Browar w Olsztynie

Browar w Olsztynie
Browar w Olsztynie. Fot. Adam Płoski.
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	Olsztyn
Gmina	Olsztyn
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Browar w Olsztynie
Położenie na mapie Polski Browar w Olsztynie
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Browar w Olsztynie – browar zlokalizowany przy dzisiejszej alei Wojska Polskiego w Olsztynie, uruchomiony w 1878 r.

Historia

Dzieje browaru przed 1945 rokiem

Parcela, na której został wzniesiony browar, obejmowała wówczas teren sięgający do Jakubowa, m.in. z dzisiejszym stawem parkowym zwanym jeszcze w okresie międzywojennym Stawem Browarnym. Pierwszym właścicielem i budowniczym browaru był pochodzący z Reszla Rudolf Matern, kolejnym Justus Rarkowski, który w 1886 r. odsprzedał zakład spółce Sommerfeld & Kolberg z Królewca. Browar był rozbudowywany i modernizowany w latach 1881, 1886, 1888 i w 1896, kiedy to wzniesiono także budynek administracyjny. Słodownię wybudowano w 1881 r., a suszarnię słodu (z charakterystycznym kominem) dziesięć lat później. Urządzenia browarowe poruszała maszyna parowa.

Oprócz piw produkowano także lemoniadę i wodę mineralną oraz prowadzono sprzedaż lodu i odpadów poprodukcyjnych. Produkcja piwa kształtowała się w browarze następująco:

• 1892 r. – 12 000 hl
• 1898 r. – 19 600 hl
• 1903 r. – 19 000 hl
• 1912 r. – 16 000 hl

Po I wojnie światowej narastał kryzys w browarze, choć jeszcze w 1920 r. warzono 19 500 hl piwa. W kolejnych latach produkcja spadła do 8 000 hl rocznie (1928 r.). W 1931 r. ogłoszono stan upadłości zakładu. Ostatnim dyrektorem był Ambrosiuis Kniffky. Gmina miejska Olsztyn uznała jednak, iż jest to ważny dla miasta zakład przemysłowy i dlatego wykupiła go, sprzedając dwa lata później braciom Wilhelmowi i Walterowi Daumom, którzy unowocześnili browar i przekształcili w spółkę z o.o. Daumowie byli znaną w ówczesnych Prusach Wschodnich rodziną trudniącą się od kilku pokoleń fachem piwowarskim. Do nich należały browary w Olsztynie, browar w Biskupcu, browar w Szczytnie, słodownia w Malborku i wiele przedstawicielstw w innych miastach. Pozostawali oni właścicielami olsztyńskiego zakładu do 1945 r. Za ich rządów browar nosił nazwę Leśny Zameczek. Browar produkował w tym okresie około 20 - 30 tysięcy hl piwa rocznie.

Dzieje browaru po 1945 roku

Browar olsztyński uległ zniszczeniu w czasie drugiej wojny światowej na skutek działań Armii Czerwonej. Zachowała się jednak część wyposażenia (m.in. kocioł parowy, kadzie zacierne, aparaty do mycia butelek, etykieciarki itp.) Jako pierwszy został poddany kapitalnemu remontowi dawny budynek administracyjny (1948 r.). Browar funkcjonował wówczas pod nazwą Państwowe Zakłady Fermentacyjne w Olsztynie i pełnił rolę rozlewni piwa i przechowalni moszczy.

W latach 1958–1962 produkcyjne zabudowania browaru zostały poddane remontowi oraz gruntownej modernizacji i przebudowie z wykorzystaniem historycznie zachowanych budynków. Dawną słodownię z suszarnią słodu zaadaptowano na magazyn słodu. Uporządkowano także teren browaru poddając rozbiórce kilka obiektów (budynek mieszkalny z szopą na tyłach parceli, magazyny, wiaty, plac węglowy, starą kotłownie). W 1963 r. wznowiono produkcję piwa, której wielkość w kolejnych latach kształtowała się następująco:

• 1965 r. – 72 000 hl
• 1970 r. – 83 000 hl
• 1975 r. – 75 000 hl
• 1980 r. – 70 000 hl

W 1975 r. na terenie browaru wzniesiono rozlewnię piwa butelkowego. Na przełomie lat 70. i 80. w browarze zatrudniano 92 osoby.

Dzieje browaru po 1989 roku

W 1991 r. Olsztyńskie Zakłady Piwowarskie przekształcono w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa Browary Warmińsko-Mazurskie. 12 sierpnia 1992 r. Ministerstwo Przekształceń Własnościowych sprzedało browar inwestorom prywatnym. W 1995 r. trzy zakłady należące do Browarów Warmińsko-Mazurskich (Olsztyn, Szczytno i Biskupiec) zaczęły występować pod wspólną nazwą JURAND. W 1996 r. "Jurand" produkował 8 gatunków piwa: trzy w browarze olsztyńskim: "Jurand Light", "Premium" i "Specjal". W 2002 r. działał już tylko browar olsztyński, gdzie rozpoczęto modernizację na kilku płaszczyznach (w tym wprowadzono strategię: Pierwszy Polski Browar Specjalności), czego efektem były zdobywane nagrody za warzone piwa (np. czarny "Dublin", "Koźlak").

W 2007 r. rozpoczęto zwolnienia grupowe, wstrzymano produkcję i zamknięto browar. Wyposażenie zostało zdemontowane i sprzedane. Budynki wraz z parcelą zakupiło Ostródzkie Przedsiębiorstwo Budowlane. Część z nich rozebrano, a na ich miejscu wzniesiono osiedle bloków mieszkalnych "Browary Park". Budynek dawnej słodowni zaadaptowano na mieszkania, budynek administracyjny pozostaje częściowo użytkowany i przeznaczony na sprzedaż. W 2008 r. Wojewódzki Konserwator Zabytków w Olsztynie wpisał zachowane do dziś budynki browaru do rejestru zabytków.

Bibliografia

Adam Płoski, Paweł Błażewicz, Był sobie browar, [w:] "Kalendarz Olsztyna 2008", Olsztyn 2007, s. 220-230.