Browar w Szczytnie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 6 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
| − | |nazwa = | + | |nazwa = Browar w Szczytnie |
|herb wsi = | |herb wsi = | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
| Linia 6: | Linia 6: | ||
|dopełniacz wsi = Szczytna | |dopełniacz wsi = Szczytna | ||
|zdjęcie = szczytno_4.jpg | |zdjęcie = szczytno_4.jpg | ||
| − | |opis zdjęcia = Browar w Szczytnie. Widok z ul. A. Mickiewicza | + | |opis zdjęcia = Browar w Szczytnie. Widok z ul. A. Mickiewicza.<br>Fot. Adam Płoski. |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
| + | '''Browar w Szczytnie''' – browar założony w 1898 r., zlokalizowany w narożniku ul. Adama Mickiewicza i ul. Bartna Strona, nad brzegiem [[Jezioro Domowe Małe|Jeziora Domowego Małego]]. Obecnie nie produkuje się tu piwa, w części zabytkowego zespołu budynków funkcjonuje rozlewnia wódek. | ||
| + | <br/><br/> | ||
| + | ==Historia== | ||
| + | ===Dzieje browaru przed 1945 rokiem=== | ||
| + | Browar został założony w 1898 r. przez Fryderyka Dauma pod nazwą "Browar Zamkowy" (niem. ''Schlossbrauerei Ortelsburg''). Rodzina właścicieli zamieszkała w budynku obok browaru. Podczas budowy doradcą i konsultantem nadzorującym inwestycję od strony technologicznej był mistrz piwowarski Robert Hoffman, który na kolejne lata został kierownikiem browaru i twórcą najbardziej znanego piwa produkowanego w browarze do 1945 r., tj. ''Edelhell''. W najstarszej części browaru, wybudowanej wzdłuż ul. Bartna Strona, mieściły się lodownia, warzelnia i fermentownia, pod którą w piwnicach znajdowała się leżakownia. Prostopadle do budynku, od strony zachodniej, mieściła się stajnia, później także lodownia. W 1899 r. wyprodukowano tu 8 tys. hl piwa. Niezbędny do produkcji jęczmień kupowano bezpośrednio od producentów. Piwo produkowane w browarze szczycieńskim było bardzo dobrej jakości. | ||
| − | + | W 1906 roku F. Daum przekazał zarządzanie browarem jednemu ze swych synów, Walterowi, który kierował browarem do śmierci w 1941 r. W okresie zarządzania przez niego browarem produkcja wzrosła kilkakrotnie. Rodzina Daum zajmowała się browarnictwem od kilku pokoleń. W jej posiadaniu znajdował się także [[Browar w Biskupcu|browar w Biskupcu]] i [[Browar w Olsztynie|browar w Olsztynie]] oraz słodownia w Malborku. | |
| − | == | + | ====Zniszczenia pierwszej wojny światowej i odbudowa==== |
| − | + | Tuż przed wybuchem pierwszej wojny światowej w szczycieńskim browarze wyprodukowano 20 tys. hl piwa rocznie. Podczas ofensywy wojsk rosyjskich w sierpniu 1914 r. [[Szczytno]] uległo poważnym zniszczeniom. Taki los spotkał także zabudowania browaru. Przez następne lata browar odbudowywano i wyposażano w nowoczesne urządzenia. Otwarto także liczne przedstawicielstwa w wielu okolicznych miastach regionu. Na terenie browaru wzniesiono nowy budynek biurowo–mieszkalny. Wykonanie projektu powierzono zdolnemu szczycieńskiemu architektowi [[August Wiegand|Augustowi Wiegandowi]], który jeszcze wielokrotnie współpracował z Daumami przy rozbudowie browaru. | |
| − | + | Kolejne lata to czas nieustających realizacji inwestycji budowlanych w obrębie zakładu, także we współpracy z firmami z Berlina. Równocześnie unowocześniano wyposażenie, sprowadzając maszyny m.in. z Chemnitz, Wiednia i Lipska. Wykopano także ujęcia wody, co było niezbędne przy produkcji, gdyż dobrej jakości woda jest niezmiernie ważna w procesie warzenia piwa. | |
| − | |||
