel
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Trupel
Trupel
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Trupel (niem. Traupel) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Kisielice. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 236 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Alicja Duda[1].

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, na północ od jeziora Trupel, 18 km na południowy zachód od Iławy i 8 km na południowy wschód od Kisielic, w pobliżu granicy z powiatem nowomiejskim.

Dzieje miejscowości

Pierwotnie na obszarze wsi istniała osada pruska zwana Trupil. Miejscowość powstała przed 1326 rokiem. W latach 20. XIV wieku była zamieszkana przez 14 osadników pruskich oraz sołtysa o imieniu Nikolaus. Sołtys posiadał zezwolenie na połów ryb oraz prowadzenie miejscowej karczmy. Do 1525 roku wieś i dobra ziemskie w Truplu stanowiły własność biskupa Pomezanii. Po tej dacie Trupel został przekazany biskupowi Erhardowi von Queis. Po jego śmierci trafiły w ręce kolejnego biskupa Georga von Polenza. Ten ostatni w 1541 roku przekazał wieś polskiemu szlachcicowi Mikołajowi Chomentowskiemu. Powróciwszy ponownie do rodu von Polentz, należała następnie przez kilka lat do rodziny von Auerswald. W 1789 roku miejscowość była podzielona na Trupel Górny i Trupel Dolny - w każdej z wymienionych części istniał folwark. Łącznie oba majątki składały się z 19 domów. Od roku 1800 Trupel wraz z Limżą i Ogrodzieńcem był własnością Otto Friedricha von Beneckendorffa und von Hindenburga. 37 lat później dobra zostały sprzedane dwóm Anglikom - Henry'emu i Christopherowi Albersom.

W latach 1857-1874 wybudowali oni w Truplu - podzielonym na trzy folwarki - stajnie, stodoły, kuźnie, spichlerze zbożowe, mleczarnię,dwie owczarnie oraz dom zarządcy. Bracia Albers hodowali m.in. owce rasy merynos, sprowadzane z Meklemburgii. Inwestowali również w maszyny rolnicze, dbali o stan miejscowych dróg. Wznieśli również okazały dwór otoczony parkiem. W latach 30. XX wieku szalejący kryzys zmusił Georga Albersa do sprzedaży dóbr. Pozostawił sobie dwór wraz z parkiem. Do wybuchu II wojny światowej w Truplu funkcjonował posterunek celny.

W 1812 roku w okresie przepływu oddziałów francuskich w Truplu urządzono lazaret, w którym przebywali m.in. kupcy i handlarze żydowscy. Zmarli zostali pochowani na prowizorycznym cmentarzu, zlokalizowanym na zakręcie drogi z Trupla do Ogrodzieńca. W 1928 roku właśnie w tym miejscu powstało boisko szkolne.

Liczba mieszkańców i budynków mieszkalnych

1817 - 161 osób, 14 domów

1831 - 153 osoby, 12 domów

1864 - 240 osób, 14 domów

1871 - 287 osób, 13 domów

1885 - 260 osób, 13 domów

1895 - 245 osób, 14 domów

1905 - 177 osób, 13 domów

Religia

Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Lasecznie.

Zabytki

  • Cmentarz rodowy dawnych właścicieli majątku, zlokalizowany w parku dworskim, założony na planie liścia lipy; zarys liścia tworzą aleje obsadzone obustronnie starodrzewem lipy i dębu w wieku 100-130 lat
  • Kaplica neogotycka, wybudowana przez Georga Albersa, zlokalizowana w parku
  • Pozostałości parku dworskiego
  • XIX-wieczna kuźnia

Bibliografia

Iława. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.
Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne, wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzka ewidencja zabytków [0 5.03.2014]
Plan rozwoju lokalnego gminy i miasta Kisielice na lata 2007-2013, Kisielice styczeń 2007 [05.03.2014]
Plan odnowy miejscowości Trupel [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [05.03.2014]

Przypisy

  1. bip.warmia.mazury.pl [05.03.2014]