Grabowo (gmina Gołdap)

Grabowo
Kościół w Grabowie. Fot. Mieczysław Kalski
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	gołdapski
Gmina	Gołdap
Liczba ludności (2010)	620
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Grabowo
Położenie na mapie Polski Grabowo
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Grabowo (niem. Grabowen, od 1938 r. Arnswald) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie gołdapskim, w gminie Gołdap. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa suwalskiego. W latach 1999–2001 wieś wchodziła w skład powiatu olecko–gołdapskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 620 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Danuta Szermińska.

Położenie

Wieś położona jest w północno–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, 10 km na południe od Gołdapi; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 650. Na południowy zachód od Grabowa położona jest Popowa Góra o wysokości 245 m n.p.m., a na północ - Stroma Góra (228 m n.p.m.). .

Dzieje miejscowości

Wieś powstała w ramach kolonizacji północno–wschodnich obszarów Prus Książęcych. W 1585 roku niejaki Jan Bałamutowski z Gierszowej Woli w powiecie oleckim zakupił za 225 grzywien pięć łanów sołeckich od starosty węgorzewskiego. Otrzymał on zadanie założenia wsi czynszowej na 45 łanach. Osadnicy mieli zapewnione 10 lat wolnizny ze względu na trudne warunki terenowe (konieczny był karczunek puszczy). Bardzo szybko, bo już w 1588 roku, założono we wsi parafię ewangelicką oraz wybudowano kościół. Ten ostatni wymagał remontu już w 1680 roku, a następnie znów zaczął popadać w ruinę; w 1732 roku został przebudowany i powiększony (dobudowano m.in. murowaną wieżę).

Przed I wojną światową wieś odwiedził Mieczysław Orłowicz, który zapamiętał Grabowo jako wioskę, której czyste, dachówką kryte domy, ładnie wyglądają wśród sadów.

W pierwszej połowie XX wieku przez Grabowo przebiegała linia kolejowa Gołdap – Węgorzewo, zniszczona pod koniec II wojny światowej.

Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:

• 1857 r. – 439 osób

• 1933 r. – 478 osób

• 1939 r. – 466 osób

Gospodarka

W Grabowie znajduje się poczta i bar; jest również siedziba Nadleśnictwa Czerwony Dwór.

Zabytki

• dawny kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki z końca XVI wieku, przebudowany w pierwszej połowie XVIII wieku
• budynek plebanii z XVI wieku
• zespół budynków szkolnych z początku XX wieku i okresu międzywojennego: szkoła i budynek gospodarczy
• budynek dawnej karczmy z początku XX wieku
• zespół dworca kolejowego z 1897 roku: dworzec, dom mieszkalny, trzy budynki gospodarcze, rampa (własność komunalna i prywatna)
• most drogowy nad linią kolejową
• cmentarz ewangelicki z początku XIX wieku (własność komunalna)
• cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku (własność komunalna)
• cmentarz ewangelicki z drugiej połowy XIX wieku (własność komunalna)
• cmentarz ewangelicki z drugiej połowy XIX wieku (własność prywatna)
• cmentarz ewangelicki przykościelny z początku XVIII wieku (własność wyznaniowa)
• cmentarz wojenny żołnierzy armii niemieckiej z okresu II wojny światowej (własność komunalna)

Ludzie związani z miejscowością

• Marcin Giersz (1808-1895) - mazurski nauczyciel, regionalista, pisarz, redaktor i wydawca, tłumacz, działacz luterański, uczył sie w szkole parafialnej w Grabowie.

Bibliografia

Gołdap. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1971.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, Na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
Gminna Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
Verwaltungsgeschichte [12.11.2013]
Strona Urzędu Gminy Gołdap [05.12.2013]