Nibypłucnik: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 18 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Roślina infobox | {{Roślina infobox | ||
|Nazwa rośliny = Nibypłucnik | |Nazwa rośliny = Nibypłucnik | ||
| − | |Nazwa łacińska = Cetrelia | + | |Nazwa łacińska = Cetrelia |
|L = W.L. Culb. & C.F. Culb. | |L = W.L. Culb. & C.F. Culb. | ||
|Pusta linia = <br/> | |Pusta linia = <br/> | ||
|grafika = cetrelia monachorum.jpg | |grafika = cetrelia monachorum.jpg | ||
| − | |podpis grafiki = ''Cetrelia | + | |podpis grafiki = Nibypłucnik (''Cetrelia'' sp.).<br>Fot. Dariusz Kubiak. |
|Systematyka = Systematyka | |Systematyka = Systematyka | ||
|Domena = eukarionty | |Domena = eukarionty | ||
|Królestwo = grzyby | |Królestwo = grzyby | ||
| + | |Podkrólestwo = | ||
|Gromada = grzyby workowe | |Gromada = grzyby workowe | ||
| − | |Klasa = miseczniaki (Lecanoromycetes) | + | |Klasa = miseczniaki (''Lecanoromycetes'') |
|Rząd = misecznicowce | |Rząd = misecznicowce | ||
|Rodzina = tarczownicowate | |Rodzina = tarczownicowate | ||
|Rodzaj = nibypłucnik | |Rodzaj = nibypłucnik | ||
| − | | | + | |Gatunek = |
|Synonimy = Synonimy | |Synonimy = Synonimy | ||
|Lista synonimów = }} | |Lista synonimów = }} | ||
| − | |||
| − | |||
'''Nibypłucnik''' (''Cetrelia'' Culb. & C.F. Culb.) – gatunek zlichenizowanego grzyba workowego (porostu) z rodziny tarczownicowatych (''Parmeliaceae''), rzędu misecznicowców (''Lecanorales''). | '''Nibypłucnik''' (''Cetrelia'' Culb. & C.F. Culb.) – gatunek zlichenizowanego grzyba workowego (porostu) z rodziny tarczownicowatych (''Parmeliaceae''), rzędu misecznicowców (''Lecanorales''). | ||
| + | <br/><br/> | ||
| + | == Plecha == | ||
| + | Obecnie znanych jest na świecie 18 gatunków z rodzaju ''Cetrelia''. W Europie i Polsce odnotowano tylko 4 taksony: ''C. cetrarioides'' (Duby) WL Culb. & C.F Culb., ''C. chicitae'' (W. L. Culb.) W.L. Culb. & C.F, Culb., ''C. monachorum'' (Zahlbr.) W.L Culb. & C.F. Culb. i ''C. olivetorum'' (Nyl.) W.L. Culb. & C.F. Culb. | ||
| − | + | Rodzaj ten obejmuje porosty o listkowatych plechach barwy szarawej luźno przyczepionych do podłoża. Przedstawicieli rodzaju charakteryzują ponadto laminalne pseudocyfele, prozplektenchymatyczna górna kora, przynajmniej częściowo czarno zabarwiona kora dolna z nielicznymi chwytnikami, marginalne pyknidia oraz elipsoidalne askospory. Porosty te zawierają w korze atranorynę jako główny metabolit wtórny. Ponadto poszczególne gatunki wytwarzają kilka różnych metabolitów z grupy depsydonów, które pełnią ważną rolę w diagnostyce taksonomicznej. Wszystkie te cechy pozwalają odróżnić rodzaj ''Cetrelia'' od innych podobnych morfologicznie rodzajów, takich jak ''Parmotrema'' A. Massal. i ''Platismatia'' W.L. Culb. & C.F. Culb. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Rozmieszczenie i ekologia == | |
| − | + | Przedstawiciele tego rodzaju występują na korze różnych gatunków drzew liściastych, wyjątkowo na jodłach, rzadko na drewnie i na omszonych skałach, przede wszystkim w dobrze zachowanych fragmentach lasów liściastych z przestojami starych drzew. | |
