Związek Polskich Towarzystw Szkolnych w Niemczech
| Związek Polskich Towarzystw Szkolnych w Niemczech | |
| | |
| Rodzaj organizacji | organizacja polonijna |
| Profil działalności | oświata narodowa |
| Rok założenia | 1922 |
Związek Polskich Towarzystw Szkolnych w Niemczech - zebranie założycielskie organizacji miało miejsce 27 sierpnia 1922 roku w Berlinie. Organizacja została zdelegalizowana w 1939 roku przez władze nazistowskie.
Spis treści
Historia
Prezesem Związku został C. Vogt. Organizacja w chwili założenia nie miała ani programu, ani planu działania. W założeniu Związek Polskich Towarzystw Szkolnych miał pełnić rolę kierowniczą nad działającymi polskimi organizacjami szkolnymi oraz koordynować rozbudowę szkolnictwa polskiego, zarówno publicznego jak i prywatnego. Funkcjonowały one autonomicznie i w początkowym okresie prkatycznie żadna z nich nie widziała potrzeby podporządkowania się jednemu, centralnemu związkowi.
Cele i zadania organizacji
...
Działalność
Związek Polskich Towarzystw Szkolnych działał ostatecznie za pośrednictwem Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego na Warmię, które starało się o otrzymanie zezwolenia na tworzenie szkół prywatnych z językiem polskim jako wykładowym. Jan Baczewski, kierownik Towarzystwa agitował za utworzeniem w Olsztynie polskiego prywantego gimnazjum. Ze względów finansowych pomysł ten został porzucony. Jednak Baczewski - wiceprezes Związku Polaków w Niemczech, a ans - wykorzystał obrady sejmu pruskiegojako szansę walki o prawa mniejszości do edukacji narodowej.Rok później, na walnym zebraniu Związku w Berlinie, Baczewski został wybrany prezesem. Przygotowano również i zaakceptowano zasady działania organizacji. Oddziały Towarzystw Szkolnych, podległe berlińskiej centrali, miały powstać w każdej rejencji. Podjęto także decyzję o sądowej rejestracji Związku Polskich Towarzystw Szkolnych. W stosunku do władz niemieckich wysunięto konretne żądania tworzenia szkół publicznych z polskim językiem wykładowym dla 20 dzieci, a dla 12 - nauki czytania i pisania oraz religii w języku polskim. Równocześnie żądano prawa tworzenia polskich szkół prywatnych bez względu na liczbę dzieci [1] Związek pokładał nadzieję w walce parlamentarnej o prawa polskiej mniejszości. Po 1923 roku organizacja skupiła uwagę również na edukacji osób dorosłych, a począwszy od 1924 roku zaczęła rozwijać sieć bibliotek, zespołów teatralnych, śpiewaczych, inicjowała również pogadanki oraz odczyty. Rozpoczęto akcję wysyłania polskich dzieci na kolonie letnie do kraju. W 1923 roku utworzony został fundusz stypednialny, przeznaczony dla młodzieży, która wyjedżżała na naukę do Polski. Pierwsi uczniowe, którzy skorzystali z tej możliwości pochodzili z Warmii. 29 maja 1927 roku Związek Polskich Towarzystw Szkolnych przedstawił projekt ustawy w sprawie szkolnictwa. Również Związek Mniejszości Narodowych uchwalił projekt ustawy dotyczący szkolnictwa mniejszości narodowych. 28 kwietnis 1928 roku rząd pruski przedstawiło projekt regulujący kwestię tworzenia publicznych i prywatnych szkół polskich. 31 grudnia 1928 roku została uchwalona Ordynacja dotycząca uregulowania szkolnictwa dla mniejszości polskiej. Rząd pruski zezwalał na tworzenie polskich szkół prywatnych, nautralnie pod pewnymi warunkami. Strona polska musiała się wykazać zabezpieczeniem finansowym, w jej gestii leżało zapewnienie odpowiedniego budynku oraz zatudnienie kadry nauczycielskiej. Program szkolny opierać się miał na programie państwowym, a język niemiecki miał zostać wprowadzony w klasach wyższych. W 1929 roku Związek Polskich Towarzystw szkolnych zainicjował utworzenie komitetu, który miał się zająć zbiórką funduszów na potrzeby polskiego szkolnictwa. . 4 kwietnia 1929 roku udało się rozpocząć zajęcia w czterech szkołach na Warmii. Niestety, Związek nie był w stanie zapobiec szykanom i prześladowaniom zarówno dzieci jak i rodziców. Brakowało środków na zapewnienie ochrony i opieki, a władze niemieckie umiejętnie i skutecznie kusiły do zapisywania dzieci do niemieckich placówek. Na dodatek propaganda przedstawiała polskie szkolnictwo jak swoistą "piątą kolumnę". W 1932 roku pojawił się nowy problem. Fundusze jakimi dysponował Związek ulegały uszczupleniu. Zmniejszało to impet działań i powstrzymywało przed rozwojem kolejnych inicjatyw oświatowych.Ordynacja nie rozwiązywała wielu problemów,nie brała pod uwagę trudności przed jakimi stał ruch polski. Początkowo planowano utworzenie w roku szkolnym 1929/1930 14 palcówek na Warmii i Mazurach. Ostatecznie porzucono projekt założenia szkół na Mazurach. Natomiast na Warmii planowano zgodnie z terminemuruchomić szkoły w Chaberkowie, Gietrzwałdzie, Unieszewie oraz w Nowej Kaletce. Znaczna część ludności polskiej na Warmii odnosiła się z nieufonością do działalności Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego na Warmię. Nie liczono również, że rozwój polskiego szkolnictwa w jakikolwiek sposób pprawi położenie polskiej mniejszości. Swoją cegiełkę dołżyła oczywiście niemiecka propaganda. Zależność od niemieckich instytucji, pracodawców, niski poziom świadomości narodowej oraz ograniczenia finansowe Związku Polskich Towarzystw Szkolnych spowalniały rozwój szkół i utrudniały utrzymanie już istniejących. Po 1930 roku wraz ze wzrostem wpływów hitlerowskich na każdy element życia w Niemczech, działalność ruchu polskiego spotykała się z coraz brutalniejszymi i skutecznymi szykanami. Dążenia do likwidacji szkolnictwa polskiego doprowadziły do jego ostatecznej likwidacji w 1939 roku, a co za tym idzie rozwiązania wszystkich funkcjonujących dotychczas stowarzyszeń, towarzystw i organizacji centralnych.
Ciekawostki
...
Bibliografia
- Wrzesiński Wojciech, Polski ruch narodowy w Niemczech 1922-1939, Poznań 1970.
- Wrzesiński Wojciech, Ruch polski na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1920-1939, Olsztyn 1973.
- Koziełło-Poklewski Bohdan, Wrzesiński Wojciech, Szkolnictwo polskie na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1919-1939, Olsztyn 1980.
Przypisy
- ↑ W.Wrzesiński, Polski ruch narodowy w Niemczech 1922-1939, Poznań 1970, s. 141.
Zobacz też
