Boże: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 12 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
| − | + | |nazwa = Boże | |
|herb wsi = | |herb wsi = | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Boża | |dopełniacz wsi = Boża | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = DSC03991.JPG |
| − | |opis zdjęcia = Kościół z XVIII w. | + | |opis zdjęcia = Kościół z XVIII w. Fot. Mieczysław Kalski |
|rodzaj miejscowości = wieś sołecka | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 30: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | '''Boże''' (niem. ''Bosemb'') – wieś sołecka w Polsce w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat mrągowski|powiecie mrągowskim]], w [[ | + | '''Boże''' (niem. ''Bosemb'') – wieś sołecka w Polsce w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat mrągowski|powiecie mrągowskim]], w [[Mrągowo (gmina wiejska)|gminie Mrągowo]]. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. Wieś liczy 517 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa pełni [[Jan Mikłasz]]<ref>[http://www.soleckie.samiswoje.pl/ Sami Swoje][10.06.2014]</ref>. |
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
| + | [[Plik:Kościół w Bożem.jpg|thumb|290px|right|XIX-wieczna kuźnia z arkadami. Fot. Mieczysław Kalski]] | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Miejscowość położona jest w północnej części powiatu mrągowskiego na trasie między [[Szestno|Szestnem]] a [[ | + | Miejscowość położona jest w północnej części powiatu mrągowskiego na trasie między [[Szestno|Szestnem]] a [[Kętrzyn|Kętrzynem]], w odległości 14 km od [[Mrągowo|Mrągowa]]. |
<br/> | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Miejscowość lokowano w 1370 r. na prawie chełmińskim. Wielki mistrz [[ | + | Miejscowość lokowano w 1370 r. na [[Prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]]. Wielki mistrz [[Winrich von Kniprode]] nadał ośmiu braciom Reimannom majątek ziemski. Osada stanowiła najprawdopodobniej zespół dóbr służebnych nad [[Jezioro Boskie|Jeziorem Boskim]]. Geneza nazwy miejscowości nie jest do końca ustalona, a wieś w ciągu stuleci nosiła różne nazwy: Bosem, Buessen, Bosemb, Bussen. |
<br/> | <br/> | ||
| − | Od XVIII w. majątek Boże należał do ariańskiej [[Rodzina Suchodolskich|rodziny Suchodolskich]], dla której w 1754 r. wybudowano tutaj mauzoleum. W 1822 r. wieś przyłączono do [[Parafia luterańska w Szestnie|parafii luterańskiej w Szestnie]]. Suchodolscy w 1880 r. zrealizowali projekt założenia dworsko-parkowego z częścią gospodarczą. Projekt założenia wykonał Johanna Larassa. | + | Od XVIII w. majątek Boże należał do ariańskiej [[Rodzina Suchodolskich|rodziny Suchodolskich]], dla której w 1754 r. wybudowano tutaj mauzoleum. W 1822 r. wieś przyłączono do [[Parafia luterańska w Szestnie|parafii luterańskiej w Szestnie]]. Suchodolscy w 1880 r. zrealizowali projekt [[Założenie dworsko-parkowe w Bożym|założenia dworsko-parkowego]] z częścią gospodarczą. Projekt założenia wykonał Johanna Larassa. |
<br/> | <br/> | ||
| − | W XIX w. majątek Boże powiększył się o [[Boże Małe]] (Klein Bosem), które powstało około 1832 r. na obszarze leśnym, wydzielonym z dóbr Bożego. Boże Małe zostało połączone z nowym osiedlem, które w 1846 r. otrzymało urzędową nazwę „Waldhausen”. Miejscowość ta stanowiła osobny dwór. Należało do niego 17 włók ziemi. W 1838 r. były tam | + | W XIX w. majątek Boże powiększył się o [[Boże Małe]] (Klein Bosem), które powstało około 1832 r. na obszarze leśnym, wydzielonym z dóbr Bożego. Boże Małe zostało połączone z nowym osiedlem, które w 1846 r. otrzymało urzędową nazwę „Waldhausen”. Miejscowość ta stanowiła osobny dwór. Należało do niego 17 [[Włóka|włók]] ziemi. W 1838 r. były tam dwa gospodarstwa liczące 36 osób. W 1815 r. w Bożym mieszkało 156 osób, a w 1833 roku – 152 osoby. |
<br/> | <br/> | ||
