Łabędnik: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Bibliografia) |
|||
| (Nie pokazano 17 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = | |dopełniacz wsi = | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = labednik.jpg |
| − | |opis zdjęcia = Pałac w Łabędniku | + | |opis zdjęcia = Pałac w Łabędniku.<br>Fot. Mieczysław Kalski |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }}<br | + | }} |
| − | ''' Łabędnik ''' (niem. ''Gross Schwansfeld'') – | + | [[image:labednik2.jpg|thumb|right|290px|Kościół w Łabędniku.<br>Fot. Mieczysław Kalski]] |
| − | + | ''' Łabędnik ''' (niem. ''Gross Schwansfeld'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat bartoszycki|powiecie bartoszyckim]], w [[Bartoszyce (gmina wiejska)|gminie Bartoszyce]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 552 mieszkańców. W skład sołectwa wchodzą wsie: Łabędnik, [[Bajdyty]], [[Bieliny]], [[Drawa]], [[Frączki]], [[Matyjaszki]] i [[Sporwiny]]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Mariusz Michalec. | |
| − | Miejscowość w 2010 roku liczyła 552 mieszkańców. W skład sołectwa wchodzą wsie: Łabędnik, [[Bajdyty]], [[Bieliny]], [[Drawa]], [[Frączki]], [[Matyjaszki]] i [[Sporwiny]]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[ | + | <br/><br/> |
| − | + | [[File:Pałac w Łabędniku. Alexander Duncker, 1860.jpg|thumb|right|290px|Pałac w Łabędniku. Autor: Alexander Duncker, 1860. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Schloss_Groß_Schwansfeld_Sammlung_Duncker.jpg Commons Wikimedia]]] | |
| − | |||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Równina Sępopolska|Równinie Sępopolskiej]], 13 km na południowy wschód od [[Bartoszyce|Bartoszyc]] | + | Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Równina Sępopolska|Równinie Sępopolskiej]], 13 km na południowy wschód od [[Bartoszyce|Bartoszyc]]. Przebiega przez nią droga wojewódzka nr 592 w kierunku [[Kętrzyn|Kętrzyna]]. |
W pobliżu wsi znajduje się Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk [[Torfowiska źródliskowe koło Łabędnika]]. | W pobliżu wsi znajduje się Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk [[Torfowiska źródliskowe koło Łabędnika]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | + | Wieś powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa [[Zakon krzyżacki|zakonu krzyżackiego]]. Została założony jako majątek szlachecki na 24 łanach. Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z 1363 roku. Podczas [[wojna polsko-krzyżacka 1519-1521|ostatniej wojny polsko-krzyżackiej]] (1519–1521) uległa znacznemu spustoszeniu. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | W | + | W 1484 roku właścicielem majątku był rycerz Feichter, a następnie znalazł się on w rękach rodziny von Kannacherów (z nadania księcia [[Albrecht Hohenzollern|Albrechta]] w 1537 roku). Von Kannacherowie posiadali Łabędnik do 1686 roku, a w 1694 roku kupił go [[Fryderyk von der Groeben]], oficer armii koronnej, później generał lejtnant. W rękach von der Groebenów dobra te pozostały aż do 1945 roku. |
| − | + | W 1711 roku z zakupionych majątków Fryderyk von der Groeben utworzył cztery majoraty: Nową Wioskę (''Neudörfchen''), Ludwigowo (''Ludwigsdorf''), [[Ponary]] (''Ponarien'') i Łabędnik, które zapisał swoim czterem bratankom. Łabędnik przypadł Wolfowi Sebastianowi von der Groebenowi. | |