| − | + | Browar zmonopolizował miejscowy rynek. Produkowano tu trzy rodzaje piwa, najwięcej pełnego (marcowe, pilsner), a także zwykłe (słodowo-karmelowe) i mocne (koźlak, porter). W 1936 r. w browarze zatrudniano 98 pracowników, w tym 20 biurowych. W 1938 roku wyprodukowano 38 tys. hl. piwa. W latach następnych produkcja wzrastała, w 1944 r. wynosiła 78 tys. hl. | |
| − | |||
| − | [[Plik:Szczytno_3.jpg|290px|right|thumb|Najstarsza | + | [[Plik:Szczytno_3.jpg|290px|right|thumb|Najstarsza część browaru zniszczona i odbudowana po pierwszej wojnie światowej. Fot. Adam Płoski.]] |
| − | == | + | ===Dzieje browaru po 1945 roku=== |
| − | Na skutek działań Armii Czerwonej w 1945 r. [[Szczytno]] zostało znacznie zniszczone. Browar przetrwał, spalono mieszkanie właścicieli i budynek biurowy oraz częściowo słodownię i inne budynki. Techniczne wyposażenie browaru zdemontowali Rosjanie. Poważnym problemem byli szabrownicy | + | Na skutek działań Armii Czerwonej w 1945 r. [[Szczytno]] zostało znacznie zniszczone. Browar przetrwał, spalono mieszkanie właścicieli i budynek biurowy oraz częściowo słodownię i inne budynki. Techniczne wyposażenie browaru zdemontowali Rosjanie. Poważnym problemem byli szabrownicy. |
| − | + | Browar został przejęty we wrześniu 1945 roku przez spółdzielnię "Społem". Na podstawie ustawy o nacjonalizacji przemysłu z 1946 r. browar przeszedł na własność Skarbu Państwa. Pierwsze piwo wyprodukowano w 1946 r., dwa lata później produkcja wyniosła 80 tys. hl. Odbudowano także budynek mieszkalno-biurowy, przeznaczając go na biura i mieszkanie dyrektora. W 1950 r. browar wszedł w skład Olsztyńskich Zakładów Piwowarskich, przekształconych w Zakłady Przemysłu Piwowarsko–Słodowniczego, w skład którego wchodziły także [[Browar w Biskupcu|browary w Biskupcu]], [[Browar w Braniewie|Braniewie]], [[Browar w Olsztynie|Olsztynie]] i [[Browar w Kętrzynie|Kętrzynie]]. | |
| − | |||
| − | W | + | W 1982 r. w szczycieńskim browarze specjaliści z Czech zamontowali nową linię rozlewniczą. W 1986 r. browar otrzymał medal na Krajowych Targach Browarnictwa. Produkowano wówczas kilka gatunków piwa, także na eksport, w tym m.in.: piwo ciemne, porter, karmelowe, pszeniczne. |
| − | [[Plik:Szczytno_1.jpg|290px|right|thumb|Widok browaru z ul. Bartna Strona]] | + | ===Dzieje browaru po 1989 roku=== |
| − | [[Plik:Szczytno_2.jpg|290px|right|thumb|Budynek mieszkalno-administracyjny w zespole browaru, ob. biura zakładu]] | + | Szczycieński browar wchodził wraz z browarem olsztyńskim i biskupieckim w skład Browarów Warmińsko-Mazurskich ([[Braniewo]] odłączyło się 1972 r., [[Kętrzyn]] w 1989 r.), które w 1991 r. zostały przekształcone w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, sprzedaną w roku następnym i sprywatyzowaną. Dodano wówczas do nazwy browarów słowo "Jurand". W 1995 r. rozpoczęto w Szczytnie pracę w zmodernizowanym dziale warzenia piwa. W latach 1992–1996 produkowano tu około 75 tys. hl. piwa rocznie. Produkowane piwa zdobywały nagrody. W latach 1998–1999 w Szczytnie produkowano wszystkie rodzaje piw firmowanych przez browary "Jurand". W browarze szczycieńskim zaprzestano wkrótce produkcji piwa, a rozpoczęto rozlew mocniejszych alkoholi. |
| + | |||
| + | W swej najstarszej części browar został wzniesiony w stylu neogotyckim. Doceniając wartość architektoniczną i historyczną browaru w [[Szczytno|Szczytnie]] [[Wojewódzki Konserwator Zabytków w Olsztynie]] objął go ochroną prawną, wpisując do rejestru zabytków nieruchomych [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]] (1996 r.). | ||
