Archiwum Państwowe w Olsztynie

Archiwum Państwowe w Olsztynie
Logo Archiwum Państwowego w Olsztynie
Rodzaj organizacji	administracja rządowa
Rok założenia	1948 r.

Źródło: olsztyn.ap.gov.pl

Archiwum Państwowe w Olsztynie – urząd administracji rządowej powołany w celu kształtowania państwowego zasobu archiwalnego, działający na terenie pokrywającym się z obszarem województwa olsztyńskiego w granicach administracyjnych z lat 1975–1998.

Historia

Utworzone decyzją Ministra Oświaty Stanisława Skrzeszewskiego (zarządzenie z dnia 15 listopada 1948 r., MP nr A-81, poz. 754) jako Archiwum Państwowe w Olsztynie, w latach 1952-1983 działało pod nazwą Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Olsztynie. Od 1983 r. do dziś ponownie jako Archiwum Państwowe w Olsztynie.

Terenowe struktury APO zmieniały się w czasie, w latach ’50-tych XX w. działały one pod nazwą Powiatowych Archiwów Państwowych [PAP]: w Morągu (od 1 grudnia 1954 r.), w Mrągowie (od 1 sierpnia 1952 r.) i Szczytnie (od 1 września 1953 r.). W 1961 r. PAP Morąg przekształcono w Oddział Terenowy APO. PAP Mrągowo i Szczytno po roku 1975 przekształcono w ekspozytury, a od 1982 r. funkcjonowały jako oddziały APO.

W 1989 r. zlikwidowano placówkę w Morągu, w 1991 r. w Szczytnie, a w 2004 r. w Mrągowie.
Powstały w 1988 r. Oddział w Nidzicy stanowi obecnie jedyną placówkę terenową APO, stanowiąc jednocześnie ekspozyturę Archiwum Państwowego w Warszawie.
Pierwszą siedzibę APO stanowiły pomieszczenia olsztyńskiego zamku, użyczone przez Muzeum Mazurskie (późniejsze Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie). Przez lata Archiwum pozbawione było własnej siedziby: jej zasób rozproszony był w różnorodnych lokalizacjach (m.in.: były skład solny na podzamczu, dom przedpogrzebowy olsztyńskiej gminy żydowskiej, pomieszczenia byłego KW PZPR Olsztyn). Własnym budynkiem APO dysponuje od 1996 r. Jest nim były magazyn WPHW. Powierzchnia magazynowa siedziby przy ul. Partyzantów 18 stanowi ponad 3 tys. m2; rezerwa wolnych półek wynosi ok. 2300 mb.

Archiwum było jedną z instytucji, która zaangażowała się w powołanie Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie. Archiwum reprezentowali Tadeusz Grygier i Antoni Łukaszewski.

Zadania i struktura wewnętrzna Archiwum

W ramach APO działa sześć oddziałów merytorycznych (I – nadzoru archiwalnego, II – opracowania zasobu, III – ewidencji, informacji i udostępniania, IV – przechowywania i zabezpieczania zasobu, V – konserwacji archiwaliów, VI - informatyzacji i digitalizacji) oraz dwa działy administracyjne (księgowości i administracyjno - gospodarczy).
APO posiada jedną placówkę terenową: Oddział w Nidzicy.

Zasięgiem działania Archiwum jest na terenie województwa warmińsko-mazurskiego obszar obejmujący:
1) miasto na prawach powiatu Olsztyn,
2) wszystkie gminy wchodzące w skład powiatów: bartoszyckiego, kętrzyńskiego, nidzickiego, olsztyńskiego i ostródzkiego,
3) miasta Iława i Lubawa oraz gminy: Iława, Lubawa i Zalewo powiatu iławskiego,
4) miasto Lidzbark Warmiński oraz gminy: Kiwity, Lidzbark Warmiński i Lubomino powiatu lidzbarskiego,
5) miasto Mrągowo oraz gminy: Dźwierzuty, Jedwabno, Pasym, Szczytno, Świętajno i Wielbark powiatu szczycieńskiego.

