Jełmuń

Jełmuń
Dwór w Jełmuniu. Fot. Mieczysław Kalski
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	mrągowski
Gmina	Sorkwity
Sołectwo	Jełmuń
Liczba ludności (2010)	44
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Tablice rejestracyjne	NMR
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Jełmuń
Położenie na mapie Polski Jełmuń
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Jełmuń (niem. Allmoyne, Jełomie) – wieś sołecka w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie mrągowskim, w gminie Sorkwity. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 44 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa pełni Teodor Kretschaman.

Położenie

Wieś leży nad jeziorem Jełmuń, w odległości około 4km od drogi krajowej nr 16 na trasie Olsztyn – Mrągowo.

Dzieje miejscowości

Około 1379 r. Jan z Olszyna nadał Glandianowi i Mikołajowi (Prusom) 20 włók na prawie chełmińskim, które znajdowały się między jeziorem Jełmuń a ówczesną granicą biskupstwa warmińskiego. Na nowych właścicieli nałożono obowiązek dwóch służb zbrojnych. W połowie XIX w. we wsi powstał dwór z 11,5 włókami. Wieś przyjęła kształt ulicówki. Nazwa miejscowości Allmoyne wywodzi się z litewskiego alme – ropa, zaś polska nazwa pochodzi od jemioły.

W 1740 r. powstała tutaj szkoła, w której już w XIX w. wykładano po polsku. W 1818 r. nauczycielem był Jerzy Niesyta. W XIX w. Jełmuń należał do parafii w Sorkwitach.

Liczba ludności i gospodarstw w poszczególnych latach:

• 1785 r. – 14 gospodarstw

• 1815 r. – 17 gospodarstw, 95 osób

• 1838 r. – 24 gospodarstwa, 204 osoby

• 1939 r. – 309 osób

Gospodarka

We wsi rozwija się agroturystyka i hotel w dawnym dworze.

Ludzie związani z miejscowością

Na kartach historii wsi zapisał się Jerzy Niesyta – nauczyciel.

Zabytki

We wsi znajduje się zabytkowy dwór z XIX w.

Bibliografia

Chojnacki Władysław,Słownik polskich nazw miejscowości w byłych Prusach Wschodnich i na obszarze byłego Miasta Gdańska, Poznań 1946.
Mrągowo. Z dziejów miasta i okolic, pod red. Andrzeja Wakara, Olsztyn 1975.
Strona Dworu w Jełmuniu [10.11.2013]
Strona Gminy Sorkwity [18.07.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [18.07.2014]