Mądziak psi

Mądziak psi
Mutinus caninus
(Huds.) Fr.)
Owocnik mądziaka psiego. Źródło: www.lokalkompass.de
Systematyka
Królestwo	grzyby
Gromada	grzyby podstawkowe
Klasa	pieczarniaki
Rząd	sromotnikowce
Rodzina	sromotnikowate
Rodzaj	mądziak
Gatunek	mądziak psi

Mądziak psi (Mutinus caninus (Huds.) Fr.) – gatunek grzyba wielkoowocnikowego z rodziny sromotnikowatych (Phallaceae), rzędu sromotnikowców (Phallales).

Owocnik

Mądziak psi tworzy owocniki jednoroczne, w młodości kuliste lub kulistojajowate, białe lub kremowe, wysokości do 4 cm, szerokości 2,5 cm, zagłębione częściowo w podłożu z grubymi sznurami grzybni u podstawy. Dojrzały owocnik wysokości do 16 cm i grubości do 1 cm złożony z długiego trzonu gąbczasto-porowatego, pustego w środku, wyrastającego z galaretowatej, mięsistej pochwy. Trzon zakończony jest stożkowatą główką, pokrytą ciemnooliwkową, lepką masą zarodników. Po ich rozsianiu jamki kapelusza i górna cześć trzonu przyjmują zabarwienie żółto-pomarańczowe lub morelowe. Zapach początkowo przyjemny, tytoniowy lub owocowy, potem zbliżony do woni sromotnika bezwstydnego, ale mniej intensywny. Jest to gatunek charakterystyczny, łatwy do oznaczania.

Rozmieszczenie i ekologia

Mądziak psi jest grzybem saprotroficznym, rozwijającym się najczęściej w cienistych, wilgotnych lasach liściastych, np. w grabowo-dębowo-lipowych, na żyznych glebach. Zwykle rośnie w grupach. Owocniki rozwijają się od lipca do października. Uznawany jest w Polsce za grzyb rzadki i notowany jest głównie w południowej części kraju. Mądziak psi podlega w Polsce ochronie gatunkowej. Odnotowane w ostatnich latach stanowiska w kraju świadczą o wyraźnej tendencji do ekspansji tego gatunku.

Na Warmii i Mazurach mądziak psi został odnotowany w Mazurskim Parku Krajobrazowym, w Puszczy Boreckiej oraz w rezerwacie Niedźwiedzie Wielkie.

Wartość użytkowa

Jest to grzyb niejadalny.

Ciekawostki

Grzyb ten pochodzi z Ameryki Północnej, został przywleczony do Europy w czasie drugiej wojny światowej prawdopodobnie na amerykańskim sprzęcie wojskowym.
Owocniki mądziaka psiego, tak jak i innych sromotnikowatych, w fazie młodocianej określane są jako: czarcie jaja, jaja duchów, diable jaja, jaja trolli, jaja czarownic, jaja węży. Dojrzałe owocniki wydzielają charakterystyczny, nieprzyjemny zapach. Odpowiedzialne są za to związki: siarczek dimetylu, aldehydy i aminy powstające podczas enzymatycznego rozkładu owocników.

Zobacz też

pl.wikipedia.org, Mądziak psi [22.04.2014]
indexfungorum.org [22.04.2014]

Bibliografia

Bielli Ettore, Grzyby. Podręczny leksykon przyrodniczy, Warszawa 2001.
Fiedorowicz Grzegorz, The participation of macromycetes In selected forest communities of the Masurian Landscape Park (NE Poland), "Acta Mycologica" 2009, nr 44, s. 77-95. <br/ Grzywnowicz Krzysztof, Grzyby i ludzie, czyli od etnomykologii do mykotechnologii, Lublin 2002.
Szczepkowski Andrzej, Obidziński Artur, Obce gatunki sromotnikowatych Phallaceae w lasach Polski, "Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Rogowie" 2012, R.14, nr 33, s. 279-295.
Wołk K., Mądziak psi (Mutinus caninus) wykryty w Puszczy Boreckiej, "Natura. Przyroda Warmii i Mazur" 2008, nr 3, s. 19.