Grabowo (gmina Gołdap): Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 9 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
| − | + | |nazwa = Grabowo | |
|herb wsi = | |herb wsi = | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
| − | |dopełniacz wsi = | + | |dopełniacz wsi = Grabowa |
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = grabowo2.jpg |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Kościół w Grabowie.<br>Fot. Mieczysław Kalski |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | ''' Grabowo''' (niem. ''Grabowen'', od 1938 r. ''Arnswald'') – | + | ''' Grabowo''' (niem. ''Grabowen'', od 1938 r. ''Arnswald'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat gołdapski|powiecie gołdapskim]], w [[ Gołdap (gmina miejsko-wiejska)|gminie Gołdap]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała [[Podział administracyjny|administracyjnie]] do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. W latach 1999–2001 wieś wchodziła w skład [[Powiat olecko-gołdapski|powiatu olecko–gołdapskiego]]. Miejscowość w 2010 roku liczyła 620 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Danuta Szermińska]]<ref>[http://bip.goldap.pl/ Strona Urzędu Gminy Gołdap] [05.12.2013]</ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | Miejscowość w 2010 roku liczyła 620 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Danuta Szermińska]]<ref>http://bip.goldap.pl/ | ||
| − | |||
| − | <br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Wieś położona jest w | + | Wieś położona jest w północno–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, 10 km na południe od [[Gołdap|Gołdapi]]; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 650. Na południowy zachód od Grabowa położona jest [[Popowa Góra]] o wysokości 245 m n.p.m., a na północ - [[Stroma Góra]] (228 m n.p.m.). . |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Wieś powstała w ramach kolonizacji | + | Wieś powstała w ramach kolonizacji północno–wschodnich obszarów [[Prusy Książęce|Prus Książęcych]]. W 1585 roku niejaki [[Jan Bałamutowski]] z [[Gierszowa Wola|Gierszowej Woli]] w [[Powiat olecki| powiecie oleckim]] zakupił za 225 grzywien pięć łanów sołeckich od [[Starostwo węgorzewskie|starosty węgorzewskiego]]. Otrzymał on zadanie założenia [[Wieś czynszowa|wsi czynszowej]] na 45 łanach. Osadnicy mieli zapewnione 10 lat [[Wolnizna|wolnizny]] ze względu na trudne warunki terenowe (konieczny był karczunek puszczy). Bardzo szybko, bo już w 1588 roku, założono we wsi [[Parafia ewangelicka w Grabowie|parafię ewangelicką]] oraz wybudowano kościół. Ten ostatni wymagał remontu już w 1680 roku, a następnie znów zaczął popadać w ruinę; w 1732 roku został przebudowany i powiększony (dobudowano m.in. murowaną wieżę). |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | Przed [[I wojna światowa Na Warmii i Mazurach|I wojną światową]] wieś odwiedził [[Mieczysław Orłowicz]], który zapamiętał Grabowo jako wioskę, ''której czyste, dachówką kryte domy, ładnie wyglądają wśród sadów''<ref>M. Orłowicz, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', Na nowo podali do druku G. Jasiński, A. Rzempołuch, R. Traba, Olsztyn 1991, s. 83.</ref>. | ||
| − | + | W pierwszej połowie XX wieku przez Grabowo przebiegała linia kolejowa Gołdap – [[Węgorzewo]], zniszczona pod koniec [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojny światowej]]. | |
| − | + | Liczba mieszkańców w poszczególnych latach: | |
| − | + | *1857 r. – 439 osób | |
| − | + | *1933 r. – 478 osób | |
| − | |||
| − | |||
| + | *1939 r. – 466 osób | ||
| + | ==Gospodarka== | ||
| + | W Grabowie znajduje się poczta i bar; jest również siedziba [[Nadleśnictwo Czerwony Dwór|Nadleśnictwa Czerwony Dwór]]. | ||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *dawny kościół ewangelicki, obecnie [[Kościół pw. Matki Boskiej Różańcowej w Grabowie|rzymskokatolicki]] z końca XVI wieku, przebudowany w pierwszej połowie XVIII wieku |
| − | * | + | *budynek plebanii z XVI wieku |
| − | * | + | *zespół budynków szkolnych z początku XX wieku i okresu międzywojennego: szkoła i budynek gospodarczy |
| − | * | + | *budynek dawnej karczmy z początku XX wieku |
| − | * | + | *zespół dworca kolejowego z 1897 roku: dworzec, dom mieszkalny, trzy budynki gospodarcze, rampa (własność komunalna i prywatna) |
| − | * | + | *most drogowy nad linią kolejową |
| − | * | + | *cmentarz ewangelicki z początku XIX wieku (własność komunalna) |
| − | * | + | *cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku (własność komunalna) |
| − | * | + | *cmentarz ewangelicki z drugiej połowy XIX wieku (własność komunalna) |
| − | * | + | *cmentarz ewangelicki z drugiej połowy XIX wieku (własność prywatna) |
| − | * | + | *cmentarz ewangelicki przykościelny z początku XVIII wieku (własność wyznaniowa) |
| − | * | + | *cmentarz wojenny żołnierzy armii niemieckiej z okresu II wojny światowej (własność komunalna) |
| − | + | ==Ludzie związani z miejscowością== | |
| − | + | *[[Marcin Giersz]] (1808-1895) - mazurski nauczyciel, regionalista, pisarz, redaktor i wydawca, tłumacz, działacz luterański, uczył sie w szkole parafialnej w Grabowie. | |
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | ''Gołdap. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1971.<br/> | |
| − | + | Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', Na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.<br/> | |
| − | + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br/> | |
| − | + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | |
| − | + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [12.11.2013]<br/> | |
| − | + | [http://bip.goldap.pl/ Gminna Ewidencja Zabytków] [12.11.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/ Bank Danych Lokalnych GUS] [12.11.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/ Verwaltungsgeschichte] [12.11.2013]<br/> | |
| − | + | [http://bip.goldap.pl/ Strona Urzędu Gminy Gołdap] [05.12.2013] | |
| − | <br/> | ||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
Aktualna wersja na dzień 07:45, 17 kwi 2015
| Grabowo | |
| | |
 Kościół w Grabowie.
