Wielki Tydzień

Wielki Tydzień
Symbole	palma wielkanocna, pochód z kołatkami, święcenie ognia, malowanie pisanek

Wielki Tydzień – uroczysty okres upamiętniający ostatnie dni Jezusa Chrystusa, poprzedzający Święto Zmartwychwstania Pańskiego.

Zwyczaje na Warmii i Mazurach

• Niedziela Palmowa – ostatnia niedziela przed Wielkanocą. Wówczas Warmiacy święcili palmy, zwyczaj ten nie był natomiast rozpowszechniony wśród ludności mazurskiej. Palmy warmińskie były skromne – wykonywano je z kitek kończących źdźbła trzciny, z gałązek jałowca, zielonych gałązek brzozy i bazi. Poświęcone palmy wtykano w domu za święte obrazy wiszące na ścianach. Praktykowano niekiedy również zwyczaj połykania kotek z palm w celu zapobieżenia bólom gardła.

• Wielka Środa – w tym dniu młodzi Warmiacy oblewali się wodą. Nie można było w tym czasie tkać, nie zalecano również obsiewania pól. W Wielką Środę wedle wierzeń kury miały znosić krzywe jajka. Gospodynie rozpoczynały zazwyczaj porządki w domu i zagrodzie. Bielono kuchnię oraz izby. Kobiety zabierały się również do pieczenia ciast i przygotowywania potraw świątecznych.

• Wielki Czwartek – w tym dniu po mszy kapłan zakrywał ołtarz. Zdejmował z niego wszystko, rozlewał wodę i wino, a następnie osuszał go chustą. Rolnicy kończyli prace polowe. Młodzi chłopcy spod szkoły lub kościoła rozpoczynali pochód z kołatkami przez wieś. W Wielki Czwartek w miastach warmińskich odbywały się targi, na których kupowano nasiona i drobne prezenty dla dzieci. W tym dniu starano się koniecznie zasiać coś w ogrodzie lub przynajmniej przesadzić rośliny w doniczkach, stąd też Wielki Czwartek zwano Zielonym Czwartkiem. Dla dzieci wypiekano tego dnia obwarzanki.

• Wielki Piątek – dzień postny, wspomnienie śmierci Chrystusa. Święcono wówczas wodę i ogień. W tym dniu palono również najstarszy krzyż w miejscowości. Chłopcy biegali po wsi z drewnianymi klekotkami – był to symbol dnia żałoby. W dzień postu unikano tłuszczu w potrawach. Dzieci dostawały pajdę suchego chleba, dorośli jedli kluski ze śliwkami. Na kolację spożywano chleb polewany olejem i popijano czarną kawą. Rankiem rozpoczynało się nabożeństwo. W domach warmińskich wszystkie krzyże kładziono na białym obrusie lub białej chuście i w ten sposób symbolicznie kładziono je "do grobu".

• Wielka Sobota – dzień nawiedzania grobu Pańskiego, modlitwy, milczenia i postu. Święcenie potraw było na terenie Mazur zupełnie nieznanym zwyczajem. Na Warmii wyróżniał się zwyczaj święcenia ognia, wody oraz świec podczas liturgii światła. Rano przed kościołem kapłan rozpalał stos drewna, w którym palono też stare, zniszczone krzyże z różnych stron parafii. Wierni starali się donieść palącą się żagiew do domu. Przed kościołami ustawiano także duże stągwie z wodą, którą wierni napełniali konwie i zanosili do domu. Wodę święconą przechowywaną w domu podawano chorym, dodawano ją także do kąpieli dziecka. Pokrapiano nią również młodą parę wyruszającą do ślubu, ale także członka rodziny wyruszającego w dłuższą podróż. Sytuacja uległa zmianie dopiero po 1945 roku. Na trzy dni świąt przygotowywano ogromne ilości jedzenia. W Wielką Sobotę po południu chłopcy chodzili z kołatkami po kołaczach. Wchodząc do sieni, zdejmowali czapki, kołatali i śpiewali jednocześnie: Któryś za nas cierpiał rany.... Gospodynie częstowała ich kuchem lub trojakami. Miejscową tradycją było przynoszenie z kościoła wody święconej i węgielków. Gospodarz wieczorem kropił wodą wszystkie izby, dom od zewnątrz, stodołę, chlew na zewnątrz i w środku. W Wielką Sobotę przystępowano także do malowania jajek. Wierzono w ich magiczną moc; szczególne znaczenie miały te, które malowano w przeróżne ornamenty. Do ich zdobienia używano wyłącznie naturalnych barwników, pozyskiwanych na przykład z łupiny cebuli i szyszek olchy. Pisanki wieszano na drzewach, aby te dobrze rosły, lub zakopywano w progu domu, co miało chronić mieszkańców przed złymi mocami.

Symbole

• palma wielkanocna
• pochód z kołatkami
• targi w Wielki Czwartek
• święcenie ognia
• przynoszenie do domu wody święconej w Wielką Sobotę
• przygotowywanie pisanek

Zobacz też

• Popielec
• Wielkanoc

Bibliografia

Chłosta Jan, Doroczne zwyczaje i obrzędy na Warmii, Olsztyn 2009.
Hochleitner Janusz, Kuchnia świąteczna na Warmii, [w:] Życie codzienne na dawnych ziemiach pruskich. Kuchnia dawnych ziem pruskich - tradycja i nowoczesność, red. Tomasz Chrzanowski, Olsztyn 2011, s. 132-148.
Szyfer Anna, Zwyczaje, obrzędy i wierzenia Mazurów i Warmiaków, Olsztyn 1968.
Warmiacy i Mazurzy. Życie codzienne ludności wiejskiej w I połowie XIX wieku, red. Bogumił Kuźniewski, Olsztynek 2002.