Runowo: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Dzieje miejscowości) |
|||
| (Nie pokazano 15 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Runowa | |dopełniacz wsi = Runowa | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = runowo.jpg |
| − | |opis zdjęcia = Kościół w Runowie | + | |opis zdjęcia = Kościół w Runowie.<br>Fot. Mieczysław Kalski |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }} |
| − | ''' Runowo ''' (niem. ''Raunau'') – | + | ''' Runowo ''' (niem. ''Raunau'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat lidzbarski|powiecie lidzbarskim]], w [[Lidzbark Warmiński (gmina wiejska)|gminie Lidzbark Warmiński]]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. |
| − | + | W 2010 roku miejscowość liczyła 370 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Regina Frydrycka]]<ref>[http://www.gminalidzbark.com/pl/aktualnosci/25-2011/198-wykaz-sotysow.html gminalidzbark.pl] [05.03.2014]</ref>. | |
| − | W 2010 roku miejscowość liczyła 370 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Regina Frydrycka]]<ref>http://www.gminalidzbark.com/pl/aktualnosci/25-2011/198-wykaz-sotysow.html [ | + | <br/><br/> |
| − | |||
| − | <br/> | ||
| − | |||
== Położenie == | == Położenie == | ||
Miejscowość leży w odległości 10 km na północny zachód od [[Lidzbark Warmiński|Lidzbarka Warmińskiego]]. | Miejscowość leży w odległości 10 km na północny zachód od [[Lidzbark Warmiński|Lidzbarka Warmińskiego]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| + | == Dzieje miejscowości == | ||
| + | Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1347 roku, jednak dokładna data założenia miejscowości nie jest znana. W roku 1347 sołtysem Runowa był niejaki Piotr Krebisse. W 1359 roku biskup warmiński [[Jan Stryprock]] wystawił akt lokacji Hermanowi von Kolberg. Wieś została zniszczona pod koniec [[wojna polsko-krzyżacka 1519-1521|wojny polsko-krzyżackiej]] rozgrywającej się w latach 1519–1521. W połowie XVI wieku obszar wsi obejmował 77 łanów, jednak aż 64 łany leżały odłogiem i były opuszczone przez właścicieli. Próba ponownej kolonizacji wyludnionego Runowa doprowadziła do wystawienia nowego przywileju lokacyjnego. Mimo niesprzyjającej sytuacji to właśnie w Runowie Jan Leoman w 1581 roku prowadził jedną z największych pszczelich pasiek na terenie [[Warmia| Warmii]]. Rok wcześniej odbudowany został zniszczony w czasie działań wojennych [[kościół pw. św. Tadeusza Judy i Szymona w Runowie]]. | ||
| − | + | W 1688 roku obszar wsi obejmował 90 łanów. W tym czasie Runowo było zamieszkane przez 3 sołtysów, 23 chłopów i 6 zagrodników. Pięć lat wcześniej [[Jan Łączyński]] uzyskał zezwolenie na użytkowanie młyna. W 1783 roku Runowo składało się z 55 budynków. W 1818 roku miejscowość była zamieszkana przez 199 osób. W 1845 roku pożar strawił miejscowy kościół, który odbudowano w 1852 roku. W 1939 roku Runowo liczyło 849 mieszkańców. Po zakończeniu II wojny światowej miejscowość uzyskała status wsi sołeckiej. Uruchomiono w niej gimnazjum oraz pocztę. | |
| − | |||
W miejscowości działa poczta oraz ośrodek zdrowia. | W miejscowości działa poczta oraz ośrodek zdrowia. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
== Edukacja == | == Edukacja == | ||
*[[Szkoła Podstawowa im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Runowie]] | *[[Szkoła Podstawowa im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Runowie]] | ||
| − | [[File:Szkoła w Runowie.jpg|thumb| | + | [[File:Szkoła w Runowie.jpg|thumb|290 px|right|Szkoła w Runowie.<br>Źródło: [http://gminalidzbark.com/sp-runowo/ www.gminalidzbark.com] ]] |
<br/> | <br/> | ||
==Turystyka== | ==Turystyka== | ||
| − | *Szlak rowerowy o długości 50 km | + | *Szlak rowerowy o długości 50 km – przebieg trasy: Lidzbark Warmiński – [[Łaniewo]] – [[Kaszuny]] – [[Miejska Wola]] – [[Babiak]] – [[Bugi]] – Runowo – [[Workiejmy]] – [[Nowa Wieś Wielka (gmina Lidzbark Warmiński) |Nowa Wieś Wielka]] – [[Redy]] – [[Wielochowo]] – Lidzbark Warmiński. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | *[[lkwim:Kościół pw. św. Apostołów Szymona i Judy w Runowie| | + | *[[lkwim:Kościół pw. św. Apostołów Szymona i Judy w Runowie|kościół gotycki]] z XV-XVI wieku, odbudowany w stylu neogotyckim w latach 1848–1852; we wnętrzu znajduje się rokokowy ołtarz główny z 1772 roku, dwa konfesjonały z 2. połowy XIX stulecia, średniowieczna granitowa chrzcielnica |
| − | * | + | *cmentarz przykościelny |
| − | * | + | *neogotycka kapliczka przydrożna z XIX wieku |
| − | * | + | *kapliczka wzniesiona w 1885 roku, znajdująca się przy drodze na [[Bugi]] |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| − | <br/> | + | == Bibliografia == |
| + | Chłosta Jan, ''Słownik Warmii'', Olsztyn 2002.<br/> | ||
| + | Chrzanowski Tadeusz, ''Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii'', Olsztyn 1978.<br/> | ||
| + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | ||
| + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims Bank Danych Lokalnych GUS] [10.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.domwarminski.pl/index.php?searchword=runowo&searchphrase=all&Itemid=101&option=com_search domwarminski.pl] [10.03.2014] <br/> | ||
| + | [http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/4247,runowo-kosciol-sw--sw--szymona-i-tadeusza-judy-%28xiv-w-%29.html| polskaniezwykla.pl] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka ewidencja zabytków] [05.03.2014]<br/> | ||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat lidzbarski]] [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat lidzbarski]] [[Kategoria: Lidzbark Warmiński (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] [[Kategoria: 1301-1400]] |
Aktualna wersja na dzień 08:28, 12 maj 2015
| Runowo | |
| | |
 Kościół w Runowie.