Fot. Mieczysław Kalski | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | gołdapski |
| Gmina | Gołdap |
| Liczba ludności (2010) | 620 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Grabowo | |
| Położenie na mapie Polski  Grabowo | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Grabowo (niem. Grabowen, od 1938 r. Arnswald) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie gołdapskim, w gminie Gołdap. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa suwalskiego. W latach 1999–2001 wieś wchodziła w skład powiatu olecko–gołdapskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 620 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Danuta Szermińska[1].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w północno–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, 10 km na południe od Gołdapi; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 650. Na południowy zachód od Grabowa położona jest Popowa Góra o wysokości 245 m n.p.m., a na północ - Stroma Góra (228 m n.p.m.). .
Dzieje miejscowości
Wieś powstała w ramach kolonizacji północno–wschodnich obszarów Prus Książęcych. W 1585 roku niejaki Jan Bałamutowski z Gierszowej Woli w powiecie oleckim zakupił za 225 grzywien pięć łanów sołeckich od starosty węgorzewskiego. Otrzymał on zadanie założenia wsi czynszowej na 45 łanach. Osadnicy mieli zapewnione 10 lat wolnizny ze względu na trudne warunki terenowe (konieczny był karczunek puszczy). Bardzo szybko, bo już w 1588 roku, założono we wsi parafię ewangelicką oraz wybudowano kościół. Ten ostatni wymagał remontu już w 1680 roku, a następnie znów zaczął popadać w ruinę; w 1732 roku został przebudowany i powiększony (dobudowano m.in. murowaną wieżę).
Przed I wojną światową wieś odwiedził Mieczysław Orłowicz, który zapamiętał Grabowo jako wioskę, której czyste, dachówką kryte domy, ładnie wyglądają wśród sadów[2].
W pierwszej połowie XX wieku przez Grabowo przebiegała linia kolejowa Gołdap – Węgorzewo, zniszczona pod koniec II wojny światowej.
Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:
- 1857 r. – 439 osób
- 1933 r. – 478 osób
- 1939 r. – 466 osób
Gospodarka
W Grabowie znajduje się poczta i bar; jest również siedziba Nadleśnictwa Czerwony Dwór.
Zabytki
- dawny kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki z końca XVI wieku, przebudowany w pierwszej połowie XVIII wieku
- budynek plebanii z XVI wieku
- zespół budynków szkolnych z początku XX wieku i okresu międzywojennego: szkoła i budynek gospodarczy
- budynek dawnej karczmy z początku XX wieku
- zespół dworca kolejowego z 1897 roku: dworzec, dom mieszkalny, trzy budynki gospodarcze, rampa (własność komunalna i prywatna)
- most drogowy nad linią kolejową
- cmentarz ewangelicki z początku XIX wieku (własność komunalna)
- cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku (własność komunalna)
- cmentarz ewangelicki z drugiej połowy XIX wieku (własność komunalna)
- cmentarz ewangelicki z drugiej połowy XIX wieku (własność prywatna)
- cmentarz ewangelicki przykościelny z początku XVIII wieku (własność wyznaniowa)
- cmentarz wojenny żołnierzy armii niemieckiej z okresu II wojny światowej (własność komunalna)
Ludzie związani z miejscowością
- Marcin Giersz (1808-1895) - mazurski nauczyciel, regionalista, pisarz, redaktor i wydawca, tłumacz, działacz luterański, uczył sie w szkole parafialnej w Grabowie.
Bibliografia
Gołdap. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1971.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, Na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
Gminna Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
Verwaltungsgeschichte [12.11.2013]
Strona Urzędu Gminy Gołdap [05.12.2013]
Przypisy
- ↑ Strona Urzędu Gminy Gołdap [05.12.2013]
- ↑ M. Orłowicz, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, Na nowo podali do druku G. Jasiński, A. Rzempołuch, R. Traba, Olsztyn 1991, s. 83.
