Ramienica kolczasta

Ramienica kolczasta
Chara aculeolata
Kütz. in Rchb.
Podwodna łąka ramienicowa zbudowana w dużej mierze przez ramienicę omszoną. Autor: Panek. Źródło: Commons Wikimedia
Systematyka
Królestwo	rośliny
Gromada	Charophyta
Klasa	ramienice właściwe
Rząd	ramienicowce
Rodzina	ramienicowate
Rodzaj	ramienica
Gatunek	ramienica kolczasta
Synonimy

Ramienica kolczasta (Chara aculeolata Kütz. in Rchb.) – gatunek rośliny należący do rodziny ramienicowatych (Charophyceae), rzędu ramienicowców (Charales).

Morfologia

Ramienica kolczasta jest dość dużym glonem, osiągającym do 80 cm długości. Plecha słabo rozgałęziona, szaro-zielona, zielono-pomarańczowa lub zielona, zwykle silnie inkrustowana węglanem wapnia. Nibyłodyga gruba (0,6-1,8 mm średnicy), a międzywęźla o zmiennej długości (1–10 cm). Wytwarza bulwki chwytnikowe. Roślina jednopienna. Okorowanie dwurzędowe, czasem trzyrzędowe. Rzędy główne wyraźnie przeważają nad bocznymi. Nibyliście długie (1,5–8 cm) i cienkie (0,5 mm średnicy), 7–12 (zwykle 8) w okółku, rzadko dłuższe od międzywęźli, wygięte na zewnątrz. Nibyliście złożone z 5–7 członów, z których ostatni, zwykle jedno- lub dwukomórkowy, nieokorowany i szerszy od okorowanych. Nibylistki długie i cienkie, zewnętrzne zwykle krótsze od wewnętrznych (na płonnych nibyliściach, zwłaszcza w pierwszych węzłach, zróżnicowanie mniejsze). Wewnętrzne nibylistki dłuższe od lęgni i tępo zakończone. Kolce zmienne o nieregularnych kształtach od małych, brodawkowatych po długie, igłowate. Występują pojedynczo, choć czasem po dwa, trzy w pęczku. W dolnych międzywęźlach słabiej wykształcone. Przylistki bardzo zmienne w dwurzędowych okółkach, zwykle dłuższe w górnym okółku (wałeczkowate lub wałeczkowato-igiełkowate), a w dolnym brodawkowate. Rzadziej oba okółki mało zróżnicowane – wałeczkowato-igiełkowate. Plemnie dość duże (0,5 mm średnicy), pojedyncze, pomarańczowe, zazwyczaj w trzech, pięciu pierwszych węzłach nibyliści, dwukrotnie mniejsze od lęgni. Lęgnie jasnobrązowe pojedyncze, zazwyczaj w trzech, pięciu pierwszych węzłach nibyliści. Koronka duża (0,2 mm wysokości), lekko rozchylona, o gładkich krawędziach. Oospory ciemnobrązowe.

Rozmieszczenie i ekologia

Gatunek występujący w wodach słodkich, znosi niewielkie zasolenie. Nie występuje w wodach szybko płynących. Preferuje jeziora o niezbyt wysokiej trofii (mezotroficzne lub słabo eutroficzne), o zasadowych wodach. Obecny zwykle w wodach płytkich litoralu, na mulistym podłożu, gdzie sięga do 4 m głębokości. Może występować w małych zbiornikach (w tym w torfiankach), a nawet rowach. Tworzy zespół roślinny Charetum aculeolatae w postaci zwartej łąki ramienicowej.

Występuje na terenie Europy. W Polsce w całym kraju, ale gatunek rzadki. Na Warmii i Mazurach ramienica kolczasta odnotowana została na obszarze Natura 2000 Jezioro Karaś.

Wartość użytkowa

Ramienica kolczasta w Polsce jest objęta ochroną całkowitą. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski jako gatunek wymierający (kategoria E). W Wielkiej Brytanii ma status gatunku narażonego. Występowanie jej zbiorowiska jest podstawą do objęcia zbiornika, w którym występuje, ochroną jako siedlisko przyrodnicze 3140 (twardowodne oligo– i mezotroficzne zbiorniki z podwodnymi łąkami ramienic Charetea) w systemie Natura 2000.

Ciekawostki

Ramienica kolczasta jest zaliczana do tzw. makroglonów, czyli glonów widocznych gołym okiem, w większości potocznie nazywanych wodorostami. Jest gatunkiem bardzo zmiennym. W płytkich wodach, w strefie falowania, zazwyczaj formy są mniejsze i delikatniejsze, zielone lub zielono-pomarańczowe, natomiast w wodach głębszych tworzy formy bardziej wydłużone, zielone lub szaro-zielone.
Gatunkami podobnymi do ramienicy kolczastej są ramienica omszona i ramienica zwyczajna.
Ramienice to bardzo stara, istniejąca od 420 milionów lat grupa makroskopowych glonów, zaliczanych niedawno jeszcze do gromady Chlorophyta.
Ramienice ze względu na występowanie w czystowodnych ekosystemach oraz wrażliwość na pogorszenie stanu jakościowego wód uważane są za czułe bioindykatory. Od 2004 roku 20 z 34 gatunków ramienic stwierdzonych w polskich wodach podlega ochronie całkowitej.

Bibliografia

Pełechaty M., Pukacz A., Klucz do oznaczania gatunków ramienic (Characeae) w rzekach i jeziorach, Warszawa, Główny Inspektorat Ochrony Środowiska/Wydawnictwo Naukowe Gabriel Borowski, seria: Biblioteka Monitoringu Środowiska, 2008, s. 46–47.

Zobacz też

pl.wikipedia.org, Ramienica kolczasta [22.10.2014]
pl.wikipedia.org, Charophyta [22.10.2014]
Dz. U. z 2014 r., poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin. Źródło: [1]
gios.gov.pl [22.10.2014]
pl.wikipedia.org, Makroglony [22.10.2014]