| + | Tutejszy [[lkwim:pałac w Łabędniku|pałac]] został wzniesiony na początku XVIII wieku (1712); rdzeń budowli pozostał, jednak obecny wygląd bryły pałacu pochodzi z 1861 roku, gdy poddano go przebudowie i rozbudowie. Wówczas też na podjeździe ustawiono osiem kamiennych kul, które pochodzą z ul. Długiej w Gdańsku. Groebenowie w 1786 roku otrzymali tytuł hrabiowski. Pod koniec XIX wieku ich majątek należał do największych w powiecie bartoszyckim; w 1889 roku obejmował obszar 1235 ha, a w jego skład wchodziły folwarki: [[Bożkowo]], [[Gajówka]], [[Kierz]], [[Matyjaszki]] i [[Sporwiny]]. Fryderyk von der Groeben po bitwie pod Wiedniem zdobył namiot jednego z paszów tureckich; owa zdobycz była przechowywana w pałacu łabędnickim aż do 1903 roku, gdy na życzenie [[Wilhelm II Hohenzollern|cesarza Wilhelma II]] Groebenowie przekazali ją do Arsenału w Berlinie. | ||
| − | + | [[lkwim:Kościół pw. Matki Boskiej Zwycięskiej w Łabędniku|Kościół]] wybudowano pod koniec XIV wieku. Po reformacji była to filia kościoła parafialnego w [[Sokolica|Sokolicy]]. Kościół ten do końca XVII wieku znajdował się pod patronatem Groebenów. W 1730 roku dobudowano do niego rodową kaplicę grobową, a w kościele umieszczono całopostaciowy kamienny pomnik Fryderyka von der Groebena. Po 1946 roku kościół przejęła miejscowa [[Parafia pw. Matki Boskiej Zwycięskiej w Łabędniku|parafia rzymskokatolicka]]. | |
| − | + | Szkoła we wsi istniała już przed II wojną światową. W 1935 roku uczęszczało do niej 50 uczniów, a zatrudniony był jeden nauczyciel. | |
| − | + | W 1945 roku przez pięć miesięcy w pałacu stacjonowały wojska radzieckie. Następnie na bazie majątku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne Łabędnik. W pałacu mieściły się mieszkania pracowników oraz biura. Przy wsi działały również trzy inne pegeery: PGR [[Bajdyty]], PGR [[Bieliny]] i PGR [[Matyjaszki]]. W 1945 roku utworzono gminę Łabędnik, jednak z siedzibą w [[Sokolicy]], wkrótce też zmieniono jej nazwę na gmina Sokolica; z kolei po reformie administracyjnej Łabędnik stał się siedzibą gromady (1954–1972). Pierwszym wójtem gminy był Władysław Januszewski, a po nim Piotr Dwornowski (od 1946 roku). | |
| − | + | Według spisu powszechnego z 1983 roku wieś (nie licząc PGR-u) składała się z 29 budynków mieszkalnych i 20 indywidualnych gospodarstw rolnych. Znajdowały się tu wówczas: urząd pocztowy, ośrodek zdrowia, punkt apteczny, świetlica, klub, filia biblioteczna, sala kinowa na 100 miejsc, sklep wielobranżowy, tartak zatrudniający czterech pracowników oraz zakład szewski. | |
| − | 1983 | + | W dwóch ostatnich stuleciach liczba mieszkańców wsi kształtowała się następująco: |
| − | + | *1857 – 332 osoby | |
| − | + | *1933 – 474 osoby | |
| + | *1939 – 475 osób | ||
| + | *1983 – 689 osób | ||
== Kultura == | == Kultura == | ||
*[[Dom Kultury w Łabędniku]] | *[[Dom Kultury w Łabędniku]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Ludzie związani z miejscowością == | == Ludzie związani z miejscowością == | ||
| − | *[[Fryderyk von der Groeben]] ( | + | *[[Fryderyk von der Groeben]] (1645–1712) – oficer armii koronnej, dowódca jazdy polskiej w bitwie pod Wiedniem (1683), od 1693 roku generał lejtnant z nominacji króla Jana III Sobieskiego, dowódca wojsk cudzoziemskich; właściciel Łabędnika |
| − | *[[Wilhelm von der Groeben]] ( | + | *[[Wilhelm von der Groeben]] (1657–1729) – walczył pod rozkazami Jana III Sobieskiego w latach 1683–1689 (Węgry i Ukraina) |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | *[[lkwim:Pałac w Łabędniku| | + | *[[lkwim:Pałac w Łabędniku|pałac w Łabędniku]] z początku XVIII wieku, przebudowany w połowie XIX wieku |
| − | * | + | *cześć zabudowań podwórza gospodarsko-inwentarskiego, m.in. budynek kuźni i dawnej stajni z wozownią |
| − | * | + | *park pałacowy; ze starego drzewostanu pozostały jedynie pojedyncze egzemplarze drzew |
| − | *[[lkwim:Kościół pw. Matki Boskiej Zwycięskiej w Łabędniku| | + | *[[lkwim:Kościół pw. Matki Boskiej Zwycięskiej w Łabędniku|kościół pw. Matki Boskiej Zwycięskiej]] z kaplicą Groebenów |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| − | |||
