Gierzwałd: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Religia) |
|||
| (Nie pokazano 23 wersji utworzonych przez 6 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
| − | + | |nazwa = Gierzwałd | |
|herb wsi =Herb gminy Grunwald.png | |herb wsi =Herb gminy Grunwald.png | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Grunwaldu | |dopełniacz wsi = Grunwaldu | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
|rodzaj miejscowości = wieś gminna | |rodzaj miejscowości = wieś gminna | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 16: | Linia 15: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 867 | + | |liczba ludności = 867 |
|rok = 2010 | |rok = 2010 | ||
|strefa numeracyjna =(+48) 89 | |strefa numeracyjna =(+48) 89 | ||
| Linia 30: | Linia 29: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | ''' Gierzwałd''' (niem. ''Geierswalde'') – wieś gminna w Polsce położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat ostródzki|powiecie ostródzkim]], w [[Grunwald (gmina wiejska)|gminie Grunwald]]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. W 2010 roku liczba ludności wynosiła 867 mieszkańców <ref>łącznie Gietrzwałd i Rzepki</ref>. Gierzwałd jest siedzibą gminy Grunwald. Aktualnie funkcję sołtysa sprawuje [[Katarzyna Kasprowicz]]<ref>[http://gminagrunwald.pl/ Bip Gminy Grunwald] </ref>. |
| + | <br/><br/> | ||
| − | + | [[Plik: Gierzwałd. Przydrożna kapliczka.jpg|right|300px|thumb| Gierzwałd. Przydrożna kapliczka. Źródło: [http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/kapliczki/gierzwald www.rowery.olsztyn.pl] [29.08.2013] ]] | |
| − | Gierzwałd jest | + | == Położenie == |
| + | Miejscowość położona na [[Mazury Zachodnie|Mazurach Zachodnich]] ([[Pojezierze Iławsko-Ostródzkie]]), zajmuje wschodni skłon [[Garb Lubawski|Garbu Lubawskiego]]. Gierzwałd leży w odległości 22 km na południe od [[Ostróda|Ostródy]], jest oddalony o ok. 5 km od [[Park Krajobrazowy Wzgórz Dylewskich|Parku Krajobrazowego Wzgórz Dylewskich]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Dzieje miejscowości == | |
| − | + | Pierwsze źródłowe informacje pochodzą z 1325 roku, kiedy miejscowość została założona przez [[Hans von Otatz| Hansa von Otatz]] i Piotra z Gierzwałdu. Gierzwałd był wówczas majątkiem rycerskim liczącym 80 łanów. Lokacja nastąpiła w 1335 roku. Kolejne 42 łany na [[Prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]] pomiędzy źródłami [[Rzeka Drwęca|Drwęcy]], jeziorem [[Jezioro Mielno| Mielno]] a [[Szymbark|Szymbarkiem]] nadał w roku 1352 Piotrowi z Gierzwałdu i Tomaszowi z [[Rychnowo|Rychnowa]] wielki mistrz [[Winrich von Kniprode]]. W XVI wieku majątek należał do [[Fryderyk Birckhan|Fryderyka Birckhana]] i [[Bastian Burski|Bastiana Burskiego]], a następnie w XVII wieku przeszedł w ręce [[Piotr Janusz|Piotra Janusza]]. W 1570 roku [[Jakub Birckhan]], wówczas już były właściciel Gierzwałdu, został starostą w [[Kwidzyn|Kwidzynie]]. W 1625 roku właścicielem dóbr był [[Albrecht Zakrzewski]], a w latach 1783–1787 kapitan [[Piotr Salicki]]. W XIX i XX wieku trafił w ręce [[Rodzian Markwald|Markwaldów]], następnie [[Rodzian Eschenburg|Eschenburgów]] i rodu [[Rodzian Hoepfner|Hoepfner]]. Na terenie majątku działała gorzelnia i cegielnia. W 1714 roku utworzono wspólną parafię dla kościołów w Gierzwałdzie i Rychnowie. W XVIII wieku w Gierzwałdzie oraz we wszystkich okolicznych parafiach odprawiano msze w języku polskim. W 1872 roku na ogólną liczbę 2 215. parafian jedynie 1 400 było Polakami. W 1910 roku do majątku w Gierzwałdzie należały [[Grabiczki]], [[Kitnowo]] i [[Korsztyn]]. W latach 1920-1933 (z przerwami) w Gierzwałdzie działała [[Katolicka Szkoła Polska w Gierzwałdzie|Katolicka Szkoła Polska]], utworzona przez [[Polsko-Katolickie Towarzystwo Szkolne na Warmię]]. | |
| − | |||
| − | |||
| − | Pierwsze źródłowe informacje pochodzą z 1325 roku, kiedy miejscowość została założona przez Hansa von Otatz i Piotra z Gierzwałdu. Gierzwałd był wówczas | ||
| − | |||
Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach: | Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach: | ||
| − | 1820 – 164 | + | *1820 r. – 164 osoby |
| − | 1910 – 241(w tym 68 Polaków) | + | *1910 r. – 241 (w tym 68. Polaków) |
| − | 1925 – 931(wieś i majątek) | + | *1925 r. – 931 (wieś i majątek) |
| − | 1939 – 951 (wieś i majątek) | + | *1939 r. – 951 (wieś i majątek) |
