Żelazno

Żelazno
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	nidzicki
Gmina	Nidzica
Sołectwo	Żelazno
Liczba ludności (2010)	395
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Tablice rejestracyjne	NNI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Żelazno
Położenie na mapie Polski Żelazno
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Żelazno (Seelesen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie nidzickim, w gminie Nidzica. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2020 r. liczyła 395 mieszkańców. W kadencji 2011–2015 sołtysem wsi jest Waldemar Pszczółkowski.

Położenie

Wieś znajduje się nieopodal jezior: Bolejny, Borówko i Marózek. Miejscowość leży w odległości ok. 13 km od Nidzicy.

Dzieje miejscowości

Nieznana jest dokładna data lokacji wsi. Żelazno nie istniało przed XVIII w. W 1818 r. liczba mieszkańców wynosiła 99, a domów było 12. Po regulacji nastąpił podział na wieś i dobra rycerskie. W 1871 r. było tu 8 domów, mieszkały zaś 64 osoby. W 1883 r. we wsi było 13 domów, a w 1895 r. 9 budynków mieszkalnych. W 1895 r. mieszkało w Żelaźnie 107 osób. W XIX w. w majątku i wsi hodowano konie, bydło, owce i świnie. W 1895 r. wieś obejmowała 1442 ha, a majątek 1453 ha. W 1910 r. w majątku było 25 domów zamieszkiwanych przez 278 osób. Nie zachowała się informacja o formie zabudowy wiejskiej.

W miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rolne, od 1992 r. jako Państwowe Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej.

Religia

Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej w Waplewie. Jest też kościół pw. św. Andrzeja Boboli.

Zabytki

• zespół dworsko-parkowy z XIX w.
• kościół z plebanią (1880 r.)
• cmentarz ewangelicki z XIX w.

Turystyka

• szlak pieszy Waplewo – Żelazno
• szlak pieszy: Bujaki – Rezerwat Źródła Łyny
• szlak pieszy o długości 6 km - przebieg trasy: Olsztynek – Waplewo PKP – skrzyżowanie z łukiem drogi – Marózka (most) – Żelazno
• szlak rowerowy o długości 80 km – przebieg trasy: Olsztyn (Słoneczny Stok) – Tomaszkowo – Dorotowo – Wymój – Cichogrąd – Olsztynek – Jemiołowo – Kunki – Łutynowo – Nadrowo – Maróz – Żelazno – Bolejny – Lipowo Kurkowskie – Brzeźno Łyńskie – Kurki – Olsztyn

Bibliografia

Zielińska Agnieszka, Dzieje miasta i okolic w latach 1807 - 1914, [w:] Historia Nidzicy i okolic, pod red. Waldemara Rezmera, Nidzica 2012, ss. 203–267.
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]