| − | |||
== Zobacz też == | == Zobacz też == | ||
*[[Łabędnik Mały]] | *[[Łabędnik Mały]] | ||
| − | <br/> | + | == Bibliografia == |
| + | ''Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic'', red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.<br/> | ||
| + | Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, ''Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 1999.<br/> | ||
| + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br/> | ||
| + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | ||
| + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka ewidencja zabytków] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | Studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego gminy Bartoszyce, [http://bip.warmia.mazury.pl/bartoszyce_gmina_wiejska/201/Planowanie_i_zagospodarowanie_przestrzenne/|bip.warmia.mazury.pl ] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/bartenstein.html| verwaltungsgeschichte.de] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/search,1,-1,-1,-1,-1,-1,%C5%82ab%C4%99dnik.html| polskaniezwykla.pl] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.ciekawemazury.pl/info.htm#806/pl/i/labednik,_zabytkowy_zespol_palacowy| ciekawemazury.pl] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.nid.pl/pl/Regiony/Warminsko_mazurskie/Zabytki_w_regionie/ Narodowy Instytut Dziedzictwa] [23.09.2014]<br/> | ||
| + | |||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat bartoszycki]] [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat bartoszycki]] [[Kategoria: Bartoszyce (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] |
| + | [[Kategoria: 1301-1400]] | ||
Aktualna wersja na dzień 08:24, 15 kwi 2020
| Łabędnik | |
| | |
 Pałac w Łabędniku.
Fot. Mieczysław Kalski | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | bartoszycki |
| Gmina | Bartoszyce |
| Liczba ludności (2010) | 552 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Łabędnik | |
| Położenie na mapie Polski  Łabędnik | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Łabędnik (niem. Gross Schwansfeld) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Bartoszyce. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 552 mieszkańców. W skład sołectwa wchodzą wsie: Łabędnik, Bajdyty, Bieliny, Drawa, Frączki, Matyjaszki i Sporwiny. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Mariusz Michalec.
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Równinie Sępopolskiej, 13 km na południowy wschód od Bartoszyc. Przebiega przez nią droga wojewódzka nr 592 w kierunku Kętrzyna.
W pobliżu wsi znajduje się Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Torfowiska źródliskowe koło Łabędnika.
Dzieje miejscowości
Wieś powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa zakonu krzyżackiego. Została założony jako majątek szlachecki na 24 łanach. Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z 1363 roku. Podczas ostatniej wojny polsko-krzyżackiej (1519–1521) uległa znacznemu spustoszeniu.
W 1484 roku właścicielem majątku był rycerz Feichter, a następnie znalazł się on w rękach rodziny von Kannacherów (z nadania księcia Albrechta w 1537 roku). Von Kannacherowie posiadali Łabędnik do 1686 roku, a w 1694 roku kupił go Fryderyk von der Groeben, oficer armii koronnej, później generał lejtnant. W rękach von der Groebenów dobra te pozostały aż do 1945 roku.
W 1711 roku z zakupionych majątków Fryderyk von der Groeben utworzył cztery majoraty: Nową Wioskę (Neudörfchen), Ludwigowo (Ludwigsdorf), Ponary (Ponarien) i Łabędnik, które zapisał swoim czterem bratankom. Łabędnik przypadł Wolfowi Sebastianowi von der Groebenowi.
