Kosakowo: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
 
(Nie pokazano 24 wersji utworzonych przez 4 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
 
 
{{Wieś infobox
 
{{Wieś infobox
  |nazwa                = Jedzbark
+
  |nazwa                = Kosakowo
  |herb wsi              =
+
  |herb wsi              =  
  |flaga wsi            =
+
  |flaga wsi            =
 
  |herb artykuł          =
 
  |herb artykuł          =
  |dopełniacz wsi        = Pole-obowiązkowe 
+
  |dopełniacz wsi        = Kosakowa 
  |zdjęcie              = Pole-obowiązkowe 
+
  |zdjęcie              = kosakowo.jpg
  |opis zdjęcia          = Pole-obowiązkowe   
+
  |opis zdjęcia          = Drewniana dzwonnica w Kosakowie.<br>Fot. Mieczysław Kalski   
  |rodzaj miejscowości  = wieś sołecka
+
  |rodzaj miejscowości  =
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie
  |powiat                = olsztyński
+
  |powiat                = kętrzyński
  |gmina                =Barczewo
+
  |gmina                = Srokowo
 
  |miejscowość podstawowa =
 
  |miejscowość podstawowa =
 
  |sołectwo              =
 
  |sołectwo              =
 
  |wysokość              =
 
  |wysokość              =
  |liczba ludności      = Pole-obowiązkowe
+
  |liczba ludności      = 232<ref>Łącznie: Kosakowo i Lipowo.</ref>
  |rok                  =  
+
  |rok                  = 2010
  |strefa numeracyjna    =(+48) 89
+
  |strefa numeracyjna    =
  |kod pocztowy          =11-010
+
  |kod pocztowy          =
  |tablice rejestracyjne = NOL
+
  |tablice rejestracyjne =
 
  |SIMC                  =
 
  |SIMC                  =
 
  |mapa wsi              =
 
  |mapa wsi              =
 
  |kod mapy              = PL-WN
 
  |kod mapy              = PL-WN
  |stopniN = 53|minutN = 47 |sekundN = 7.8
+
  |stopniN = 54 |minutN = 13 |sekundN = 45 
  |stopniE = 20 |minutE = 45 |sekundE = 6.48
+
  |stopniE = 21 |minutE = 28 |sekundE = 23
 
  |commons              =
 
  |commons              =
 
  |wikipodróże          =
 
  |wikipodróże          =
Linia 31: Linia 29:
 
  |www                  =
 
  |www                  =
 
}}
 
}}
<big>''' Jedzbark (dawniej Jecpark, niem. Hirschberg) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Barczewo. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
+
''' Kosakowo''' (niem. ''Marienthal'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat kętrzyński|powiecie kętrzyńskim]], w [[Srokowo (gmina wiejska)|gminie Srokowo]]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.  
<br/>
+
Miejscowość w 2010 roku liczyła 232 mieszkańców (łącznie z [[Lipowo (gmina Srokowo)|Lipowem]]). W skład sołectwa wchodzą wsie: Kosakowo, Lipowo, [[Łęsk]], [[Wikrowo]] i [[Wólka Jankowska]]. Funkcję sołtysa obecnie sprawuje [[Zenon Rutkowski]]<ref>[http://bip.warmia.mazury.pl/srokowo_gmina_wiejska/128/Solectwa_i_Soltysi/ bip.warmia.mazury.pl] [05.03.2014]</ref>.
 
+
<br/><br/>
=== Charakterystyka fizjograficzna ===
 
Pojezierze Olsztyńskie. Jednostka ta wyodrębniona jest w granicach makroregionu Pojezierze Mazurskie, stanowiącego część prowincji Niż Środkowoeuropejski.
 
  
 +
== Położenie ==
 +
Kosakowo leży w odległości 4 km od [[Srokowo|Srokowa]].
 
