Banie Mazurskie: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Dzieje miejscowości) |
|||
| (Nie pokazano 38 wersji utworzonych przez 7 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Bań Mazurskich | |dopełniacz wsi = Bań Mazurskich | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = banie m.jpg |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Kościół w Baniach Mazurskich.<br>Fot. Mieczysław Kalski |
|rodzaj miejscowości = wieś gminna | |rodzaj miejscowości = wieś gminna | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 1436 (łącznie Banie Mazurskie, [[Owczary]], [[Wólka ( | + | |liczba ludności = 1436 (łącznie Banie Mazurskie, [[Owczary]], [[Wólka (gmina Banie Mazurskie)|Wólka]]) |
|rok = 2010 | |rok = 2010 | ||
|strefa numeracyjna = | |strefa numeracyjna = | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }} |
| − | ''' Banie Mazurskie ''' (niem. ''Benkheim'') – [[wieś gminna]] położona w [[ | + | ''' Banie Mazurskie ''' (niem. ''Benkheim'') – [[wieś gminna]] położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat gołdapski|powiecie gołdapskim]], w [[Banie Mazurskie (gmina wiejska)|gminie Banie Mazurskie]]; siedziba gminy. W latach 1975-1998 miejscowość należała [[Podział administracyjny|administracyjnie]] do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. W latach 1999-2001 wieś wchodziła w skład [[Powiat giżycki|powiatu giżyckiego]]. |
| − | + | Miejscowość w 2010 r. liczyła 1436 mieszkańców. Jest to druga pod względem liczby ludności miejscowość w powiecie gołdapskim. W skład sołectwa wchodzą wsie: Banie Mazurskie, [[Owczary]] oraz [[Wólka (gmina Banie Mazurskie)|Wólka]]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Henryk Iwaneczko]]<ref>[http://bip.warmia.mazury.pl/banie_mazurskie_gmina_wiejska/101/92/Solectwo_Banie_Mazurskie/ bip.warmia.mazury.pl] [data dostępu 29 XII 2013]</ref>. | |
| − | Miejscowość w 2010 | + | <br/><br/> |
| + | == Położenie == | ||
| + | Wieś położona jest w północno-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, nad [[Rzeka Gołdapa|rzeką Gołdapą]], 22 km na południowy zachód od [[Gołdap|Gołdapi]], w połowie drogi z Gołdapi do [[Węgorzewo|Węgorzewa]]; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 650. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Dzieje miejscowości == |
| − | Wieś | + | Wieś powstała w ramach kolonizacji północno-wschodnich terenów [[Prusy Książęce|Prus Książęcych]]. W 1566 r. [[Starostwo węgorzewskie|starosta węgorzewski]] sprzedał cztery łany sołeckie nad Gołdapą komornikowi Mikołajowi (42 [[Grzywna|grzywny]] za każdy łan). W zamian Mikołaj zobowiązał się do założenia wsi czynszowej na 44 łanach, z których część była już zagospodarowana. Ze względu na trudne warunki terenowe osadnikom zagwarantowano 10 lat [[Wolnizna|wolnizny]]. Wieś została całkowicie spalona podczas [[Wojny szwedzkie|najazdu tatarskiego]] w 1656 r., a w 1710 r. większość mieszkańców wymarła podczas [[Epidemia dżumy 1709-1711|wielkiej epidemii dżumy]]. |
| − | + | Kościół w Baniach Mazurskich wybudowano wkrótce po założeniu wsi. Jeszcze w 1569 r. był on filią [[Parafia ewangelicka w Węgorzewie|ewangelickiej parafii węgorzewskiej]], ale w 1581 r. istniała tam już odrębna [[Parafia ewangelicka w Baniach Mazurskich|parafia]]. Kościół początkowo miał wieżę drewnianą, w 1698 r. dobudowano wieżę z cegieł; w drugiej połowie XIX wieku został odnowiony. Obecnie jest to siedziba [[Parafia pw. św. Antoniego Padewskiego w Baniach Mazurskich|parafii rzymskokatolickiej pw. św. Antoniego Padewskiego]]. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
Rozwój wsi znacznie przyspieszył, gdy wybudowano linię kolejową [[Węgorzewo]] - [[Gołdap]]. W pierwszych latach XX wieku [[Mieczysław Orłowicz]] zachwalał "ładne okolice nad rzeką Gołdapą", polecał wycieczki w [[Lasy Skaliskie]], zaś punktem wypadowym mógł być tutejszy "pensjonat pana Romejko"<ref>M. Orłowicz, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', Na nowo podali do druku G. Jasiński, A. Rzempołuch, R. Traba, Olsztyn 1991, s. 83.</ref>. | Rozwój wsi znacznie przyspieszył, gdy wybudowano linię kolejową [[Węgorzewo]] - [[Gołdap]]. W pierwszych latach XX wieku [[Mieczysław Orłowicz]] zachwalał "ładne okolice nad rzeką Gołdapą", polecał wycieczki w [[Lasy Skaliskie]], zaś punktem wypadowym mógł być tutejszy "pensjonat pana Romejko"<ref>M. Orłowicz, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', Na nowo podali do druku G. Jasiński, A. Rzempołuch, R. Traba, Olsztyn 1991, s. 83.</ref>. | ||