Tutejszy pałac został wzniesiony na początku XVIII wieku (1712); rdzeń budowli pozostał, jednak obecny wygląd bryły pałacu pochodzi z 1861 roku, gdy poddano go przebudowie i rozbudowie. Wówczas też na podjeździe ustawiono osiem kamiennych kul, które pochodzą z ul. Długiej w Gdańsku. Groebenowie w 1786 roku otrzymali tytuł hrabiowski. Pod koniec XIX wieku ich majątek należał do największych w powiecie bartoszyckim; w 1889 roku obejmował obszar 1235 ha, a w jego skład wchodziły folwarki: Bożkowo, Gajówka, Kierz, Matyjaszki i Sporwiny. Fryderyk von der Groeben po bitwie pod Wiedniem zdobył namiot jednego z paszów tureckich; owa zdobycz była przechowywana w pałacu łabędnickim aż do 1903 roku, gdy na życzenie cesarza Wilhelma II Groebenowie przekazali ją do Arsenału w Berlinie.
Kościół wybudowano pod koniec XIV wieku. Po reformacji była to filia kościoła parafialnego w Sokolicy. Kościół ten do końca XVII wieku znajdował się pod patronatem Groebenów. W 1730 roku dobudowano do niego rodową kaplicę grobową, a w kościele umieszczono całopostaciowy kamienny pomnik Fryderyka von der Groebena. Po 1946 roku kościół przejęła miejscowa parafia rzymskokatolicka.
Szkoła we wsi istniała już przed II wojną światową. W 1935 roku uczęszczało do niej 50 uczniów, a zatrudniony był jeden nauczyciel.
W 1945 roku przez pięć miesięcy w pałacu stacjonowały wojska radzieckie. Następnie na bazie majątku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne Łabędnik. W pałacu mieściły się mieszkania pracowników oraz biura. Przy wsi działały również trzy inne pegeery: PGR Bajdyty, PGR Bieliny i PGR Matyjaszki. W 1945 roku utworzono gminę Łabędnik, jednak z siedzibą w Sokolicy, wkrótce też zmieniono jej nazwę na gmina Sokolica; z kolei po reformie administracyjnej Łabędnik stał się siedzibą gromady (1954–1972). Pierwszym wójtem gminy był Władysław Januszewski, a po nim Piotr Dwornowski (od 1946 roku).
Według spisu powszechnego z 1983 roku wieś (nie licząc PGR-u) składała się z 29 budynków mieszkalnych i 20 indywidualnych gospodarstw rolnych. Znajdowały się tu wówczas: urząd pocztowy, ośrodek zdrowia, punkt apteczny, świetlica, klub, filia biblioteczna, sala kinowa na 100 miejsc, sklep wielobranżowy, tartak zatrudniający czterech pracowników oraz zakład szewski.
W dwóch ostatnich stuleciach liczba mieszkańców wsi kształtowała się następująco:
- 1857 – 332 osoby
- 1933 – 474 osoby
- 1939 – 475 osób
- 1983 – 689 osób
Kultura
Ludzie związani z miejscowością
- Fryderyk von der Groeben (1645–1712) – oficer armii koronnej, dowódca jazdy polskiej w bitwie pod Wiedniem (1683), od 1693 roku generał lejtnant z nominacji króla Jana III Sobieskiego, dowódca wojsk cudzoziemskich; właściciel Łabędnika
- Wilhelm von der Groeben (1657–1729) – walczył pod rozkazami Jana III Sobieskiego w latach 1683–1689 (Węgry i Ukraina)
Zabytki
- pałac w Łabędniku z początku XVIII wieku, przebudowany w połowie XIX wieku
- cześć zabudowań podwórza gospodarsko-inwentarskiego, m.in. budynek kuźni i dawnej stajni z wozownią
- park pałacowy; ze starego drzewostanu pozostały jedynie pojedyncze egzemplarze drzew
- kościół pw. Matki Boskiej Zwycięskiej z kaplicą Groebenów
Przypisy
Zobacz też
Bibliografia
Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1999.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
Studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego gminy Bartoszyce, [1] [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]
polskaniezwykla.pl [05.03.2014]
ciekawemazury.pl [05.03.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa [23.09.2014]