Fot. Mieczysław Kalski | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | lidzbarski |
| Gmina | Lidzbark Warmiński |
| Liczba ludności (2010) | 370 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Runowo | |
| Położenie na mapie Polski  Runowo | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Runowo (niem. Raunau) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie lidzbarskim, w gminie Lidzbark Warmiński. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
W 2010 roku miejscowość liczyła 370 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Regina Frydrycka[1].
Spis treści
Położenie
Miejscowość leży w odległości 10 km na północny zachód od Lidzbarka Warmińskiego.
Dzieje miejscowości
Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1347 roku, jednak dokładna data założenia miejscowości nie jest znana. W roku 1347 sołtysem Runowa był niejaki Piotr Krebisse. W 1359 roku biskup warmiński Jan Stryprock wystawił akt lokacji Hermanowi von Kolberg. Wieś została zniszczona pod koniec wojny polsko-krzyżackiej rozgrywającej się w latach 1519–1521. W połowie XVI wieku obszar wsi obejmował 77 łanów, jednak aż 64 łany leżały odłogiem i były opuszczone przez właścicieli. Próba ponownej kolonizacji wyludnionego Runowa doprowadziła do wystawienia nowego przywileju lokacyjnego. Mimo niesprzyjającej sytuacji to właśnie w Runowie Jan Leoman w 1581 roku prowadził jedną z największych pszczelich pasiek na terenie Warmii. Rok wcześniej odbudowany został zniszczony w czasie działań wojennych kościół pw. św. Tadeusza Judy i Szymona w Runowie.
W 1688 roku obszar wsi obejmował 90 łanów. W tym czasie Runowo było zamieszkane przez 3 sołtysów, 23 chłopów i 6 zagrodników. Pięć lat wcześniej Jan Łączyński uzyskał zezwolenie na użytkowanie młyna. W 1783 roku Runowo składało się z 55 budynków. W 1818 roku miejscowość była zamieszkana przez 199 osób. W 1845 roku pożar strawił miejscowy kościół, który odbudowano w 1852 roku. W 1939 roku Runowo liczyło 849 mieszkańców. Po zakończeniu II wojny światowej miejscowość uzyskała status wsi sołeckiej. Uruchomiono w niej gimnazjum oraz pocztę.
W miejscowości działa poczta oraz ośrodek zdrowia.
Edukacja
Turystyka
- Szlak rowerowy o długości 50 km – przebieg trasy: Lidzbark Warmiński – Łaniewo – Kaszuny – Miejska Wola – Babiak – Bugi – Runowo – Workiejmy – Nowa Wieś Wielka – Redy – Wielochowo – Lidzbark Warmiński.
Zabytki
- kościół gotycki z XV-XVI wieku, odbudowany w stylu neogotyckim w latach 1848–1852; we wnętrzu znajduje się rokokowy ołtarz główny z 1772 roku, dwa konfesjonały z 2. połowy XIX stulecia, średniowieczna granitowa chrzcielnica
- cmentarz przykościelny
- neogotycka kapliczka przydrożna z XIX wieku
- kapliczka wzniesiona w 1885 roku, znajdująca się przy drodze na Bugi
Przypisy
- ↑ gminalidzbark.pl [05.03.2014]
Bibliografia
Chłosta Jan, Słownik Warmii, Olsztyn 2002.
Chrzanowski Tadeusz, Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii, Olsztyn 1978.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Bank Danych Lokalnych GUS [10.03.2014]
domwarminski.pl [10.03.2014]
polskaniezwykla.pl [05.03.2014]
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
