Parafia pw. św. Katarzyny w Brąswałdzie

Parafia pw. św. Katarzyny w Brąswałdzie
Siedziba	Brąswałd
Adres	Brąswałd 11, 11-001 Dywity
Data powołania	XIV w.
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Archidiecezja	warmińska
Dekanat	Olsztyn II (Zatorze)
kościół	Kościół pw. św. Katarzyny w Brąswałdzie
Wspomnienie liturgiczne	25 listopada

Parafia pw. św. Katarzyny w Brąswałdzie – parafia rzymskokatolicka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w archidiecezji warmińskiej, dekanacie Olsztyn II (Zatorze). Proboszczem parafii jest ks. kan. mgr lic. Stanisław Tkacz.

Dzieje parafii

Parafia pw. św. Katarzyny w Brąswałdzie została założona w XIV w. Funkcję kościoła parafialnego pełni kościół św. Katarzyny.

Wedle przekazów w miejscu, gdzie obecnie mieści się świątynia, pierwotnie znajdował się święty gaj, w którym poganie składali ofiary całopalne. Mieszkańcy utrwalili się w tym przekonaniu po znaleziskach archeologicznych, jakich dokonano w 1894 r. Odnaleziono wówczas szczątki konstrukcji kamiennej, gdzie miało się odbywać składanie ofiar.

Akt lokacyjny wsi Brąswałd, datowany na rok 1337, zawierał informacje o powołaniu na tym terenie miejscowej parafii oraz budowie kościoła na potrzeby wiernych. Ponadto dokument gwarantował przyszłej parafii darowiznę w postaci 6 włók ziemi i 25 włók lasów.

Pierwsze kościoły, jakie wybudowano w Brąswałdzie, stanęły w 1363 roku oraz 1380. Były to obiekty drewniane, jednakże długo nie przetrwały. Przed dewastacją udało się uchronić jedynie relikwie, które umieszczono w kolejnym obiekcie sakralnym. Nowy kościół powstał w wieku XIX w tym samym miejscu co poprzedni; aby nie dopuścić do kolejnego zniszczenia budynku, wybrano lepszy materiał budowlany niż poprzednio, tj. zdecydowano się na pruski mur oraz ciosane kamienie. Niemniej jednak z biegiem lat parafia się powiększała, co zrodziło konieczność posiadania większego kościoła, dlatego w roku 1895 dokonano świadomej rozbiórki świątyni, aby wybudować nowy, większy kościół, który stoi do dnia dzisiejszego. Wybudowano wtedy także plebanię.

Kościół zaprojektowano w stylu neogotyckim. Jest to obiekt murowany. Został wzniesiony w oparciu o projekt architektoniczny Fritza Heitmana. Budowę świątyni wspierał Andrzej Thiel (biskup). W budowę świątyni byli zaangażowani proboszczowie parafii. Pierwszymi byli ks. Franciszek Kaupowicz oraz ks. Hermann Macherzyński, ostatnim ks. Walenty Barczewski. Kierownikiem prac był majster Quednan pochodzący z Dobrego Miasta.

Świątynia była powszechnie uważana za symbol polskości na terenie Warmii. Podczas II wojny światowej kościół dotkliwie ucierpiał. Szkody naprawiono w 1956 r.

Do końca II wojny światowej parafia w Brąswałdzie dysponowała znacznym gospodarstwem. Ziemię parafialną dzierżawili przede wszystkim mieszkańcy wsi. Gospodarstwem parafialnym przez długi okres czasu administrował Walenty Barczewski.

Do 1827 r. nabożeństwa w parafii brąswałdzkiej wygłaszano tylko i wyłącznie w języku polskim. Sytuacja uległa zmianie w poł. wieku XIX w wyniku stopniowej germanizacji mieszkańców. Najtrudniejsza sytuacja Kościoła katolickiego w parafii brąswałdzkiej miała miejsce na przestrzeni lat 1872-1887, gdy władze pruskie znacznie utrudniały działalność katolickich księży. Mieszkańcy Brąswałdu wielokrotnie interweniowali w kwestii zachowania języka polskiego w liturgii, dlatego wielokrotnie pisali do Fromborka, a nawet do Rzymu (1889-1890).

Mieszkańcy Brąswałdu od zawsze byli społecznością bardzo religijną. Z tymi terenami wiążą się pewne praktyki religijne określane mianem łosierów. Skupiały się wokół takich obiektów sakralnych jak kościół, kapliczka, krzyż czy święta figura. Łosiery były praktykowane w sytuacji grążącego niebezpieczeństwa (pożar, choroba, wojna itp.). Praktyki te polegały na składaniu ślubów bądź ofiary w intencji ochrony przed danym niebezpieczeństwem. Osoba składająca takie śluby zobowiązywała się, że w podzięce za ochronę uda się na pielgrzymkę lub procesję w miejsce związane z danym świętym, który ma chronić przed konkretnym zagrożeniem. Łosiery cieszyły się największą popularnością w okresie od XVII do XIX w.

Kler parafialny

Proboszczowie w latach 1895-1945:

• ks. Franciszek Kaupowicz
• ks. Hermann Macherzyński
• ks. Walenty Barczewski
• ks. Alojzy Moritz

Zobacz też

pl.wikipedia.org, Brąswałd [14.08.2014]

Bibliografia

Hochleitner J., Warmińskie łosiery: Studium lokalnego pielgrzymowania", Olsztyn 2013.
Pawłowska J., Wieś warmińska Brąswałd w województwie olsztyńskim w latach 1945-1967, Wrocław 1987.
Archidiecezja warmińska archwarmia.pl [14.08.2014]
Neogotycki kościół św. Katarzyny w Brąswałdzie polskaniezwykla.pl [14.08.2014]
pl.wikipedia.org, Parafia św. Katarzyny w Brąswałdzie[14.08.2014]