| − | + | ==Kultura== | |
| − | W miejscowości działa [[lkwim:Gminny Ośrodek Kultury w Gierzwałdzie|Gminny Ośrodek Kultury]], wspierający corocznie organizację [[lkwim: Dni Grunwaldu|Dni Grunwaldu]] wraz z [[Inscenizacja bitwy grunwaldzkiej|inscenizacją bitwy grunwaldzkiej]]. | + | W miejscowości działa [[lkwim:Gminny Ośrodek Kultury w Gierzwałdzie|Gminny Ośrodek Kultury]], wspierający corocznie organizację [[lkwim: Dni Grunwaldu|Dni Grunwaldu]] wraz z [[Inscenizacja bitwy grunwaldzkiej|inscenizacją bitwy grunwaldzkiej]]. W Gierzwałdzie ma swoją siedzibę również [[lkwim:Fundacja Grunwald|Fundacja Grunwald]]. Od 1994 roku istnieje tutaj [[lkwim: Zespół taneczno-śpiewaczy „Dybzaki”|zespół taneczno-śpiewaczy ''Dybzaki'']]. W latach 2009–2010 organizowano na terenie miejscowości [[lkwim:Plener Grunwaldzki „Grunwald Art”|Plener Grunwaldzki „Grunwald Art”]]. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | ==Ludzie związani z miejscowością== | |
| − | + | *[[lkwim:Mariola Platte|Mariola Platte]] – poetka, eseistka, pochodząca z Trójmiasta. W Gierzwałdzie prowadziła gospodarstwo agroturystyczne ''Plattówka''. | |
| − | + | ==Sport== | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | *[[lkwim:Mariola Platte|Mariola Platte]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
Od 2011 roku istnieje [[Gminny Klub Sportowy GKS Grunwald]]. | Od 2011 roku istnieje [[Gminny Klub Sportowy GKS Grunwald]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Zabytki == | |
| − | + | *zachowany do dzisiejszych czasów [[Dwór w Gierzwałdzie|dwór]] pochodzi z drugiej połowy XIX wieku; na terenie dworskiego parku zachował się cmentarz rodowy (wpisany do [[Wojewódzki rejestr zabytków|wojewódzkiego rejestru zabytków]]) | |
| − | + | *przydrożna [[Kapliczka w Gierzwałdzie|kapliczka]] z XX wieku | |
| − | + | *[[Kościół metodystyczny w Gierzwałdzie|kościół metodystyczny]], wzniesiony jako ewangelicka świątynia w roku 1780, rozbudowany w 1873 roku | |
| − | * | + | *pomnik usytuowany w ciągu muru otaczającego kościół od strony południowej; zachował się kamienny korpus zwieńczony obecnie cementowym krzyżem |
| − | + | *zarejestrowane [[C mentarzysko osadnictwa kultury oksywskiej|cmentarzysko osadnictwa kultury oksywskiej]] | |
| − | + | == Bibliografia == | |
| − | * | + | Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. 2, Olsztyn 2011.<br> |
| − | + | Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, ''Zamki państwa krzyżackiego w dawnych Prusach'', Olsztyn 2006.<br> | |
| − | *[[Kościół metodystyczny w Gierzwałdzie| | + | Knercer Wiktor, ''Cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej w województwie olsztyńskim'', Warszawa 1995.<br> |
| − | * | + | Kossert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004. <br> |
| − | * | + | Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991. <br> |
| − | + | ''Ostróda. Z dziejów miasta i okolic'', red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1976.<br> | |
| − | + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/ Bank Danych Lokalnych GUS] [29.08.2013]<br> | |
| − | + | [http://www.grunwald.info.pl/ Gminny Ośrodek Kultury w Gierzwałdzie] [29.08.2013]<br> | |
| − | + | [http://www.rowery.olsztyn.pl/ Olsztyńska Strona Rowerowa] [29.08.2013]<br> | |
| − | + | [http://www.gminagrunwald.pl/ Oficjalny serwis gminy Grunwald] [29.08.2013]<br> | |
| − | + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [29.08.2013] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Aktualna wersja na dzień 12:50, 20 lut 2018
| Gierzwałd | |||
| | |||
| |||
| Rodzaj miejscowości | wieś gminna | ||
| Państwo |  Polska
| ||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | ostródzki | ||
| Gmina | Grunwald | ||
| Liczba ludności (2010) | 867 | ||
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 | ||
| Kod pocztowy | NOS | ||
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Gierzwałd | |||
| Położenie na mapie Polski  Gierzwałd | |||
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |||
Gierzwałd (niem. Geierswalde) – wieś gminna w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Grunwald. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku liczba ludności wynosiła 867 mieszkańców [1]. Gierzwałd jest siedzibą gminy Grunwald. Aktualnie funkcję sołtysa sprawuje Katarzyna Kasprowicz[2].