| + | |||
| + | [[Plik:Szczytno_1.jpg|290px|right|thumb|Widok browaru z ul. Bartna Strona. Fot. Adam Płoski.]] | ||
| + | [[Plik:Szczytno_2.jpg|290px|right|thumb|Budynek mieszkalno-administracyjny w zespole browaru, ob. biura zakładu. Fot. Adam Płoski.]] | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| − | + | Adam Płoski, ''Tradycje piwowarskie Szczytna'', [w:] "Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski", Rocznik III, Olsztyn 2001, s. 112-128.<br/> | |
| − | + | Adam Płoski, ''Browarnictwo południowych Mazur'', [w:] "Rocznik Mazurski", Tom 6, 2002, s. 104-116.<br/> | |
| − | [[Kategoria: Turystyka]] [[Kategoria: Zabytki]] [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Turystyka]] [[Kategoria: Zabytki techniki]] [[Kategoria: Szczytno]] [[Kategoria: 1801-1918]] |
Aktualna wersja na dzień 11:56, 16 mar 2015
| Browar w Szczytnie | |
| | |
 Browar w Szczytnie. Widok z ul. A. Mickiewicza.
Fot. Adam Płoski. | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | szczycieński |
| Gmina | Szczytno |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Browar w Szczytnie | |
| Położenie na mapie Polski  Browar w Szczytnie | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Browar w Szczytnie – browar założony w 1898 r., zlokalizowany w narożniku ul. Adama Mickiewicza i ul. Bartna Strona, nad brzegiem Jeziora Domowego Małego. Obecnie nie produkuje się tu piwa, w części zabytkowego zespołu budynków funkcjonuje rozlewnia wódek.
Spis treści
Historia
Dzieje browaru przed 1945 rokiem
Browar został założony w 1898 r. przez Fryderyka Dauma pod nazwą "Browar Zamkowy" (niem. Schlossbrauerei Ortelsburg). Rodzina właścicieli zamieszkała w budynku obok browaru. Podczas budowy doradcą i konsultantem nadzorującym inwestycję od strony technologicznej był mistrz piwowarski Robert Hoffman, który na kolejne lata został kierownikiem browaru i twórcą najbardziej znanego piwa produkowanego w browarze do 1945 r., tj. Edelhell. W najstarszej części browaru, wybudowanej wzdłuż ul. Bartna Strona, mieściły się lodownia, warzelnia i fermentownia, pod którą w piwnicach znajdowała się leżakownia. Prostopadle do budynku, od strony zachodniej, mieściła się stajnia, później także lodownia. W 1899 r. wyprodukowano tu 8 tys. hl piwa. Niezbędny do produkcji jęczmień kupowano bezpośrednio od producentów. Piwo produkowane w browarze szczycieńskim było bardzo dobrej jakości.
W 1906 roku F. Daum przekazał zarządzanie browarem jednemu ze swych synów, Walterowi, który kierował browarem do śmierci w 1941 r. W okresie zarządzania przez niego browarem produkcja wzrosła kilkakrotnie. Rodzina Daum zajmowała się browarnictwem od kilku pokoleń. W jej posiadaniu znajdował się także browar w Biskupcu i browar w Olsztynie oraz słodownia w Malborku.
Zniszczenia pierwszej wojny światowej i odbudowa
Tuż przed wybuchem pierwszej wojny światowej w szczycieńskim browarze wyprodukowano 20 tys. hl piwa rocznie. Podczas ofensywy wojsk rosyjskich w sierpniu 1914 r. Szczytno uległo poważnym zniszczeniom. Taki los spotkał także zabudowania browaru. Przez następne lata browar odbudowywano i wyposażano w nowoczesne urządzenia. Otwarto także liczne przedstawicielstwa w wielu okolicznych miastach regionu. Na terenie browaru wzniesiono nowy budynek biurowo–mieszkalny. Wykonanie projektu powierzono zdolnemu szczycieńskiemu architektowi Augustowi Wiegandowi, który jeszcze wielokrotnie współpracował z Daumami przy rozbudowie browaru.
