Gołdap: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 2 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 30: | Linia 30: | ||
}} | }} | ||
[[image:goldap.jpg|thumb|right|290px|Uzdrowisko w Gołdapi.<br>Fot. Mieczysław Kalski]] | [[image:goldap.jpg|thumb|right|290px|Uzdrowisko w Gołdapi.<br>Fot. Mieczysław Kalski]] | ||
| − | '''Gołdap''' (niem. ''Goldap'') – miasto w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], siedziba [[powiat gołdapski|powiatu]] i [[Gołdap (gmina miejsko-wiejska)|gminy miejsko-wiejskiej]]. W połowie 2014 miasto liczyło 13766 mieszkańców, funkcję burmistrza pełni [[ | + | '''Gołdap''' (niem. ''Goldap'') – miasto w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], siedziba [[powiat gołdapski|powiatu]] i [[Gołdap (gmina miejsko-wiejska)|gminy miejsko-wiejskiej]]. W połowie 2014 miasto liczyło 13766 mieszkańców, funkcję burmistrza pełni [[Konrad Kazaniecki]]. Miasto położone jest nad [[Rzeka Gołdap|rzeką Gołdapą]]. |
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
==Nazwa== | ==Nazwa== | ||
| Linia 41: | Linia 41: | ||
==Dzieje== | ==Dzieje== | ||
| − | Początek osadnictwa w okolicy dzisiejszej Gołdapi przypadł na połowę XVI wieku, a w latach 60. tego stulecia książę [[Albrecht Hohenzollern|Albrecht]] postanowił utworzyć miasto dla zabezpieczenia nieodległej granicy z Litwą. Zasadźcą wyznaczono Bronisza Rostka, który miał zostać pierwszym sołtysem. Przywilej miejski wydany został w [[Królewiec|Królewcu]] w 1570 roku. Miasto miało początkowo charakter rolniczy, na rozwój zaś przyszło nieco poczekać, a to ze względu na serię nieprzychylnych wydarzeń historycznych, jakimi były pożary, epidemie, zniszczenia wojenne (m.in. tatarskie z 1657). | + | Początek osadnictwa w okolicy dzisiejszej Gołdapi przypadł na połowę XVI wieku, a w latach 60. tego stulecia książę [[Albrecht Hohenzollern|Albrecht]] postanowił utworzyć miasto dla zabezpieczenia nieodległej granicy z Litwą. Zasadźcą wyznaczono Bronisza Rostka, który miał zostać pierwszym sołtysem. Przywilej miejski wydany został w [[Królewiec|Królewcu]] w 1570 roku. Miasto miało początkowo charakter rolniczy, na rozwój zaś przyszło nieco poczekać, a to ze względu na serię nieprzychylnych wydarzeń historycznych, jakimi były pożary, epidemie, zniszczenia wojenne (m.in. tatarskie z 1657 roku). |
| − | Pod koniec XVIII wieku Gołdap stała się miastem rolniczo-rzemieślniczym, o zaludnieniu rzędu trzech tysięcy osób. W 1818 roku uczyniono z miasta stolicę powiatu. Mimo kilku kolejnych dużych pożarów Gołdap rozwijała się, a w 1879 uzyskała połączenie kolejowe z [[Ełk|Ełkiem]] (wkrótce przybyły inne linie kolejowe, obecnie stacja nie jest czynna). U schyłku XIX wieku mieszkało tu już ponad 7 tysięcy osób, w tym duża grupa Litwinów. Częstym gościem okolicznych lasów był polujący cesarz Wilhelm II. | + | Pod koniec XVIII wieku Gołdap stała się miastem rolniczo-rzemieślniczym, o zaludnieniu rzędu trzech tysięcy osób. W 1818 roku uczyniono z miasta stolicę powiatu. Mimo kilku kolejnych dużych pożarów Gołdap rozwijała się, a w 1879 roku uzyskała połączenie kolejowe z [[Ełk|Ełkiem]] (wkrótce przybyły inne linie kolejowe, obecnie stacja nie jest czynna). U schyłku XIX wieku mieszkało tu już ponad 7 tysięcy osób, w tym duża grupa Litwinów. Częstym gościem okolicznych lasów był polujący cesarz Wilhelm II. |
