Wzorzec geograficzny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|Pusta linia = <br/> | |Pusta linia = <br/> | ||
|grafika = Rhizocarpon_geographicum_Sudety.jpg | |grafika = Rhizocarpon_geographicum_Sudety.jpg | ||
| − | |podpis grafiki = Wzorzec geograficzny [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Rhizocarpon_geographicum#mediaviewer/File:Rhizocarpon_geographicum_Sudety.jpg] | + | |podpis grafiki = Wzorzec geograficzny, źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Rhizocarpon_geographicum#mediaviewer/File:Rhizocarpon_geographicum_Sudety.jpg wikimedia.org] |
|Systematyka = Systematyka | |Systematyka = Systematyka | ||
|Domena = eukarionty | |Domena = eukarionty | ||
| Linia 18: | Linia 18: | ||
|Synonimy = Synonimy | |Synonimy = Synonimy | ||
|Lista synonimów = }} | |Lista synonimów = }} | ||
| − | |||
| − | |||
'''Wzorzec geograficzny''' (''Rhizocarpon geographicum'' (L.) DC.) – gatunek zlichenizowanego grzyba workowego (porostu) z rodziny wzorcowatych (''Rhizocarpaceae''), rzędu ''Rhizocarpales''. | '''Wzorzec geograficzny''' (''Rhizocarpon geographicum'' (L.) DC.) – gatunek zlichenizowanego grzyba workowego (porostu) z rodziny wzorcowatych (''Rhizocarpaceae''), rzędu ''Rhizocarpales''. | ||
| − | + | <br/><br/> | |
| − | |||
=== Plecha === | === Plecha === | ||
| − | |||
Plecha skorupiasta, złożona z areolek, zwykle skupiona, intensywnie żółta lub zielonawożółta. Areolki kanciaste lub koliste, średnicy do 0,7 mm, płaskie lub wypukłe, gładkie, matowe lub lśniące. Apotecja lecideowe średnicy 0,3-1,5 mm, koliste lub kanciaste, czarne, ulokowane między areolkami. Tarczki płaskie lub nieznacznie wypukłe, brzeżek cienki, wyraźny i trwały lub zanikający. | Plecha skorupiasta, złożona z areolek, zwykle skupiona, intensywnie żółta lub zielonawożółta. Areolki kanciaste lub koliste, średnicy do 0,7 mm, płaskie lub wypukłe, gładkie, matowe lub lśniące. Apotecja lecideowe średnicy 0,3-1,5 mm, koliste lub kanciaste, czarne, ulokowane między areolkami. Tarczki płaskie lub nieznacznie wypukłe, brzeżek cienki, wyraźny i trwały lub zanikający. | ||
| − | |||
=== Rozmieszczenie i ekologia === | === Rozmieszczenie i ekologia === | ||
| + | Gatunek kosmopolityczny występujący na wszystkich kontynentach. Występuje również w skrajnie nieprzyjaznych warunkach na Antarktydzie, dalekiej północy i w wysokich górach. Związany jest ze skałami krzemianowymi i piaskowcowymi. Rośnie w miejscach dobrze oświetlonych. W Polsce jest pospolity w górach, na niżu bardzo rzadki i występuje tutaj wyłącznie na głazach narzutowych. | ||
| − | + | Na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]] gatunek ten występuje bardzo rzadko, na kamieniach i głazach narzutowych. | |
| − | |||
=== Wartość użytkowa === | === Wartość użytkowa === | ||
| − | + | Gatunek ten ze względu na bardzo wolny wzrost jest używany w lichenometrii do określania wieku powierzchni skalnych. Tempo wzrostu tego gatunku jest zmienne, w zależności od warunków klimatycznych panujących w danym regionie geograficznym. W piętrze alpejskim w Tatrach polskich jest stosunkowo wysokie, wynosi bowiem 32,5 mm/100 lat. | |
| − | Gatunek ten | ||
| − | |||
=== Ciekawostki === | === Ciekawostki === | ||
| − | |||
Polska nazwa wzorca nawiązuje do podobieństwa plech tego porostu do starych, pożółkłych map geograficznych. | Polska nazwa wzorca nawiązuje do podobieństwa plech tego porostu do starych, pożółkłych map geograficznych. | ||
| − | W roku 2005 Europejska Agencja Kosmiczna (ESA) z Uniwersytetem Complutense w Madrycie przeprowadziła wyjątkowy eksperyment, którego przedmiotem były m.in. plechy wzorca geograficznego. Plechy ''Rhizocarpon geographicum'' | + | W roku 2005 Europejska Agencja Kosmiczna (ESA) wraz z Uniwersytetem Complutense w Madrycie przeprowadziła wyjątkowy eksperyment, którego przedmiotem były m.in. plechy wzorca geograficznego. Plechy ''Rhizocarpon geographicum'' pobrane z gór Hiszpanii i Antarktydy zamknięto w specjalnej kapsule i wysłano za pomocą rosyjskiej rakiety Sojuz na orbitę Ziemi. W przestrzeni kosmicznej kapsuły zostały otwarte i porosty były bezpośrednio narażone na warunki panujące w przestrzeni kosmicznej (próżnię, niską temperaturę, promieniowanie kosmiczne i UV). Po 15 dniach porosty sprowadzono z powrotem na Ziemię. Okazały się, że ich pechy są w pełni zdrowe, ich metabolizm powrócił do "normy" po okresie hibernacji po 24 godz. Szczegółowe badania DNA nie wykazały żadnych uszkodzeń. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | Wójciak Hanna, ''Porosty, mszaki, paprotniki'', Warszawa 2003.<br/> | |