| − | Po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] we wsi reaktywowano szkołę; założono ośrodek zdrowia, izbę porodową, spółdzielnię mleczarską | + | Po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojnie światowej]] we wsi reaktywowano szkołę; założono ośrodek zdrowia, izbę porodową, spółdzielnię mleczarską. Działało tu duże [[Państwowe Gospodarstwo Rolne w Baniach Mazurskich|Państwowe Gospodarstwo Rolne]]. Obecnie we wsi w dalszym ciągu działa ośrodek zdrowia, a także apteka, bank, restauracja; jest tu również przystanek PKS. |
Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach: | Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach: | ||
| − | + | * 1857 r. - 321 osób; | |
| − | 1857 - 321 osób | + | * 1885 r. - 487 osób; |
| − | + | * 1925 r. - 841 osób; | |
| − | 1885 - 487 osób | + | * 1933 r. - 1675 osób; |
| − | + | * 1939 r. - 1973 osoby. <br/> | |
| − | 1925 - 841 osób | ||
| − | |||
| − | 1933 - 1675 osób | ||
| − | |||
| − | 1939 - 1973 osoby | ||
| − | |||
| − | <br/> | ||
== Edukacja == | == Edukacja == | ||
| − | *[[Zespół Placówek Oświatowych w Baniach Mazurskich]] | + | * [[Zespół Placówek Oświatowych w Baniach Mazurskich]]; |
| − | *[[Gimnazjum w Baniach Mazurskich]] | + | * [[Gimnazjum w Baniach Mazurskich]]; |
| − | *[[Szkoła Podstawowa w Baniach Mazurskich]] | + | * [[Szkoła Podstawowa w Baniach Mazurskich]]. <br/> |
| − | |||
| − | <br/> | ||
== Kultura == | == Kultura == | ||
| − | *[[Gminna Biblioteka Publiczna w Baniach Mazurskich]] | + | * [[Gminna Biblioteka Publiczna w Baniach Mazurskich]]; |
| − | *[[Gminny Ośrodek Kultury i Promocji w Baniach Mazurskich]] | + | * [[Gminny Ośrodek Kultury i Promocji w Baniach Mazurskich]]; |
| − | *[[lkwim: Kwartet „Zorepad” z Bań Mazurskich|Kwartet „Zorepad”]] | + | * [[lkwim: Kwartet „Zorepad” z Bań Mazurskich|Kwartet „Zorepad”]]; |
| + | * [[Zespół Wesoła Gromada|Zespół ludowy Wesoła Gromada]]; | ||
| + | * W miejscowości działa [[Ukraińskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne w Baniach Mazurskich|Ukraińskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne]]. | ||
| + | * Organizowane są tutaj imprezy towarzyszące w ramach [[lkwim:Jesienne Koncerty Muzyki Cerkiewnej|Jesiennych Koncertów Muzyki Cerkiewnej]]<br/> | ||
| − | + | ==Religia== | |
| + | *[[Parafia greckokatolicka pw. Świętego Mikołaja w Baniach Mazurskich| Parafia greckokatolicka pw. Świętego Mikołaja]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Antoniego Padewskiego w Baniach Mazurskich|Parafia rzymskokatolicka pw. św. Antoniego Padewskiego]] | ||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | *Dawny [[ | + | * Dawny [[Kościół pw. św. Antoniego Padewskiego w Baniach Mazurskich|kościół]] ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki pw. św. Antoniego Padewskiego, z XVI wieku, odnowiony w 1876 r.; wraz z XVII-wiecznymi murami kościoła; |
| − | *Dawny kościół baptystów, obecnie [[ | + | * Dawny kościół baptystów, obecnie [[Cerkiew parafii bizantyjsko-ukraińskiej w Baniach Mazurskich|cerkiew parafii bizantyjsko-ukraińskiej]]; |
| − | + | * Kwatera wojenna zlokalizowana na terenie dawnego cmentarza gminnego. Miejsce spoczynku 14 żołnierzy rosyjskich, poległych w czasie [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach| I wojny światowej]]; | |
| + | * Kwatera wojenna zlokalizowana na terenie tzw. nowego cmentarza. Miejsce spoczynku 2 żołnierzy niemieckich, poległych we wrześniu 1914 r.; | ||
| + | * Mogiła wojenna zlokalizowana na cmentarzu ewangelickim. Miejsce pochówku żołnierza niemieckiego, poległego na przełomie 1914/1915 r. | ||
| + | * Relikt [[lkwim:Pomnik poległych w I wojnie światowej w Baniach Mazurskich|pomnika poległych w I wojnie światowej]]. | ||
