Jan Schmidt

Jan Chrystian Schmidt
Data i miejsce urodzenia	ok. 1701 r. nieznane
Data i miejsce śmierci	18 maja 1759 r. Reszel

Jan Chrystian Schmidt (ur. ok. 1701 r. – zm. 18 maja 1759 r. Reszlu) – rzeźbiarz, rajca miejski.

Życiorys

Nie jest znane dokładne miejsce urodzenia rzeźbiarza. Źródła wskazują na kilka kierunków z jakich mógł pochodzić: Saksonia, Reszel, Królewiec lub Warszawa. Wiadomo, że był synem Jana Schmidta (ur. 1656), również rzeźbiarza i stolarza, a także prawdopodobnie wnukiem (lub krewnym) Jana Schmidta (1629-1701) też zajmującego się tym rzemiosłem. Data urodzin została oszacowana na podstawie długości życia artysty odnotowanej w aktach zgonów kościoła parafialnego w Reszlu. Przypuszczalnie Jan Chrystian był konwertytą, który ok. 1723 r. porzucił wyznanie kalwińskie i przeszedł na katolicyzm. 6 (9?) listopada 1724 r. ożenił się z Elżbietą Peucker (córką rzeźbiarza Krzysztofa Peuckera). Ze związku urodziło się jedenaścioro dzieci: Jan Krzysztof, Andrzej, Jan Szymon, Bernard, Józef, Chrystian Bernard, Antoni Wawrzyniec, Franciszek Ksawery, Filip, jedyna córka Elżbieta oraz Ludwik. Owdowiał 15 czerwca 1753 r. Ożenił się ponownie z Katarzyną (nieznaną z nazwiska). Ślub najprawdopodobniej odbył się w jej rodzinnej miejscowości, poza Reszlem. Zmarł w wieku 58 lat.

Szkoła i wykształcenie

Nie są znane informacje o jego wykształceniu. Większość źródeł podaje, że praktykował u Krzysztofa Peuckera, późniejszego teścia, w jego warsztacie w Reszlu. Przypuszcza się jednak, że wcześniej pobierał nauki w Warszawie, lub nawet Dreźnie, zaś do Reszla i warsztatu Peuckera trafił nie jako czeladnik, ale ukształtowany młody artysta poszukujący zatrudnienia. W 1732 r. był już majstrem i realizował samodzielnie zlecenia.

Praca

Do wczesnych prac Jana Chrystiana należą wykonane w 1734 r. wraz z Janem Freyem z Braniewa kapliczki różańcowe z piaskowca przy drodze z Reszla do Świętej Lipki. Znanych jest obecnie dziesięć prac Jana Chrystiana Schmidta potwierdzonych źródłowo, z których nie wszystkie zachowały się do dzisiaj:

• Immaculata w Świętej Lipce (1732) – kamienna figura Marii Niepokalanie Poczętej;
• Ołtarz główny w kościele bernardynów w Barczewie (1734-1736) – ufundowany przez małżeństwo z Braniewa (Jana Citt i jego żony);
• Ołtarz główny w kościele jezuitów w Grodnie (1736-1737) – w ramach kontraktu z rektorem kolegium w Grodnie – Antonim Chądzyńskim;
• dwa ołtarze z kościoła w Kadynach: św. Antoniego i św. Franciszka (1736-1738);
• cztery ołtarze boczne w kościele bernardynów w Barczewie (1745);
• ołtarz Matki Boskiej Bolesnej w kościele parafialnym w Reszlu (lata 50-te XVIII w.)

Najpewniej spod dłuta Jana Chrystiana Schmidta wyszły ponadto:

• figura Marii na lipie w Świętej Lipce (ok. 1727);
• krucyfiks ze Świętej Lipki (1727);
• ołtarz główny z kościoła w Jezioranach (1734);
• ołtarz główny w kościele w Ramsowie (1740);
• ołtarz św. Franciszka w kościele bernardynów w Barczewie (ok. 1736);
• ołtarz św. Walentego w kościele pw. Świętego Krzyża w Braniewie (ok. 1740);
• ołtarz główny i ołtarze boczne w kościele Świętego Krzyża w Braniewie (lata 30-te XVIII w.);
• ołtarz Świętego Krzyża w kościele św. Katarzyny w Braniewie (lata 30-te XVIII w.);
• ołtarz główny w Ornecie (między 1739-1744);
• ambona w Ornecie (1740-1744);
• ołtarz główny w kościele w Ramsowie (1740);
• ołtarz główny w kościele w Osetniku (1742);
• figury na ołtarzu głównym w kościele w Henrykowie (lata 30-te XVIII w.);
• figury św. Jana Chrzciciela i św. Józefa w kościele w Reszlu (ok. 1740);
• figury Marii i anioła na prospekcie organowym w kościele w Chwalęcinie (I poł. XVIII w.);
• fragmenty dekoracji ambony w kościele w Chruścielu (lata 30-te XVIII w.)

i inne rzeźby w kościołach na terenie Warmii, m.in. Braniewie, Reszlu, Ornecie, Olsztynie.

W 1759 r. warsztat po nim przejął syn Chrystian Bernard. Stylistykę dzieł Jana Christiana wyróżnia przede wszystkim upozowanie tworzonych postaci, równowaga w kompozycji pracy, a także barokowe, mistrzowsko wykonywane bogactwo draperii.

Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna

Nie później niż w 1724 r. został członkiem miejskiej ławy w Reszlu. W dokumentach, poza mianem rzeźbiarza i stolarza, określany był jako: civil, czyli obywatel, Famatus Dominus, consul, czyli rajca). W połowie lat 30-tych XVIII wieku został członkiem rady miejskiej. W latach 1738-1748 był prowizorem kościoła parafialnego. Zapewne sprawował też inne urzędy miejskie.

Ciekawostki

Jan Chrystian wielokrotnie podawał do chrztu dzieci pochodzące z ważnych rodów reszelskich, z rodzin burmistrzów, radnych i ławników. Świadczy to o silnych powiązaniach artysty ze środowiskiem osób wpływowych w mieście, co wpłynęło znacząco na rozwój jego kariery artystycznej.

Bibliografia

1. Przeracki Jerzy, Artyści działający na Warmii w XVIII wieku (Krzysztof Peucker, Jan Chrystian Schmidt, Chrystian Bernard Schmidt, Krzysztof Sand, Jan Witt, Jan Ignacy Witt, Jan Antoni Frey, Piotr Andrzej Kolberg i Józef Joachim Korzeniewski), „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 2011, nr 3, s. 441-499.
2. Smoliński Mariusz, Rzeźbiarz Jan Chrystian Schmidt. Rola Warmii jako prowincji artystycznej w XVIII wieku, Olsztyn 2006, OBN, [passim].
3. Wagner Arkadiusz, Warsztat rzeźbiarski Chrystiana Bernarda Schmidta na Warmii, Olsztyn 2007, OBN, s. 50-60.
4. Wagner Arkadiusz, Problemy atrybucyjne późnobarokowej rzeźby warmińskiej : J. Chr. Schmidt, J. Frey i K. Perwanger a barokizacja kościoła p.w. św. Jana Chrzciciela w Ornecie, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 2001, nr 1, s. 17-32.
5. Baranowski Andrzej Józef, Barok wileński na artystycznej mapie Europy Środkowej, „Biuletyn Historii Sztuki” 2011, nr 3/4, s. 281-340.