<br/>
 
<br/>
  
=== Dzieje miejscowości ===
+
== Dzieje miejscowości ==
Dawniej na jednym ze wzgórz otaczających wieś, znajdował się drewniany gród obronny. Dlatego wzgórze nazywano Palistką (od drewnianej palisady). W pobliżu jeziora odkryto kilka kurhanów, wzniesionych przez Prusów. Badania archeologiczne wskazują, że osadnictwo pruskie w okolicy Jedzbarka należało do jednych z ostatnich śladów materialnych dawnych Prusów na tych ziemiach. Inne źródła lokują w Jedzbarku grodzisko średniowieczne na pagórku zwanym "Pałacykiem" lub "Zamkową Górą", w południowo-zachodniej części osady. Na tym miejscu, po zniszczeniu grodziska, Krzyżacy wznieśli zamek obronny. W źródłach wymieniany jest on jako "zameczek w Jedzbarku", który został zdobyty i spalony w 1364 przez wojska litewskiego księcia Kiejstuta. Zamek (wartownia), nazywany w dokumentach lokacyjnych jako Hirschberg, prawdopodobnie należał do biskupów warmińskich.
+
Miejscowość powstała w 1387 roku jako [[wieś czynszowa]] na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]], obejmująca obszar 50 łanów.  
Wieś lokowana na prawie chełmińskim 12 marca 1364 r. przez biskupa Jana Stryprocka, kiedy to Jan Stebin otrzymał 10 łanów przy zamku "Hirschberg" oraz 10 morgową łąkę, położoną między rzekami: Sirwinthen i Urdinghenen, z prawem połowu ryb w jeziorze Raxow. Jan Stebin zobowiązany był do jednej służby zbrojnej. Jednocześnie biskup tego samego dnia wystawił dokument nadający Prusom: Toleclausowi, Hermanowi, Rodeleowi, Dowilowi, Glandiemowi, Retaweowi, Robandeowi, Kotulneowi i Caminowi po 4 łany (każdemu) ziemi na prawie pruskim, znajdującej się w pobliżu zamku Hirschberg, z obowiązkiem jednej służby zbrojnej (stawienia się na wojnę w zbroi). Natomiast Prusowie: Muselith, Pomere, Cuneco i Martin (bracia), Seloden, Ustiothe, Rickeli, Hanken (ich stryjowie) otrzymali łącznie 8 łanów na prawie pruskim z obowiązkiem dwóch służ zbrojnych (od całości nadania 8 łanów).
+
W 1657 roku została doszczętnie zniszczona przez Tatarów. Spalony został również miejscowy kościół. Na początku kolejnego stulecia miejscowość została spustoszona przez [[epidemia dżumy 1709-1711|epidemię dżumy]]. W 1710 roku zaraza doprowadziła do śmierci 13 mieszkańców.  
W 1381 niejaki Jakub otrzymał nadanie na 2 łany oraz prawo zbudowania młyna "z jednym kołem". W 1416 r. i 1422 ponawiano lokację wsi, zniszczonej po wojnie polsko-krzyżackiej (zwanej wojna głodową). W 1483 r. biskup Mikołaj Tungen zapisał wsi 60 łanów na prawie chełmińskim.
 
[[File:Jedzbark.Zabytkowa kapliczka warmińska.jpg|thumb|left|300px|Jedzbark.Zabytkowa kapliczka warmińska]]
 
Dawna wieś Jedzbark była uważana za bogatą i ludną, liczyła 600 osób i posiadała swój Urząd Stanu Cywilnego, który mieścił się na końcu wsi, nad jeziorem Ar u gospodarza o nazwisku Angryka. Począwszy od końca XVIII wieku we wsi istniała szkoła, a pod koniec XIX wieku funkcjonowała bibliotekę ludową. W wsi znajduje się pomnik z dwumetrową rzeźbą Chrystusa, upamiętniający poległych na frontach I wojny światowej. Ich nazwiska widnieją na płycie pomnika.
 
W styczniu 1945 roku przez miejscowość kilkakrotnie przechodził front. 22 stycznia i kolejne dni były najtragiczniejsze dla jej mieszkańców. Wkraczający Rosjanie rozstrzelali wielu mieszkańców. Mogiły ofiar oraz poległych żołnierzy niemieckich umiejscowiono przy krzyżu na rozstaju dróg obok boiska szkolnego. Według ocen ówczesnych mieszkańców na cmentarzu spoczywa około 50 osób. Inne zapisy widnieją w księdze zmarłych barczewskiej parafii. Ostatecznie Rosjanie zdobyli Jedzbark 26 stycznia 1945 roku. Po tej dacie wielu mieszkańców Jedzbarka zostało wywiezionych w głąb Rosji. Inni ostatecznie wyjechali do Niemiec.
 
Po wojnie Jedzbark nie miał własnej kaplicy. Dopiero w 1961 roku za sprawą ks. Huberta Meika urządzono kaplicę w domu prywatnym. 12 września 1973 roku biskup Józef Drzazga wydał zgodę na budowę kaplicy w Jedzbarku. W maju 1974 z inicjatywy księdza Bronisława Kuculisa wmurowano kamień węgielny pod nową kaplicę o wyjątkowo nowatorskiej bryle architektonicznej. Kaplicę o zewnętrznym kształcie rotundy, ze ściętą ukośnie wieżą usytuowano na wzgórzu. Układ centralny wnętrza kościoła z nachyloną amfiteatralnie, pod kątem, posadzka stwarza doskonałą widoczność ołtarza przez wszystkich zgromadzonych wiernych. Pierwszą Mszę św. odprawiono 25 grudnia 1982. 25 lipca 1989 kaplica pw. św. Antoniego stała się kaplicą filialną parafii św. Andrzeja Apostoła w Barczewie.
 