Gierzwałd. Przydrożna kapliczka. Źródło: www.rowery.olsztyn.pl [29.08.2013]
Spis treści
Położenie
Miejscowość położona na Mazurach Zachodnich (Pojezierze Iławsko-Ostródzkie), zajmuje wschodni skłon Garbu Lubawskiego. Gierzwałd leży w odległości 22 km na południe od Ostródy, jest oddalony o ok. 5 km od Parku Krajobrazowego Wzgórz Dylewskich.
Dzieje miejscowości
Pierwsze źródłowe informacje pochodzą z 1325 roku, kiedy miejscowość została założona przez Hansa von Otatz i Piotra z Gierzwałdu. Gierzwałd był wówczas majątkiem rycerskim liczącym 80 łanów. Lokacja nastąpiła w 1335 roku. Kolejne 42 łany na prawie chełmińskim pomiędzy źródłami Drwęcy, jeziorem Mielno a Szymbarkiem nadał w roku 1352 Piotrowi z Gierzwałdu i Tomaszowi z Rychnowa wielki mistrz Winrich von Kniprode. W XVI wieku majątek należał do Fryderyka Birckhana i Bastiana Burskiego, a następnie w XVII wieku przeszedł w ręce Piotra Janusza. W 1570 roku Jakub Birckhan, wówczas już były właściciel Gierzwałdu, został starostą w Kwidzynie. W 1625 roku właścicielem dóbr był Albrecht Zakrzewski, a w latach 1783–1787 kapitan Piotr Salicki. W XIX i XX wieku trafił w ręce Markwaldów, następnie Eschenburgów i rodu Hoepfner. Na terenie majątku działała gorzelnia i cegielnia. W 1714 roku utworzono wspólną parafię dla kościołów w Gierzwałdzie i Rychnowie. W XVIII wieku w Gierzwałdzie oraz we wszystkich okolicznych parafiach odprawiano msze w języku polskim. W 1872 roku na ogólną liczbę 2 215. parafian jedynie 1 400 było Polakami. W 1910 roku do majątku w Gierzwałdzie należały Grabiczki, Kitnowo i Korsztyn. W latach 1920-1933 (z przerwami) w Gierzwałdzie działała Katolicka Szkoła Polska, utworzona przez Polsko-Katolickie Towarzystwo Szkolne na Warmię.
Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach:
- 1820 r. – 164 osoby
- 1910 r. – 241 (w tym 68. Polaków)
- 1925 r. – 931 (wieś i majątek)
- 1939 r. – 951 (wieś i majątek)
Kultura
W miejscowości działa Gminny Ośrodek Kultury, wspierający corocznie organizację Dni Grunwaldu wraz z inscenizacją bitwy grunwaldzkiej. W Gierzwałdzie ma swoją siedzibę również Fundacja Grunwald. Od 1994 roku istnieje tutaj zespół taneczno-śpiewaczy Dybzaki. W latach 2009–2010 organizowano na terenie miejscowości Plener Grunwaldzki „Grunwald Art”.
Ludzie związani z miejscowością
- Mariola Platte – poetka, eseistka, pochodząca z Trójmiasta. W Gierzwałdzie prowadziła gospodarstwo agroturystyczne Plattówka.
Sport
Od 2011 roku istnieje Gminny Klub Sportowy GKS Grunwald.
Zabytki
- zachowany do dzisiejszych czasów dwór pochodzi z drugiej połowy XIX wieku; na terenie dworskiego parku zachował się cmentarz rodowy (wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków)
- przydrożna kapliczka z XX wieku
- kościół metodystyczny, wzniesiony jako ewangelicka świątynia w roku 1780, rozbudowany w 1873 roku
- pomnik usytuowany w ciągu muru otaczającego kościół od strony południowej; zachował się kamienny korpus zwieńczony obecnie cementowym krzyżem
- zarejestrowane cmentarzysko osadnictwa kultury oksywskiej
Bibliografia
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. 2, Olsztyn 2011.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Zamki państwa krzyżackiego w dawnych Prusach, Olsztyn 2006.
Knercer Wiktor, Cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej w województwie olsztyńskim, Warszawa 1995.
Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Ostróda. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1976.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Bank Danych Lokalnych GUS [29.08.2013]
Gminny Ośrodek Kultury w Gierzwałdzie [29.08.2013]
Olsztyńska Strona Rowerowa [29.08.2013]
Oficjalny serwis gminy Grunwald [29.08.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [29.08.2013]
Przypisy
- ↑ łącznie Gietrzwałd i Rzepki
- ↑ Bip Gminy Grunwald
