Goździk pyszny

Goździk pyszny
Dianthus superbus
L.
Goździk pyszny. Pokrój. Fot. Teun Spaans. Źródło: Commons Wikimedia
Systematyka
Królestwo	rośliny
Gromada	rośliny naczyniowe
Klasa	okrytonasienne
Rząd	goździkowce
Rodzina	goździkowate
Rodzaj	goździk
Gatunek	goździk pyszny
Synonimy

Goździk pyszny (Dianthus superbus L.) – gatunek rośliny z rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae).

Morfologia

Roślina o łodydze wzniesionej, prostej i rozgałęziającej się, zielonawej lub zielonosinej, wysokości 20-50 cm. Oprócz pędów kwiatowych tworzy również pędy płonne. Ulistnienie naprzeciwległe. Liście równowąskolancetowate, całobrzegie, ostro zakończone, bez przylistków, o szerokości 3-5 mm, jednonerwowe. Kwiaty duże, do 6 cm średnicy. W liczbie przeważnie od kilku do kilkunastu wyrastają na szczytach rozgałęzionej łodygi.

Kielich sztywny, długości 20-28 mm i szerokości 3-4 mm, o działkach zrośniętych w rurkę, bladozielony lub różowy. Otoczony jest kilkoma łuskami podkwiatowymi o długości dochodzącej do ¼ długości kielicha. 5 płatków korony o kolorze od białego do różowego, pociętych dalej niż do połowy długości z niepodzieloną częścią środkową. Słupek z dwoma szyjkami. Kwiaty wonne, przedprątne, kwitną od czerwca do września, zapylane są przeważnie przez motyle. Owocem jest torebka otwierająca się 4-ząbkami. Nasiona miseczkowate o długości do 3 mm.

Rozmieszczenie i ekologia

Gatunek ten występuje w Europie i Azji, od Japonii poprzez Sachalin, południowo-wschodnią Azję, Syberię i Europę po Półwysep Iberyjski (tutaj ma tylko oderwane stanowiska w Pirenejach i Górach Kantabryjskich). W Europie rośnie głównie w północno-wschodniej i środkowej jej części, sięgając po Bałkany i północną część Półwyspu Apenińskiego.

W Polsce występuje głównie na niżu i rzadko w niższych położeniach górskich. Najliczniej występuje w dolinie Wisły koło Krakowa i Warszawy oraz na Podkarpaciu. W Karpatach jest rzadko spotykany w Beskidzie Makowskim, Niskim, Sądeckim, Wyspowym, Kotlinie Jasielsko-Krośnieńskiej oraz na Pogórzu Dynowskim i Wielickim.

Siedliskiem tego gatunku są wilgotne łąki, torfowiska, skraje lasów. Najwyższe jego stanowisko w Polsce znajdowało się na polanie Molkówka (910 m n.p.m.) u podnóży Tatr, jednakże od dawna nie zostało potwierdzone. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla łąk trzęślicowych ze związku Molinion caeruleae.

W województwie warmińsko-mazurskim na stanowiskach naturalnych gatunek ten występuje m.in. w Mazurskim Parku Krajobrazowym oraz w Parku Krajobrazowym Pojezierza Iławskiego.

Wartość użytkowa

Gatunek objęty w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Umieszczony na Czerwonej Liście w grupie gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria zagrożenia V). Jest zagrożony w wyniku zmian w jego siedliskach; osuszania terenów, zaorywania łąk i zmiany tradycyjnego sposobu gospodarowania na łąkach.

Wartość użytkowa

Roślina ozdobna. Od tego gatunku pochodzi wiele mieszańców uprawianych jako rośliny ozdobne.

Bibliografia

Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew: Red list of the vascular plants in Poland. W: Mirek Zbigniew, Zarzycki Kazimierz, Wojewoda Władysław, Szelag Zbigniew (red.), Red lists of plants and fungi in Poland. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2006, 11-20.
pl.wikipedia.org, goździk pyszny [23.06.2014]
pl.wikipedia.org, lista gatunków roślin objętych ścisłą ochroną w Polsce [23.06.2014]