Do podstawowych zadań APO należy: kształtowanie i nadzór nad państwowym zasobem archiwalnym; przejmowanie, przechowywanie i zabezpieczanie materiałów archiwalnych, ich opracowywanie oraz udostępnianie; prowadzenie działalności naukowej wydawniczej, informacyjnej i popularyzacyjnej o materiałach archiwalnych i archiwach. Ponadto: wydawanie uwierzytelnionych wypisów, odpisów, wyciągów, kopii oraz zaświadczeń z przechowywanych materiałów archiwalnych.
W 2003 roku do zadań Archiwum włączono prowadzenie spraw w zakresie przechowywania dokumentacji o czasowym okresie przechowywania zlikwidowanych przedsiębiorców i pracodawców.

Zasób

Zręby zasobu powstały dzięki działalności historyków prof. Karola Górskiego oraz Emilii Sukertowej-Biedrawiny, którzy w 1946 roku odzyskali akta podworskie i akta sejmiku prowincjonalnego Prus Książęcych. Pozyskano materiały z województwa olsztyńskiego. Część zbiorów trafiła w wyniku windykacji materiałów wywiezionych do Niemiec. Pozyskano częściowo zbiory niemieckiego Archiwum Państwowego w Królewcu. W 1953 roku nadano Archiwum prawa do przechowywania zasobu historycznego. Pozyskano z Gdańska recesy sejmików stanów pruskich z XVI-XVII wieku, akta magistratu olsztyńskiego (zwrócone przez NRD) oraz księgi miast warmińskich (XV-XVII w.). Po 1990 roku przejęto akta PZPR. Zasób archiwalny składa się 2 676 zespołów archiwalnych stanowiących 505 773 j.a. Zakres chronologiczny zasobu obejmuje XIV w. do czasów współczesnych. 1032 zespoły archiwalne zawierają akta sprzed 1945 roku.

Do wyjątkowo cennych zasobów należą:

• Dokument komtura Ostródy Kuno von Lebensteina z 1379 roku (najstarszy dokument w Archiwum)
• Zespół archiwalny Urzędu Konserwatora Zabytków Sztuki i Historii Prowincji Prus wschodnich z lat 1650-1944
• Zespół Uniwersytetu im. Albrechta w Królewcu z lat 1544-1932 oraz Kuratorium Uniwersytetu Królewieckiego
• Akta wielu wybitnych rodów z terenu Prus Wschodnich (Dohna, Dönhoff, Lehndorf, Finckenstein, Schwerin)

Wg stanu na ostatni dzień 2012 r. stan zasobu Archiwum Państwowego w Olsztynie wraz z oddziałem nidzickim, wynosił 5511,08 mb akt w 3063 zespołach, stanowiących 567 557 j.a., w tym, m.in.: 30 545 map, 2840 fotografii oraz 32 filmy.

Osoby związane z organizacją

Od 1948 r. funkcję dyrektora APO pełnili kolejno: Władysław Adamczyk (1948–1950), Tadeusz Grygier (1950-1966), Zygmunt Lietz (1966 – 1971), Józef Judziński (1971 - 2004), Marlena Koter (2004 – 2012), Anna Karpińska (p.o.: 2009-2012, dyrektor: 2012-2014).
Od 1 października 2014 r. dyrektorem APO jest prof. Norbert Kasparek.

Siedziba

10-521 Olsztyn, ul. Partyzantów 18

Nagrody

2009 – „Wawrzyn” - Literacka Nagroda Warmii i Mazur – wyróżnienie dla Archiwum Państwowego w Olsztynie za „szczególne walory edytorskie i poznawcze” książki „Archeologiczne Księgi Inwentarzowe Dawnego Prussia-Museum. Aestorium Hereditas I”

Bibliografia

• Archiwum Państwowe w Olsztynie. Informator o zasobie archiwalnym, opr. M.T. Korejwo, Warszawa 2007.
  
• Koter, Marlena: Archiwum Państwowe w Olsztynie / Marlena Koter // W : Olsztyńskie archiwa : informator / pod red. Danuty Kasparek. – Olsztyn : Polskie Towarzystwo Historyczne, Oddział w Olsztynie ; Wydawnictwo Littera, 2009. – S. 9-33.
• Olsztyńskie archiwa. Informator, pod red. D. Kasparek, Olsztyn 2009.

Zobacz też

olsztyn.ap.gov.pl [22.10.2014]
archiwa.gov.pl [22.10.2014]