Wzorzec geograficzny

Wzorzec geograficzny
Rhizocarpon geographicum
(L.) DC.
Wzorzec geograficzny [2]
Systematyka
Królestwo	grzyby
Gromada	grzyby workowe
Klasa	miseczniaki (Lecanoromycetes)
Rząd	Rhizocarpales
Rodzina	Rhizocarpaceae
Rodzaj	wzorzec
Gatunek	wzorzec geograficzny
Synonimy

Wzorzec geograficzny (Rhizocarpon geographicum (L.) DC.) – gatunek zlichenizowanego grzyba workowego (porostu) z rodziny wzorcowatych (Rhizocarpaceae), rzędu Rhizocarpales.

Plecha

Plecha skorupiasta, złożona z areolek, zwykle skupiona, intensywnie żółta lub zielonawożółta. Areolki kanciaste lub koliste, średnicy do 0,7 mm, płaskie lub wypukłe, gładkie, matowe lub lśniące. Apotecja lecideowe średnicy 0,3-1,5 mm, koliste lub kanciaste, czarne, ulokowane między areolkami. Tarczki płaskie lub nieznacznie wypukłe, brzeżek cienki, wyraźny i trwały lub zanikający.

Rozmieszczenie i ekologia

Gatunek kosmopolityczny występujący na wszystkich kontynentach. Występuje również w skrajnie nieprzyjaznych warunkach na Antarktydzie, dalekiej północy i w wysokich górach. Związany jest ze skałami krzemianowymi i piaskowcowymi. Rośnie w miejscach dobrze oświetlonych. W Polsce jest pospolity w górach, na niżu bardzo rzadki i występuje tutaj wyłącznie na głazach narzutowych.

Wartość użytkowa

Gatunek ten, ze względu na bardzo wolny wzrost, jest używany w lichenometrii do określania wieku powierzchni skalnych. Tempo wzrostu tego gatunku jest zmienne, w zależności od warunków klimatycznych panujących w danym regionie geograficznym - w piętrze alpejskim w Tatrach polskich jest stosunkowo wysokie, wynosi bowiem wynosi 32,5 mm/100 lat.

Ciekawostki

Polska nazwa wzorca nawiązuje do podobieństwa plech tego porostu do starych, pożółkłych map geograficznych.

W roku 2005 Europejska Agencja Kosmiczna (ESA) oraz Uniwersytet Complutense w Madrycie przeprowadził wyjątkowy eksperyment, którego przedmiotem były m.in. plechy wzorca geograficznego. Plechy Rhizocarpon geographicum pobrane z gór Hiszpanii i Antarktydy, zamknięte w specjalnej kapsule, wysłano za pomocą rosyjskiej rakiety Sojuz na orbitę Ziemi. W przestrzeni kosmicznej kapsuły zostały otwarte i porosty były bezpośrednio narażone na próżnię, niską temperaturę (-20oC), promieniowanie kosmiczne i UV. Po 15 dniach porosty sprowadzono z powrotem na Ziemię. Okazały się, że ich pechy są w pełni zdrowe, ich metabolizm powrócił do „normy” po okresie hibernacji po 24 godz. Szczegółowe badania DNA nie wykazały żadnych uszkodzeń.

Na Warmii i Mazurach gatunek ten występuje bardzo rzadko, na kamieniach i głazach narzutowych.

Bibliografia

Wójciak Hanna: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico, Oficyna Wydawnicza, 2003.

Cieśliński Stanisław: Atlas rozmieszczenia porostów (Lichenes) w Polsce Północno-Wschodniej. Phytocoenosis 15 (N.S.). Suppl. Cartograph. Geobot. 15: 1–426, 2003.

Linki zewnętrzne

Wzorzec geograficzny [3] 24.06.2014