| + | |||
| + | ==Ludzie związani z miejscowością== | ||
| + | *[[Ryszard Bogusz]] (ur. 1963) — samorządowiec, wójt gminy Banie Mazurskie. | ||
| + | *[[Józef Markiewicz]] (ur. 1960 r. ) — urodzony w Baniach Mazurskich społecznik, samorządowiec, wójt [[Budry (gmina wiejska) |gminy Budry]]. | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | ''Gołdap. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1971.<br/> | |
| − | + | Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', Na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.<br> | |
| − | + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br> | |
| − | + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br> | |
| − | + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka ewidencja zabytków] [data dostępu 29 XII 2013]<br> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank danych lokalnych GUS] [data dostępu 29 XII 2013]<br> | |
| − | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/angerburg.html| Vervaltugsgeschichte] [data dostępu | + | [http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/1914/warminsko-mazurskie/banie_mazurskie| rowery.olsztyn.pl] [data dostępu 29 XII 2013]<br> |
| − | <br/> | + | [http://mojemazury.pl/65371,Banie-Mazurskie-kosciol-z-XVI-wieku-pw-Sw-Antoniego.html#axzz2rspQFEUf| mojemazury.pl] [data dostępu 29 XII 2013]<br> |
| − | + | [http://gbpbaniemazurskie.blogspot.com/p/blog-page.html| Gminna Biblioteka Publiczna w Baniach Mazurskich] [data dostępu 29 XII 2013]<br> | |
| + | [http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/search,1,-1,-1,-1,-1,-1,banie+mazurskie.html| polskaniezwykla.pl] [data dostępu 29 XII 2013]<br> | ||
| + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/angerburg.html| Vervaltugsgeschichte] [data dostępu 29 XII 2013]<br/> | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
<br/> | <br/> | ||
| + | [[Kategoria: Miejscowość]] | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat gołdapski]] | |
| − | + | [[Kategoria: Banie Mazurskie (gmina wiejska)]] | |
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Wsie gminne]] |
| + | [[Kategoria: 1501-1600]] | ||
Aktualna wersja na dzień 11:12, 9 kwi 2015
| Banie Mazurskie | |
| | |
 Kościół w Baniach Mazurskich.
Fot. Mieczysław Kalski | |
| Rodzaj miejscowości | wieś gminna |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | gołdapski |
| Gmina | Banie Mazurskie |
| Liczba ludności (2010) | 1436 (łącznie Banie Mazurskie, Owczary, Wólka) |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Banie Mazurskie | |
| Położenie na mapie Polski  Banie Mazurskie | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Banie Mazurskie (niem. Benkheim) – wieś gminna położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie gołdapskim, w gminie Banie Mazurskie; siedziba gminy. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa suwalskiego. W latach 1999-2001 wieś wchodziła w skład powiatu giżyckiego.
Miejscowość w 2010 r. liczyła 1436 mieszkańców. Jest to druga pod względem liczby ludności miejscowość w powiecie gołdapskim. W skład sołectwa wchodzą wsie: Banie Mazurskie, Owczary oraz Wólka. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Henryk Iwaneczko[1].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w północno-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, nad rzeką Gołdapą, 22 km na południowy zachód od Gołdapi, w połowie drogi z Gołdapi do Węgorzewa; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 650.
Dzieje miejscowości
Wieś powstała w ramach kolonizacji północno-wschodnich terenów Prus Książęcych. W 1566 r. starosta węgorzewski sprzedał cztery łany sołeckie nad Gołdapą komornikowi Mikołajowi (42 grzywny za każdy łan). W zamian Mikołaj zobowiązał się do założenia wsi czynszowej na 44 łanach, z których część była już zagospodarowana. Ze względu na trudne warunki terenowe osadnikom zagwarantowano 10 lat wolnizny. Wieś została całkowicie spalona podczas najazdu tatarskiego w 1656 r., a w 1710 r. większość mieszkańców wymarła podczas wielkiej epidemii dżumy.