Obok kaplicy w dniu 14 października 2001 roku z inicjatywy działaczy Związku Byłych Mieszkańców Powiatu Olsztyńskiego, oraz przy wsparciu władz samorządowych Gminy Barczewo odsłonięto kamień upamiętniający ofiary wojny i przemocy.
 
  
+
W 1785 roku miejscowość składała się z 35 domów. W 1817 roku 223 mieszkańców żyło w 43 domostwach. W 1909 roku wzniesiony został budynek jednoklasowej szkoły. U progu II wojny światowej Kosakowo było zamieszkane przez 429 osób.
<br/>
 
  
=== Ludzie związani z miejscowością: ===
+
W czasie wojny w Kosakowie i okolicach przebywali polscy robotnicy przymusowi. Po 1945 roku jeden z nich, Nikodem Błażewicz, został pierwszym powojennym sołtysem wsi. W roku 1949 do miejscowej szkoły uczęszczało 56 uczniów. W 1954 roku Kosakowo była siedzibą Gromadzkiej Rady Narodowej, którą zniesiono trzy lata później. W 1970 roku miejscowość była zamieszkana przez 170 osób. W tym czasie w Kosakowie działała ośmioklasowa szkoła podstawowa oraz punkt biblioteczny. W 1973 roku w skład sołectwa Kosakowo w gminie Srokowo wchodziło pięć miejscowości.
*Józef Krakor, działacz warmiński, bibliofil, propagator szkolnictwa i czytelnictwa;
 
*Wiktor Krakor, ksiądz pallotyn;
 
*Johann Bischoff, brał czynny udział w plebiscycie w 1920 roku
 
*Kazimierz Kozłowski, nauczyciel, który w 1956 roku przy miejscowej szkole reaktywował harcerstwo.
 
<br/>
 
  
 +
Miejscowość ma charakter typowej wsi rolniczej, jednak coraz chętniej mieszkańcy decydują się na prowadzenie gospodarstw agroturystycznych. W Kosakowie działa [[Koło Gospodyń Wiejskich w Kosakowie|Koło Gospodyń Wiejskich]], istnieje również świetlica. W centrum wsi znajduje się staw zarybiany przez mieszkańców.
  
 
+
Miejscowy kościół został zniszczony w czasie najazdu tatarskiego w roku 1657 i nie został już odbudowany. Zachowała się drewniana dzwonnica.  
 
 
=== Zabytki: ===
 
*Kaplica, wybudowana w 1974 r. Wyposażeniem kaplicy jest nowe z wyjątkiem małego barokowego dzwonu z 1710.
 
*W centrum wsi stoi dwukondygnacyjna kapliczka z małym dzwonem i wiele mniejszych kapliczek i krzyży, które wystawiono jako wotum dziękczynne.
 
*Do zabytków zaliczyć można znajdujące się we wsi pomniki związane z I wojną światową oraz cmentarze wojenne z okresu II wojny światowej.
 
[[File:Pomnik ku czci poległych w latach 1914-1918 w Jedzbarku.jpg|thumb|left|300px|Pomnik ku czci poległych w latach 1914-1918 w Jedzbarku]]
 
 
 
 
<br/>
 
<br/>
  
=== Bibliografia: ===
+
== Zabytki ==
*Georg Kellmann, Historia parafii Klebark Wielki, jej wiosek i okolic. Parafia pw. Znalezienia Krzyża Świętego i Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Klebarku Wielkim, Klebark Wielki 2007.
+
*drewniana dzwonnica przebudowywana na przestrzeni XVI-XIX stulecia
*Dom Warmiński: http://domwarminski.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=143:gmina-barczewo-jedzbark&catid=27:wies-warminska&Itemid=125
+
*dawna kuźnia z XIX stulecia
*
 