| − | Wójciak Hanna | + | Cieśliński Stanisław, ''Atlas rozmieszczenia porostów (Lichenes) w Polsce Północno-Wschodniej''. Phytocoenosis 15 (N.S.). Suppl. Cartograph. Geobot. 15: 1–426, 2003.<br/> |
| − | + | [http://pl.wikipedia.org/wiki/Wzorzec_geograficzny pl.wikipedia.org, wzorzec geograficzny] [24.06.2014]<br/> | |
| − | Cieśliński Stanisław | ||
| − | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[Kategoria: Przyroda]] [[Kategoria: Grzyby | + | [[Kategoria: Przyroda]] [[Kategoria: Grzyby Warmii i Mazur]] |
Wersja z 23:28, 5 sty 2015
| Wzorzec geograficzny | |
| | |
| Rhizocarpon geographicum | |
| (L.) DC. | |
 Wzorzec geograficzny, źródło: wikimedia.org | |
| Systematyka | |
| Królestwo | grzyby |
| Gromada | grzyby workowe |
| Klasa | miseczniaki (Lecanoromycetes) |
| Rząd | Rhizocarpales |
| Rodzina | Rhizocarpaceae |
| Rodzaj | wzorzec |
| Gatunek | wzorzec geograficzny |
| Synonimy | |
Wzorzec geograficzny (Rhizocarpon geographicum (L.) DC.) – gatunek zlichenizowanego grzyba workowego (porostu) z rodziny wzorcowatych (Rhizocarpaceae), rzędu Rhizocarpales.
Plecha
Plecha skorupiasta, złożona z areolek, zwykle skupiona, intensywnie żółta lub zielonawożółta. Areolki kanciaste lub koliste, średnicy do 0,7 mm, płaskie lub wypukłe, gładkie, matowe lub lśniące. Apotecja lecideowe średnicy 0,3-1,5 mm, koliste lub kanciaste, czarne, ulokowane między areolkami. Tarczki płaskie lub nieznacznie wypukłe, brzeżek cienki, wyraźny i trwały lub zanikający.
Rozmieszczenie i ekologia
Gatunek kosmopolityczny występujący na wszystkich kontynentach. Występuje również w skrajnie nieprzyjaznych warunkach na Antarktydzie, dalekiej północy i w wysokich górach. Związany jest ze skałami krzemianowymi i piaskowcowymi. Rośnie w miejscach dobrze oświetlonych. W Polsce jest pospolity w górach, na niżu bardzo rzadki i występuje tutaj wyłącznie na głazach narzutowych.
Na Warmii i Mazurach gatunek ten występuje bardzo rzadko, na kamieniach i głazach narzutowych.
Wartość użytkowa
Gatunek ten ze względu na bardzo wolny wzrost jest używany w lichenometrii do określania wieku powierzchni skalnych. Tempo wzrostu tego gatunku jest zmienne, w zależności od warunków klimatycznych panujących w danym regionie geograficznym. W piętrze alpejskim w Tatrach polskich jest stosunkowo wysokie, wynosi bowiem 32,5 mm/100 lat.
Ciekawostki
Polska nazwa wzorca nawiązuje do podobieństwa plech tego porostu do starych, pożółkłych map geograficznych.
W roku 2005 Europejska Agencja Kosmiczna (ESA) wraz z Uniwersytetem Complutense w Madrycie przeprowadziła wyjątkowy eksperyment, którego przedmiotem były m.in. plechy wzorca geograficznego. Plechy Rhizocarpon geographicum pobrane z gór Hiszpanii i Antarktydy zamknięto w specjalnej kapsule i wysłano za pomocą rosyjskiej rakiety Sojuz na orbitę Ziemi. W przestrzeni kosmicznej kapsuły zostały otwarte i porosty były bezpośrednio narażone na warunki panujące w przestrzeni kosmicznej (próżnię, niską temperaturę, promieniowanie kosmiczne i UV). Po 15 dniach porosty sprowadzono z powrotem na Ziemię. Okazały się, że ich pechy są w pełni zdrowe, ich metabolizm powrócił do "normy" po okresie hibernacji po 24 godz. Szczegółowe badania DNA nie wykazały żadnych uszkodzeń.
Bibliografia
Wójciak Hanna, Porosty, mszaki, paprotniki, Warszawa 2003.
Cieśliński Stanisław, Atlas rozmieszczenia porostów (Lichenes) w Polsce Północno-Wschodniej. Phytocoenosis 15 (N.S.). Suppl. Cartograph. Geobot. 15: 1–426, 2003.
pl.wikipedia.org, wzorzec geograficzny [24.06.2014]
