Wygryny

Wygryny
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Ruciane-Nida
Liczba ludności (2010)	340
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	12-220
Tablice rejestracyjne	NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Wygryny
Położenie na mapie Polski Wygryny
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Wygryny (dawniej Wigryny, niem. Wigrinnen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Ruciane-Nida. Od 1954 roku miejscowość wchodziła w skład gminy (później gromady) Ukta w powiecie mrągowskim. W 1973 roku włączono ją do gminy Ruciane-Nida. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 r. liczyła 340 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Zbigniew Kozdoj.

Położenie

Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na Równinie Mazurskiej, 4,5 km na północ od Rucianego–Nidy, pomiędzy wschodnią odnogą jeziora Bełdany a wąskim i podłużnym jeziorem Wygryny (Wygryńskie). Przez wieś przebiega droga do miejscowości letniskowej Kamień i dalej do Iznoty. W pobliżu wsi leży jeszcze jedno jezioro: Jaskółtko (Jaskółty, 5,7 ha), a także bindugi nad Bełdanami: Grochówko i Wysoka; na wschód od wsi wysepka Olchowa na Bełdanach.

Dzieje miejscowości

W Wygrynach odkryto narzędzia kamienne i krzemienne pochodzące z okresu osadnictwa kultury ceramiki sznurowej. Wieś powstała w 1711 roku jako osada szkatułowa na 2 łanach. Od 1872 roku wieś tworzyła samodzielną gminę (wcześniej pod administracją leśną Guzianki lub Mikołajek). Mieszkańcy – obok uprawy ziemi – zajmowali się rybołówstwem, zbieractwem, wyrębem lasu, zaś już w XX wieku znajdowali zatrudnienie w pobliskich tartakach lub przy transporcie drewna.

Przed 1846 rokiem Wygryny należały do odległej (15 km) parafii ewangelickiej w Mikołajkach; od tegoż roku do nowo powstałej parafii w Ukcie.

W styczniu 1945 roku przez wieś przeszły wojska radzieckie, lecz miejscowość nie uległa poważniejszym zniszczeniom. W latach 70. XX wieku we wsi istniał punkt biblioteczny, ognisko przedszkolne i Ochotnicza Straż Pożarna z remizą (1978), a także sklep spożywczy, przystanek PKS oraz klub „Rolnika” (1979). W 1979 roku oddano do użytku drogę asfaltową z Wygryn do Rucianego-Nidy.

Szkołę (jednoklasową) we wsi założono w 1837 roku. W 1935 roku uczęszczało do niej 104 dzieci, pracowało dwóch nauczycieli. Po II wojnie światowej szkołę otwarto 1 października 1949 roku; naukę podjęło 51 uczniów. Pierwszym (a podówczas także jedynym) nauczycielem i wieloletnim kierownikiem szkoły był Romuald Dziewulski. W 1978 roku istniała we wsi ośmioklasowa szkoła podstawowa, w której zatrudnionych było 6 nauczycieli, zaś uczęszczało 91 dzieci.

Wieś wykorzystuje swe dogodne położenie i nabiera charakteru miejscowości wypoczynkowo-turystycznej. Znajdują się tu liczne prywatne domki letniskowe, a także gospodarstwa agroturystyczne, ośrodek wypoczynkowy, kąpielisko i przystań wodna.

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.

Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych latach:

• 1785 r. – 5 gospodarstw

• 1818 r. – 9 gospodarstw

• 1839 r. – 95 osób, 16 gospodarstw

• 1857 r. – 118 osób

• 1939 r. – 473 osoby, 61 gospodarstw (wraz z przysiółkami Kokoszka i Orłówko)

• 1949 r. – 45 gospodarstw

• 1970 r. – 463 osoby, 72 gospodarstwa (wraz z Kokoszką)

• 1978 r. – 380 osób, 45 gospodarstw

• 1987 r. – 385 osób

Zabytki

• drewniane domy z końca XIX wieku (nr 17, 21, 22, 42, 46, 49)
• budynek szkoły z początku XX wieku
• młyn z początku XX wieku
• cmentarz ewangelicki z przełomu XIX i XX wieku, po zachodniej stronie drogi między Wygrynami i Zelwągami
• cmentarz ewangelicki z przełomu XIX i XX wieku, po wschodniej stronie drogi między Wygrynami i Zelwągami

Turystyka

W pobliżu miejscowości przebiega Szlak żeglugowy z Mikołajek do Rucianego.

Bibliografia

Bielawny Krzysztof, Nekropolie w granicach parafii ewangelickich Nawiady, Piecki i Stara Ukta, Znad Pisy, nr 15, 2006, ss. 162–211.
Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
Mrągowo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1975.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Śliwiński Józef, Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic, Olsztyn 1993.
Żurkowska Tekla, Mazurskie cmentarze. Symbole w krajobrazie, Olsztyn 2008.
Deutsche Verwaltungsgeschichte [11.08.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [11.08.2013]
Strona Urzędu Gminy Ruciane-Nida [11.08.2013]