| − | W XX w. istniała we wsi szkoła publiczna. W miejscowości działała kolej wąskotorowa, która łączyła Mrągowo z Kętrzynem. W 1920 r. majątek znalazł się w rękach [[Towarzystwo Ziemskie w Królewcu|Towarzystwa Ziemskiego w Królewcu]] (Ostpreussenlandgesellschaft). W latach 1925-1929 majątek rozdzielono na gospodarstwa chłopskie. Na wniosek władz niemieckich w ramach porozumienia niemiecko-sowieckiego i niemiecko-polskiego w 1924 r. na rozparcelowanych działkach osadzono repatriantów niemieckich z Wołynia. | + | W XX w. istniała we wsi szkoła publiczna. W miejscowości działała kolej wąskotorowa, która łączyła Mrągowo z Kętrzynem. W 1920 r. majątek znalazł się w rękach [[Towarzystwo Ziemskie w Królewcu|Towarzystwa Ziemskiego w Królewcu]] (Ostpreussenlandgesellschaft). W latach 1925-1929 majątek rozdzielono na gospodarstwa chłopskie. Na wniosek władz niemieckich w ramach porozumienia niemiecko-sowieckiego i niemiecko-polskiego w 1924 r. na rozparcelowanych działkach osadzono repatriantów niemieckich z Wołynia. |
| + | |||
==Gospodarka== | ==Gospodarka== | ||
W XVII w. ludność wsi trudniła się wytwarzaniem włókna lnianego i konopi, tłoczeniem oleju z ziaren lnu (siemienia) oraz bartnictwem. W XVIII w. odbywały się tutaj cztery jarmarki rocznie, w trakcie których handlowano końmi, bydłem, wyrobami z lnu i konopi, samodziałami (tkanymi w licznych wówczas warsztatach tkackich), wyrobami z drewna. | W XVII w. ludność wsi trudniła się wytwarzaniem włókna lnianego i konopi, tłoczeniem oleju z ziaren lnu (siemienia) oraz bartnictwem. W XVIII w. odbywały się tutaj cztery jarmarki rocznie, w trakcie których handlowano końmi, bydłem, wyrobami z lnu i konopi, samodziałami (tkanymi w licznych wówczas warsztatach tkackich), wyrobami z drewna. | ||
| Linia 50: | Linia 51: | ||
Pod koniec XIX w. Boże i [[Boża Wólka]] nastawione były na hodowlę rasowych koni, bydła, trzody chlewnej i owiec. Posiadały parową mleczarnię, cegielnię, tartak, zakład ogrodniczy i własny targ koński. W majątku działał zakład ogrodniczo-handlowy, jedyny w powiecie, który uprawiał na znaczną skalę nie tylko warzywa, ale również kwiaty. | Pod koniec XIX w. Boże i [[Boża Wólka]] nastawione były na hodowlę rasowych koni, bydła, trzody chlewnej i owiec. Posiadały parową mleczarnię, cegielnię, tartak, zakład ogrodniczy i własny targ koński. W majątku działał zakład ogrodniczo-handlowy, jedyny w powiecie, który uprawiał na znaczną skalę nie tylko warzywa, ale również kwiaty. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | W 1920 r. założono | + | W 1920 r. założono leśniczówkę, która strzegła tutejszej suszarni nasion. Była to pierwsza tego typu instytucja w powiecie. W tym okresie istniało we wsi specjalistyczne gospodarstwo rolne, zajmujące się hodowlą kwalifikowanych sadzeniaków i kartofli oraz ziarna siewnego zbóż i roślin pastewnych. Dodatkowo swoje pola doświadczalne miało tutaj [[Wschodniopruskie Towarzystwo Hodowli Nasion „Nordost” w Bożym|Wschodniopruskie Towarzystwo Hodowli Nasion "Nordost"]]. Po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojnie światowej]] we wsi założone zostało Państwowe Gospodarstwo Rolne. |
<br/> | <br/> | ||
==Sport== | ==Sport== | ||
| Linia 64: | Linia 65: | ||
We wsi znajdują się następujące zabytki: | We wsi znajdują się następujące zabytki: | ||
*[[Kościół w Bożym|kościół]] z XVIII w. (dawne mauzoleum rodziny Suchodolskich) | *[[Kościół w Bożym|kościół]] z XVIII w. (dawne mauzoleum rodziny Suchodolskich) | ||
| − | *[[ | + | *[[Dwór w Bożym |klasycystyczny dwór]] wybudowany w 1848 r. (obecnie szkoła podstawowa) |
* budynki z końca XIX i początków XX w | * budynki z końca XIX i początków XX w | ||
== Bibliografia== | == Bibliografia== | ||
| Linia 78: | Linia 79: | ||
[http://www.mragowotm.pl/ Mrągowo] | [http://www.mragowotm.pl/ Mrągowo] | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat mrągowski]] | |
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Mrągowo (gmina wiejska)]] |
| + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] | ||
| + | [[Kategoria: 1301-1400]] | ||
Aktualna wersja na dzień 20:19, 4 mar 2015
| Boże | |
| | |
 Kościół z XVIII w. Fot. Mieczysław Kalski
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | mrągowski |
| Gmina | Mrągowo |
| Sołectwo | Boże |
| Liczba ludności (2012) | 517 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
| Tablice rejestracyjne | NMR |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Boże | |
| Położenie na mapie Polski  Boże | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Boże (niem. Bosemb) – wieś sołecka w Polsce w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie mrągowskim, w gminie Mrągowo. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Wieś liczy 517 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa pełni Jan Mikłasz[1].
