Kiertyny Wielkie

Kiertyny Wielkie
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	bartoszycki
Gmina	Bartoszyce
Liczba ludności (2010)	153
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Kiertyny Wielkie
Położenie na mapie Polski Kiertyny Wielkie
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Kiertyny Wielkie (niem. Gross Kärthen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Bartoszyce. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 153 mieszkańców (łącznie z Kiertynami Małymi). W skład sołectwa wchodzą wsie Kiertyny Wielkie i Kiertyny Małe. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Marek Staniec.

Położenie

Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Równinie Sępopolskiej, 7 km na północ od Bartoszyc, na wschód od drogi krajowej nr 51; przebiega przez nią linia kolejowa.

Dzieje miejscowości

Wieś powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa zakonu krzyżackiego. Brak jest informacji na temat okoliczności i daty jej powstania. Po raz pierwszy wzmiankowana jest w źródłach z 1414 roku jako wieś pruska. Jej nazwa wywodzi się z języka pruskiego, od słowa kertene oznaczającego "kąt", "róg".

W kolejnych wojnach Krzyżaków z Polską i Litwą wieś poniosła znaczne straty. Po ponownym zasiedleniu i zagospodarowaniu była to wieś książęca, a potem królewska, aż do reform uwłaszczeniowych z początku XIX wieku. W 1857 roku wieś liczyła 278 mieszkańców. Należała do parafii ewangelickiej w Bartoszycach.

Szkołę we wsi założono w 1720 roku. W 1935 roku uczęszczało do niej 106 uczniów, a zatrudnionych było dwóch nauczycieli. Po II wojnie światowej uruchomiono ją ponownie. Duże zasługi dla jej rozwoju położył nauczyciel Jan Bieżuński. Placówkę zlikwidowano w 1975 roku w ramach reorganizacji sieci szkolnej.

Po 1945 roku wieś stała się siedzibą sołectwa. Przy wsi działało Państwowe Gospodarstwo Rolne Markiny. Według spisu powszechnego z 1983 roku wieś składała się z 37 budynków mieszkalnych i liczyła 40 indywidualnych gospodarstw rolnych, które łącznie zajmowały obszar 417 ha. Znajdowały się tu w tym czasie: klub, sala kinowa na 70 miejsc, sklep wielobranżowy oraz świetlica (ta ostatnia działa również obecnie); w tym samym 1983 roku Kiertyny Wielkie liczyły 191 mieszkańców.

Zobacz też

• Kiertyny Małe

Bibliografia

Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
bip.warmia.mazury.pl, Studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego gminy Bartoszyce [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]