Kościół w Baniach Mazurskich wybudowano wkrótce po założeniu wsi. Jeszcze w 1569 r. był on filią ewangelickiej parafii węgorzewskiej, ale w 1581 r. istniała tam już odrębna parafia. Kościół początkowo miał wieżę drewnianą, w 1698 r. dobudowano wieżę z cegieł; w drugiej połowie XIX wieku został odnowiony. Obecnie jest to siedziba parafii rzymskokatolickiej pw. św. Antoniego Padewskiego.
Rozwój wsi znacznie przyspieszył, gdy wybudowano linię kolejową Węgorzewo - Gołdap. W pierwszych latach XX wieku Mieczysław Orłowicz zachwalał "ładne okolice nad rzeką Gołdapą", polecał wycieczki w Lasy Skaliskie, zaś punktem wypadowym mógł być tutejszy "pensjonat pana Romejko"[2].
Po II wojnie światowej we wsi reaktywowano szkołę; założono ośrodek zdrowia, izbę porodową, spółdzielnię mleczarską. Działało tu duże Państwowe Gospodarstwo Rolne. Obecnie we wsi w dalszym ciągu działa ośrodek zdrowia, a także apteka, bank, restauracja; jest tu również przystanek PKS.
Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach:
- 1857 r. - 321 osób;
- 1885 r. - 487 osób;
- 1925 r. - 841 osób;
- 1933 r. - 1675 osób;
- 1939 r. - 1973 osoby.
Edukacja
- Zespół Placówek Oświatowych w Baniach Mazurskich;
- Gimnazjum w Baniach Mazurskich;
- Szkoła Podstawowa w Baniach Mazurskich.
Kultura
- Gminna Biblioteka Publiczna w Baniach Mazurskich;
- Gminny Ośrodek Kultury i Promocji w Baniach Mazurskich;
- Kwartet „Zorepad”;
- Zespół ludowy Wesoła Gromada;
- W miejscowości działa Ukraińskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne.
- Organizowane są tutaj imprezy towarzyszące w ramach Jesiennych Koncertów Muzyki Cerkiewnej
Religia
- Parafia greckokatolicka pw. Świętego Mikołaja
- Parafia rzymskokatolicka pw. św. Antoniego Padewskiego
Zabytki
- Dawny kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki pw. św. Antoniego Padewskiego, z XVI wieku, odnowiony w 1876 r.; wraz z XVII-wiecznymi murami kościoła;
- Dawny kościół baptystów, obecnie cerkiew parafii bizantyjsko-ukraińskiej;
- Kwatera wojenna zlokalizowana na terenie dawnego cmentarza gminnego. Miejsce spoczynku 14 żołnierzy rosyjskich, poległych w czasie I wojny światowej;
- Kwatera wojenna zlokalizowana na terenie tzw. nowego cmentarza. Miejsce spoczynku 2 żołnierzy niemieckich, poległych we wrześniu 1914 r.;
- Mogiła wojenna zlokalizowana na cmentarzu ewangelickim. Miejsce pochówku żołnierza niemieckiego, poległego na przełomie 1914/1915 r.
- Relikt pomnika poległych w I wojnie światowej.
Ludzie związani z miejscowością
- Ryszard Bogusz (ur. 1963) — samorządowiec, wójt gminy Banie Mazurskie.
- Józef Markiewicz (ur. 1960 r. ) — urodzony w Baniach Mazurskich społecznik, samorządowiec, wójt gminy Budry.
Bibliografia
Gołdap. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1971.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, Na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu 29 XII 2013]
Bank danych lokalnych GUS [data dostępu 29 XII 2013]
rowery.olsztyn.pl [data dostępu 29 XII 2013]
mojemazury.pl [data dostępu 29 XII 2013]
Gminna Biblioteka Publiczna w Baniach Mazurskich [data dostępu 29 XII 2013]
polskaniezwykla.pl [data dostępu 29 XII 2013]
Vervaltugsgeschichte [data dostępu 29 XII 2013]
Przypisy
- ↑ bip.warmia.mazury.pl [data dostępu 29 XII 2013]
- ↑ M. Orłowicz, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, Na nowo podali do druku G. Jasiński, A. Rzempołuch, R. Traba, Olsztyn 1991, s. 83.