Spis treści
Położenie
Miejscowość położona jest w północnej części powiatu mrągowskiego na trasie między Szestnem a Kętrzynem, w odległości 14 km od Mrągowa.
Dzieje miejscowości
Miejscowość lokowano w 1370 r. na prawie chełmińskim. Wielki mistrz Winrich von Kniprode nadał ośmiu braciom Reimannom majątek ziemski. Osada stanowiła najprawdopodobniej zespół dóbr służebnych nad Jeziorem Boskim. Geneza nazwy miejscowości nie jest do końca ustalona, a wieś w ciągu stuleci nosiła różne nazwy: Bosem, Buessen, Bosemb, Bussen.
Od XVIII w. majątek Boże należał do ariańskiej rodziny Suchodolskich, dla której w 1754 r. wybudowano tutaj mauzoleum. W 1822 r. wieś przyłączono do parafii luterańskiej w Szestnie. Suchodolscy w 1880 r. zrealizowali projekt założenia dworsko-parkowego z częścią gospodarczą. Projekt założenia wykonał Johanna Larassa.
W XIX w. majątek Boże powiększył się o Boże Małe (Klein Bosem), które powstało około 1832 r. na obszarze leśnym, wydzielonym z dóbr Bożego. Boże Małe zostało połączone z nowym osiedlem, które w 1846 r. otrzymało urzędową nazwę „Waldhausen”. Miejscowość ta stanowiła osobny dwór. Należało do niego 17 włók ziemi. W 1838 r. były tam dwa gospodarstwa liczące 36 osób. W 1815 r. w Bożym mieszkało 156 osób, a w 1833 roku – 152 osoby.
W XX w. istniała we wsi szkoła publiczna. W miejscowości działała kolej wąskotorowa, która łączyła Mrągowo z Kętrzynem. W 1920 r. majątek znalazł się w rękach Towarzystwa Ziemskiego w Królewcu (Ostpreussenlandgesellschaft). W latach 1925-1929 majątek rozdzielono na gospodarstwa chłopskie. Na wniosek władz niemieckich w ramach porozumienia niemiecko-sowieckiego i niemiecko-polskiego w 1924 r. na rozparcelowanych działkach osadzono repatriantów niemieckich z Wołynia.
Gospodarka
W XVII w. ludność wsi trudniła się wytwarzaniem włókna lnianego i konopi, tłoczeniem oleju z ziaren lnu (siemienia) oraz bartnictwem. W XVIII w. odbywały się tutaj cztery jarmarki rocznie, w trakcie których handlowano końmi, bydłem, wyrobami z lnu i konopi, samodziałami (tkanymi w licznych wówczas warsztatach tkackich), wyrobami z drewna.
W drugiej połowie XIX w. we wsi Boże istniała poczta. Do naszych czasów zachowały się stemple i nieliczne przesyłki pocztowe.
Pod koniec XIX w. Boże i Boża Wólka nastawione były na hodowlę rasowych koni, bydła, trzody chlewnej i owiec. Posiadały parową mleczarnię, cegielnię, tartak, zakład ogrodniczy i własny targ koński. W majątku działał zakład ogrodniczo-handlowy, jedyny w powiecie, który uprawiał na znaczną skalę nie tylko warzywa, ale również kwiaty.
W 1920 r. założono leśniczówkę, która strzegła tutejszej suszarni nasion. Była to pierwsza tego typu instytucja w powiecie. W tym okresie istniało we wsi specjalistyczne gospodarstwo rolne, zajmujące się hodowlą kwalifikowanych sadzeniaków i kartofli oraz ziarna siewnego zbóż i roślin pastewnych. Dodatkowo swoje pola doświadczalne miało tutaj Wschodniopruskie Towarzystwo Hodowli Nasion "Nordost". Po II wojnie światowej we wsi założone zostało Państwowe Gospodarstwo Rolne.
Sport
We wsi istnieje klub piłkarski GLKS "Salęt" Boże, który w sezonie 2012/2013 występował w A-klasie.
Edukacja
We wsi jest szkoła podstawowa.
Ludzie związani z miejscowością
Z miejscowością związany jest trener piłkarski Udo Lattek.
Zabytki
We wsi znajdują się następujące zabytki:
- kościół z XVIII w. (dawne mauzoleum rodziny Suchodolskich)
- klasycystyczny dwór wybudowany w 1848 r. (obecnie szkoła podstawowa)
- budynki z końca XIX i początków XX w
Bibliografia
Pawłowicz Ewa, Monografia wsi Boże, Mrągowo 2008.
Informacja Turystyczna - Mrągowo [12.09.2013]
Sami Swoje[10.06.2014]
Przypisy
- ↑ Sami Swoje[10.06.2014]