 
{{Przypisy}}
 
{{Przypisy}}
 
 
<references/>
 
<references/>
 +
== Bibliografia ==
 +
''Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic'', przewodniczący komitetu redakcyjnego Andrzej Wakar, Olsztyn 1978.<br/>
 +
Licharewa Zofia, ''Kętrzyn. Z dziejów miasta i powiatu'', Olsztyn 1962.<br/>
 +
''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red.  Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/>
 +
[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS]  [15.03.2014]<br/>
 +
[http://www.ciekawemazury.pl/info.htm#1514/pl/i/kosakowo_-_zabytkowa_dzwonnica| ciekawemazury.pl] [15.03.2014]<br/>
 +
[http://img.iap.pl/s/782/7369/Edytor/File/prezentacje/srokowo_folder_pl_115x160_na_www.pdf| img.iap.pl, folder ''Gmina Srokowo i okolice''] [15.03.2014]<br/>
 +
[http://www.jerzysikorski.pl/historia-miejscowo%C5%9Bci-na-obszarze-gminy-srokowo| jerzysikorski.pl, historia wsi Kosakowo] [15.03.2014]<br/>
 +
[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka ewidencja zabytków] [05.03.2014]
 
<br/>
 
<br/>
 
== Zobacz też ==
 
  
  
[[Kategoria: Miejscowość]][[Kategoria:wieś sołecka]][[Kategoria:powiat olsztyński]][[Kategoria: gmina Barczewo]]
+
[[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat kętrzyński]] [[Kategoria: Srokowo (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] [[Kategoria: 1301-1400]]
[[Użytkownik:Emzet|Emzet]] ([[Dyskusja użytkownika:Emzet|dyskusja]]) 13:55, 4 lis 2013 (CET)
 

Aktualna wersja na dzień 09:56, 1 kwi 2015

Kosakowo

Drewniana dzwonnica w Kosakowie.Fot. Mieczysław Kalski
Drewniana dzwonnica w Kosakowie.
Fot. Mieczysław Kalski
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat kętrzyński
Gmina Srokowo
Liczba ludności (2010) 232[1]
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Kosakowo
Kosakowo
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Kosakowo
Kosakowo
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Kosakowo (niem. Marienthal) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Srokowo. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 232 mieszkańców (łącznie z Lipowem). W skład sołectwa wchodzą wsie: Kosakowo, Lipowo, Łęsk, Wikrowo i Wólka Jankowska. Funkcję sołtysa obecnie sprawuje Zenon Rutkowski[2].

Położenie

Kosakowo leży w odległości 4 km od Srokowa.

Dzieje miejscowości

Miejscowość powstała w 1387 roku jako wieś czynszowa na prawie chełmińskim, obejmująca obszar 50 łanów. W 1657 roku została doszczętnie zniszczona przez Tatarów. Spalony został również miejscowy kościół. Na początku kolejnego stulecia miejscowość została spustoszona przez epidemię dżumy. W 1710 roku zaraza doprowadziła do śmierci 13 mieszkańców.

W 1785 roku miejscowość składała się z 35 domów. W 1817 roku 223 mieszkańców żyło w 43 domostwach. W 1909 roku wzniesiony został budynek jednoklasowej szkoły. U progu II wojny światowej Kosakowo było zamieszkane przez 429 osób.

W czasie wojny w Kosakowie i okolicach przebywali polscy robotnicy przymusowi. Po 1945 roku jeden z nich, Nikodem Błażewicz, został pierwszym powojennym sołtysem wsi. W roku 1949 do miejscowej szkoły uczęszczało 56 uczniów. W 1954 roku Kosakowo była siedzibą Gromadzkiej Rady Narodowej, którą zniesiono trzy lata później. W 1970 roku miejscowość była zamieszkana przez 170 osób. W tym czasie w Kosakowie działała ośmioklasowa szkoła podstawowa oraz punkt biblioteczny. W 1973 roku w skład sołectwa Kosakowo w gminie Srokowo wchodziło pięć miejscowości.

Miejscowość ma charakter typowej wsi rolniczej, jednak coraz chętniej mieszkańcy decydują się na prowadzenie gospodarstw agroturystycznych. W Kosakowie działa Koło Gospodyń Wiejskich, istnieje również świetlica. W centrum wsi znajduje się staw zarybiany przez mieszkańców.

Miejscowy kościół został zniszczony w czasie najazdu tatarskiego w roku 1657 i nie został już odbudowany. Zachowała się drewniana dzwonnica.

Zabytki

  • drewniana dzwonnica przebudowywana na przestrzeni XVI-XIX stulecia
  • dawna kuźnia z XIX stulecia

Przypisy

  1. Łącznie: Kosakowo i Lipowo.
  2. bip.warmia.mazury.pl [05.03.2014]

Bibliografia

Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic, przewodniczący komitetu redakcyjnego Andrzej Wakar, Olsztyn 1978.
Licharewa Zofia, Kętrzyn. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1962.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Bank Danych Lokalnych GUS [15.03.2014]
ciekawemazury.pl [15.03.2014]
img.iap.pl, folder Gmina Srokowo i okolice [15.03.2014]
jerzysikorski.pl, historia wsi Kosakowo [15.03.2014]
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]