| − | + | Na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]] odnotowano dotychczas występowanie trzech gatunków z rodzaju ''Cetrelia''. ''Cetrelia cetrarioides'' stwierdzono m.in. w rezerwatach: [[Rezerwat Niedźwiedzie Wielkie|Niedźwiedzie Wielkie]] oraz [[Rezerwat Dębowo|Dębowo]]. ''Cetrelia olivetorum'' występuje w rezerwatach: [[Rezerwat Krutynia|Krutynia]], [[Rezerwat Las Warmiński|Las Warmiński]], [[Rezerwat Koniuszanka II|Koniuszanka II]] i [[Rezerwat Borki|Borki]]. Nieco bardziej rozpowszechnionym w regionie gatunkiem jest ''Cetrelia monachorum''. | |
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Wartość użytkowa == | |
| − | |||
Wszystkie występujące w Polsce gatunki objęte są ścisłą ochroną. W związku z niedawno dokonaną rewizją tego rodzaju status poszczególnych gatunków nie został dokładnie poznany. Wszystkie cztery gatunki uznawane są za porosty zagrożone wymarciem, przy czym dla ''C. cetrarioides'', ''C. chicitae'' i ''C. olivetorum'' proponowana jest kategoria "krytycznie zagrożone" (CR), natomiast dla gatunku jak się wydaje najczęstszego - ''C. monachorum'', kategoria wymierający (EN). | Wszystkie występujące w Polsce gatunki objęte są ścisłą ochroną. W związku z niedawno dokonaną rewizją tego rodzaju status poszczególnych gatunków nie został dokładnie poznany. Wszystkie cztery gatunki uznawane są za porosty zagrożone wymarciem, przy czym dla ''C. cetrarioides'', ''C. chicitae'' i ''C. olivetorum'' proponowana jest kategoria "krytycznie zagrożone" (CR), natomiast dla gatunku jak się wydaje najczęstszego - ''C. monachorum'', kategoria wymierający (EN). | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Zobacz też == | |
| − | == | + | [http://pl.wikipedia.org/wiki/Cetrelia pl.wikipedia.org, Cetrelia] [22.04.2014] |
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | Czyżewska Krystyna, Cieśliński Stanisław, ''Porosty – wskaźniki niżowych lasów puszczańskich w Polsce'', "Monographiae Botanicae" 2003, nr 91, s. 223–239. | |
| − | + | <br/> | |
| − | + | Cieśliński Stanisław, Czyżewska Krystyna, Fabiszewski Jerzy, ''Czerwona lista porostów w Polsce. Red list of the lichens in Poland'', [w:] ''Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Red lists of plants and fungi in Poland'', red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 71–89.<br/> | |
| − | + | Fałtynowicz Wiesław, ''Porosty w lasach. Przewodnik terenowy dla leśników i taksatorów'', Warszawa 2012. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | Kukwa Martin, Pietnoczko Magdalena, Czyżewska Krystyna, ''The lichen family Parmeliaceae in Poland. II. The genus Cetrelia'', "Acta Societatis Botanicorum Poloniae" 2012, nr 81, s.43-52. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Przyroda]] [[Kategoria: Grzyby Warmii i Mazur]] | |
| − | [[Kategoria: Przyroda]] [[Kategoria: Grzyby]] [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Rezerwaty przyrody]] |
Aktualna wersja na dzień 07:48, 10 mar 2015
| Nibypłucnik | |
| | |
| Cetrelia | |
| W.L. Culb. & C.F. Culb. | |
 Nibypłucnik (Cetrelia sp.). Fot. Dariusz Kubiak. | |
| Systematyka | |
| Królestwo | grzyby |
| Gromada | grzyby workowe |
| Klasa | miseczniaki (Lecanoromycetes) |
| Rząd | misecznicowce |
| Rodzina | tarczownicowate |
| Rodzaj | nibypłucnik |
| Synonimy | |
Nibypłucnik (Cetrelia Culb. & C.F. Culb.) – gatunek zlichenizowanego grzyba workowego (porostu) z rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae), rzędu misecznicowców (Lecanorales).