Kolejne lata to czas nieustających realizacji inwestycji budowlanych w obrębie zakładu, także we współpracy z firmami z Berlina. Równocześnie unowocześniano wyposażenie, sprowadzając maszyny m.in. z Chemnitz, Wiednia i Lipska. Wykopano także ujęcia wody, co było niezbędne przy produkcji, gdyż dobrej jakości woda jest niezmiernie ważna w procesie warzenia piwa.
Browar zmonopolizował miejscowy rynek. Produkowano tu trzy rodzaje piwa, najwięcej pełnego (marcowe, pilsner), a także zwykłe (słodowo-karmelowe) i mocne (koźlak, porter). W 1936 r. w browarze zatrudniano 98 pracowników, w tym 20 biurowych. W 1938 roku wyprodukowano 38 tys. hl. piwa. W latach następnych produkcja wzrastała, w 1944 r. wynosiła 78 tys. hl.
Dzieje browaru po 1945 roku
Na skutek działań Armii Czerwonej w 1945 r. Szczytno zostało znacznie zniszczone. Browar przetrwał, spalono mieszkanie właścicieli i budynek biurowy oraz częściowo słodownię i inne budynki. Techniczne wyposażenie browaru zdemontowali Rosjanie. Poważnym problemem byli szabrownicy.
Browar został przejęty we wrześniu 1945 roku przez spółdzielnię "Społem". Na podstawie ustawy o nacjonalizacji przemysłu z 1946 r. browar przeszedł na własność Skarbu Państwa. Pierwsze piwo wyprodukowano w 1946 r., dwa lata później produkcja wyniosła 80 tys. hl. Odbudowano także budynek mieszkalno-biurowy, przeznaczając go na biura i mieszkanie dyrektora. W 1950 r. browar wszedł w skład Olsztyńskich Zakładów Piwowarskich, przekształconych w Zakłady Przemysłu Piwowarsko–Słodowniczego, w skład którego wchodziły także browary w Biskupcu, Braniewie, Olsztynie i Kętrzynie.
W 1982 r. w szczycieńskim browarze specjaliści z Czech zamontowali nową linię rozlewniczą. W 1986 r. browar otrzymał medal na Krajowych Targach Browarnictwa. Produkowano wówczas kilka gatunków piwa, także na eksport, w tym m.in.: piwo ciemne, porter, karmelowe, pszeniczne.
Dzieje browaru po 1989 roku
Szczycieński browar wchodził wraz z browarem olsztyńskim i biskupieckim w skład Browarów Warmińsko-Mazurskich (Braniewo odłączyło się 1972 r., Kętrzyn w 1989 r.), które w 1991 r. zostały przekształcone w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, sprzedaną w roku następnym i sprywatyzowaną. Dodano wówczas do nazwy browarów słowo "Jurand". W 1995 r. rozpoczęto w Szczytnie pracę w zmodernizowanym dziale warzenia piwa. W latach 1992–1996 produkowano tu około 75 tys. hl. piwa rocznie. Produkowane piwa zdobywały nagrody. W latach 1998–1999 w Szczytnie produkowano wszystkie rodzaje piw firmowanych przez browary "Jurand". W browarze szczycieńskim zaprzestano wkrótce produkcji piwa, a rozpoczęto rozlew mocniejszych alkoholi.
W swej najstarszej części browar został wzniesiony w stylu neogotyckim. Doceniając wartość architektoniczną i historyczną browaru w Szczytnie Wojewódzki Konserwator Zabytków w Olsztynie objął go ochroną prawną, wpisując do rejestru zabytków nieruchomych województwa warmińsko-mazurskiego (1996 r.).
Bibliografia
Adam Płoski, Tradycje piwowarskie Szczytna, [w:] "Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski", Rocznik III, Olsztyn 2001, s. 112-128.
Adam Płoski, Browarnictwo południowych Mazur, [w:] "Rocznik Mazurski", Tom 6, 2002, s. 104-116.
