Bażyna czarna: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Morfologia) |
|||
| (Nie pokazano 15 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|Pusta linia = <br/> | |Pusta linia = <br/> | ||
|grafika = Empetrum nigrum a1.jpg | |grafika = Empetrum nigrum a1.jpg | ||
| − | |podpis grafiki = ''Empetrum nigrum'' – bażyna czarna | + | |podpis grafiki = ''Empetrum nigrum'' – bażyna czarna.<br>Fot. Jerzy Opioła. Źródło: [http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Empetrum_nigrum_a1.jpg Wikipedia] [20.05.2014] |
|Systematyka = Systematyka | |Systematyka = Systematyka | ||
|Domena = eukarionty | |Domena = eukarionty | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
== Rozmieszczenie i ekologia == | == Rozmieszczenie i ekologia == | ||
| − | Występuje w Azji, Europie i Ameryce Północnej na obszarach o klimacie arktycznym i | + | Występuje w Azji, Europie i Ameryce Północnej na obszarach o klimacie arktycznym i umiarkowanyw, w Polsce na torfowiskach, głównie w północnej części kraju, oraz na halach w Sudetach i Karpatach. Spotykana również nad morzem, w zbiorowisku roślinnym zwanym borem bażynowym. |
| + | |||
| + | Jej siedlisko stanowią borówczyska i torfowiska nizinne. W górach rośnie w wilgotnych zaroślach kosodrzewiny oraz na torfowiskach i halach górskich. Lubi gleby torfowe, kwaśne i wilgotne. Na nizinach jest średnio pospolita, w górach jest rośliną rzadką. | ||
| + | |||
| + | Roślina jest w skali kraju rzadka, objęta ścisłą ochroną gatunkową. Umieszczono ją na czerwonej liście w grupie gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria V). | ||
| + | |||
| + | Krzewinka występuje m.in. na terenie [[Użytek ekologiczny Bażyna|użytku ekologicznego Bażyna]] (pow. 14,30 ha) leżącego w gminach [[Mikołajki (gmina miejsko-wiejska)|Mikołajki]] i [[Piecki (gmina wiejska)|Piecki]], na terenie [[Nadleśnictwo Strzałowo|Nadleśnictwa Strzałowo]]. Ochroną objęto tu torfowisko wysokie i torfowisko przejściowe, na którym to (na pograniczu z borem bagiennym) występuje bażyna czarna. | ||
| + | Spotkać ją można również np. we florystycznym [[Rezerwat Zabrodzie|rezerwacie Zabrodzie]] na terenie [[Biskupiec (gmina miejsko-wiejska)|gminy Biskupiec]] w [[Powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]]. | ||
| − | |||
| − | |||
== Wartość użytkowa == | == Wartość użytkowa == | ||
Jagody bażyny czarnej nie są słodkie, ale są jadalne i soczyste (niektóre źródła podają, że owoce bażyny czarnej są niejadalne). Są bogate w witaminy C i PP oraz w mikroelementy takie jak jod i lit. Są dobrym źródłem antocyjanów, podobnie jak owoce borówki. Najlepiej smakują po przemrożeniu, także gotowanie oraz mieszanie z innymi jagodowymi zdecydowanie poprawia ich smak. | Jagody bażyny czarnej nie są słodkie, ale są jadalne i soczyste (niektóre źródła podają, że owoce bażyny czarnej są niejadalne). Są bogate w witaminy C i PP oraz w mikroelementy takie jak jod i lit. Są dobrym źródłem antocyjanów, podobnie jak owoce borówki. Najlepiej smakują po przemrożeniu, także gotowanie oraz mieszanie z innymi jagodowymi zdecydowanie poprawia ich smak. | ||
W dawnych czasach soku z jagód bażyny używano do farbowania płótna i wełny na kolor brunatny i czerwony (po zmieszaniu z ałunem). | W dawnych czasach soku z jagód bażyny używano do farbowania płótna i wełny na kolor brunatny i czerwony (po zmieszaniu z ałunem). | ||
| − | |||
| − | |||
Bażyna coraz częściej jest uprawiana jako roślina ozdobna. Cechuje się bardzo wysoką mrozoodpornością i z tego względu może zastąpić wrzosy, które w przeciwieństwie do niej nie są odporne na niskie temperatury. | Bażyna coraz częściej jest uprawiana jako roślina ozdobna. Cechuje się bardzo wysoką mrozoodpornością i z tego względu może zastąpić wrzosy, które w przeciwieństwie do niej nie są odporne na niskie temperatury. | ||
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
== Ciekawostki == | == Ciekawostki == | ||
Epitet ''nigrum'' znaczy "czarne" i nawiązuje do koloru owoców bażyny. | Epitet ''nigrum'' znaczy "czarne" i nawiązuje do koloru owoców bażyny. | ||
| Linia 51: | Linia 55: | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew, ''Red list of the vascular plants in Poland'', [w:] ''Red lists of plants and fungi in Poland'', red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006 s. | + | Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew, ''Red list of the vascular plants in Poland'', [w:] ''Red lists of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski'', red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 11-20.<br/> |
| − | <br/> | + | [http://parkikrajobrazowewarmiimazur.pl/mazurski/dolne_menu-klimat_i_hydrografia-uzytki_ekologiczne.html parkikrajobrazowewarmiimazur.pl] [13.08.2014]<br/> |
| − | [[Kategoria: Przyroda | + | [[Kategoria: Przyroda]][[Kategoria:Rośliny Warmii i Mazur]] |
Aktualna wersja na dzień 12:51, 8 mar 2015
| Bażyna czarna | |
| | |
| Empetrum nigrum | |
| L. | |
![Empetrum nigrum – bażyna czarna.Fot. Jerzy Opioła. Źródło: Wikipedia [20.05.2014]](/index.php/Plik:Empetrum_nigrum_a1.jpg) Empetrum nigrum – bażyna czarna. Fot. Jerzy Opioła. Źródło: Wikipedia [20.05.2014] | |
| Systematyka | |
| Królestwo | rośliny |
| Podkrólestwo | rośliny naczyniowe |
| Gromada | okrytonasienne |
| Klasa | dwuliścienne |
| Rząd | wrzosowce |
| Rodzina | wrzosowate |
| Rodzaj | bażyna |
| Gatunek | bażyna czarna |
| Synonimy | |
Bażyna czarna (Empetrum nigrum L.) – gatunek rośliny z rodziny wrzosowatych (Ericaceae).