Plecha
Obecnie znanych jest na świecie 18 gatunków z rodzaju Cetrelia. W Europie i Polsce odnotowano tylko 4 taksony: C. cetrarioides (Duby) WL Culb. & C.F Culb., C. chicitae (W. L. Culb.) W.L. Culb. & C.F, Culb., C. monachorum (Zahlbr.) W.L Culb. & C.F. Culb. i C. olivetorum (Nyl.) W.L. Culb. & C.F. Culb.
Rodzaj ten obejmuje porosty o listkowatych plechach barwy szarawej luźno przyczepionych do podłoża. Przedstawicieli rodzaju charakteryzują ponadto laminalne pseudocyfele, prozplektenchymatyczna górna kora, przynajmniej częściowo czarno zabarwiona kora dolna z nielicznymi chwytnikami, marginalne pyknidia oraz elipsoidalne askospory. Porosty te zawierają w korze atranorynę jako główny metabolit wtórny. Ponadto poszczególne gatunki wytwarzają kilka różnych metabolitów z grupy depsydonów, które pełnią ważną rolę w diagnostyce taksonomicznej. Wszystkie te cechy pozwalają odróżnić rodzaj Cetrelia od innych podobnych morfologicznie rodzajów, takich jak Parmotrema A. Massal. i Platismatia W.L. Culb. & C.F. Culb.
Rozmieszczenie i ekologia
Przedstawiciele tego rodzaju występują na korze różnych gatunków drzew liściastych, wyjątkowo na jodłach, rzadko na drewnie i na omszonych skałach, przede wszystkim w dobrze zachowanych fragmentach lasów liściastych z przestojami starych drzew.
Na Warmii i Mazurach odnotowano dotychczas występowanie trzech gatunków z rodzaju Cetrelia. Cetrelia cetrarioides stwierdzono m.in. w rezerwatach: Niedźwiedzie Wielkie oraz Dębowo. Cetrelia olivetorum występuje w rezerwatach: Krutynia, Las Warmiński, Koniuszanka II i Borki. Nieco bardziej rozpowszechnionym w regionie gatunkiem jest Cetrelia monachorum.
Wartość użytkowa
Wszystkie występujące w Polsce gatunki objęte są ścisłą ochroną. W związku z niedawno dokonaną rewizją tego rodzaju status poszczególnych gatunków nie został dokładnie poznany. Wszystkie cztery gatunki uznawane są za porosty zagrożone wymarciem, przy czym dla C. cetrarioides, C. chicitae i C. olivetorum proponowana jest kategoria "krytycznie zagrożone" (CR), natomiast dla gatunku jak się wydaje najczęstszego - C. monachorum, kategoria wymierający (EN).
Zobacz też
pl.wikipedia.org, Cetrelia [22.04.2014]
Bibliografia
Czyżewska Krystyna, Cieśliński Stanisław, Porosty – wskaźniki niżowych lasów puszczańskich w Polsce, "Monographiae Botanicae" 2003, nr 91, s. 223–239.
Cieśliński Stanisław, Czyżewska Krystyna, Fabiszewski Jerzy, Czerwona lista porostów w Polsce. Red list of the lichens in Poland, [w:] Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Red lists of plants and fungi in Poland, red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 71–89.
Fałtynowicz Wiesław, Porosty w lasach. Przewodnik terenowy dla leśników i taksatorów, Warszawa 2012.
Kukwa Martin, Pietnoczko Magdalena, Czyżewska Krystyna, The lichen family Parmeliaceae in Poland. II. The genus Cetrelia, "Acta Societatis Botanicorum Poloniae" 2012, nr 81, s.43-52.