Spis treści
Morfologia
Wieloletnia, zimozielona płożąca krzewinka, całkowicie mrozoodporna, pokrojem przypominająca wrzos. Jej gałązki, a także liście są gruczołowato owłosione. Osiąga wysokość od 15 do 50 cm. Liście są ciemnozielone, igiełkowe, równowąskie, spodem prawie zrośnięte, z białym kantem. Wyrastają w gęstych okółkach po 3 lub 4.
Roślina jest obupłciowa lub dwupienna (u różnych podgatunków). Jasnoróżowe kwiaty zebrane są w kilkukwiatowe baldachogrona na szczytach pędów. Działki kielicha są orzęsione, a korona odznacza się dzbaneczkowatym kształtem. Występuje jeden górny słupek z kilkukomorową, pękatą zalążnią i szerokim, podzielonym na kilka płatów znamieniem, które utrzymuje się jeszcze długo po przekwitnięciu kwiatów. Pręciki na długich nitkach z czerwonawymi pylnikami. Kwitnie od kwietnia do czerwca, jest owado- lub wiatropylna.Owoc stanowi kulista, czarna jagoda o średnicy do 5 mm.
Rozmieszczenie i ekologia
Występuje w Azji, Europie i Ameryce Północnej na obszarach o klimacie arktycznym i umiarkowanyw, w Polsce na torfowiskach, głównie w północnej części kraju, oraz na halach w Sudetach i Karpatach. Spotykana również nad morzem, w zbiorowisku roślinnym zwanym borem bażynowym.
Jej siedlisko stanowią borówczyska i torfowiska nizinne. W górach rośnie w wilgotnych zaroślach kosodrzewiny oraz na torfowiskach i halach górskich. Lubi gleby torfowe, kwaśne i wilgotne. Na nizinach jest średnio pospolita, w górach jest rośliną rzadką.
Roślina jest w skali kraju rzadka, objęta ścisłą ochroną gatunkową. Umieszczono ją na czerwonej liście w grupie gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria V).
Krzewinka występuje m.in. na terenie użytku ekologicznego Bażyna (pow. 14,30 ha) leżącego w gminach Mikołajki i Piecki, na terenie Nadleśnictwa Strzałowo. Ochroną objęto tu torfowisko wysokie i torfowisko przejściowe, na którym to (na pograniczu z borem bagiennym) występuje bażyna czarna. Spotkać ją można również np. we florystycznym rezerwacie Zabrodzie na terenie gminy Biskupiec w powiecie olsztyńskim.
Wartość użytkowa
Jagody bażyny czarnej nie są słodkie, ale są jadalne i soczyste (niektóre źródła podają, że owoce bażyny czarnej są niejadalne). Są bogate w witaminy C i PP oraz w mikroelementy takie jak jod i lit. Są dobrym źródłem antocyjanów, podobnie jak owoce borówki. Najlepiej smakują po przemrożeniu, także gotowanie oraz mieszanie z innymi jagodowymi zdecydowanie poprawia ich smak.
W dawnych czasach soku z jagód bażyny używano do farbowania płótna i wełny na kolor brunatny i czerwony (po zmieszaniu z ałunem).
Bażyna coraz częściej jest uprawiana jako roślina ozdobna. Cechuje się bardzo wysoką mrozoodpornością i z tego względu może zastąpić wrzosy, które w przeciwieństwie do niej nie są odporne na niskie temperatury.
Ciekawostki
Epitet nigrum znaczy "czarne" i nawiązuje do koloru owoców bażyny.
Bażyna czarna jest reliktem polodowcowym.
Zobacz też
pl.wikipedia.org, bażyna czarna [20.04.2014]
Bibliografia
Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew, Red list of the vascular plants in Poland, [w:] Red lists of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski, red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 11-20.
parkikrajobrazowewarmiimazur.pl [13.08.2014]