| − | W 1914 roku miasto zajęli na krótko Rosjanie. W okresie międzywojennym w Gołdapi nadal była siedziba powiatu. W 1938 roku doszło do spalenia synagogi. Z kolei zniszczenia wojenne z zimy 1945 sięgnęły 90% zabudowy. | + | W 1914 roku miasto zajęli na krótko Rosjanie. W okresie międzywojennym w Gołdapi nadal była siedziba powiatu. W 1938 roku doszło do spalenia synagogi. Z kolei zniszczenia wojenne z zimy 1945 roku sięgnęły 90% zabudowy. |
| − | Po przejęciu administracji przez Polskę Gołdap znalazła się w granicach województwa białostockiego, a po reformie administracyjnej z 1975 – województwa suwalskiego. Od lat 60. miasto cieszy się uznaniem jako kurort uzdrowiskowy, stawiając na turystykę i ekologię. W stanie wojennym Gołdap stanowiła miejsce internowania opozycjonistów. | + | Po przejęciu administracji przez Polskę Gołdap znalazła się w granicach województwa białostockiego, a po reformie administracyjnej z 1975 roku – województwa suwalskiego. Od lat 60. miasto cieszy się uznaniem jako kurort uzdrowiskowy, stawiając na turystykę i ekologię. W stanie wojennym Gołdap stanowiła miejsce internowania opozycjonistów. |
==Zabytki== | ==Zabytki== | ||
Do najważniejszych zabytków Gołdapi należą: | Do najważniejszych zabytków Gołdapi należą: | ||
| − | * [[Kościół pw. Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła w Gołdapi|konkatedra Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła]], dawny kościół ewangelicki z 1560, odbudowany w latach 80. XX wieku po zniszczeniach wojennych, od 1992 kościół współkatedralny katolickiej [[diecezja ełcka|diecezji ełckiej]] | + | * [[Kościół pw. Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła w Gołdapi|konkatedra Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła]], dawny kościół ewangelicki z 1560 roku, odbudowany w latach 80. XX wieku po zniszczeniach wojennych, od 1992 kościół współkatedralny katolickiej [[diecezja ełcka|diecezji ełckiej]] |
| − | * [[Kościół pw. św. Leona w Gołdapi|kościół św. Leona]] z 1894, obecnie katolicki | + | * [[Kościół pw. św. Leona w Gołdapi|kościół św. Leona]] z 1894 roku, obecnie katolicki |
* dwie wieże ciśnień z przełomu XIX i XX wieku | * dwie wieże ciśnień z przełomu XIX i XX wieku | ||
* kamienice z XIX wieku | * kamienice z XIX wieku | ||
| Linia 99: | Linia 99: | ||
* Świadkowie Jehowy | * Świadkowie Jehowy | ||
==Współpraca z innymi miastami== | ==Współpraca z innymi miastami== | ||
| − | Gołdap nawiązała | + | Gołdap nawiązała współpracę partnerską z: |
* rosyjskimi Gusiewem i Dubną | * rosyjskimi Gusiewem i Dubną | ||
* greckim Ano Syros | * greckim Ano Syros | ||
| Linia 105: | Linia 105: | ||
* niemieckim Stade | * niemieckim Stade | ||
* litewskimi Szakami | * litewskimi Szakami | ||
| + | |||
==Ludzie związani z Gołdapią== | ==Ludzie związani z Gołdapią== | ||
Wśród osób urodzonych lub działających w Gołdapi byli: | Wśród osób urodzonych lub działających w Gołdapi byli: | ||
Aktualna wersja na dzień 08:33, 5 cze 2024
| Gołdap | |||||
| | |||||
| |||||
 Plac Zwycięstwa w Gołdapi.
Źródło: Wikimedia Commons | |||||
| Państwo |  Polska
| ||||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||||
| Powiat | gołdapski | ||||
| Gmina | Gołdap | ||||
| Liczba ludności (2010) | 15600 | ||||
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Gołdap | |||||
| Położenie na mapie Polski  Gołdap | |||||
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |||||
Gołdap (niem. Goldap) – miasto w województwie warmińsko-mazurskim, siedziba powiatu i gminy miejsko-wiejskiej. W połowie 2014 miasto liczyło 13766 mieszkańców, funkcję burmistrza pełni Konrad Kazaniecki. Miasto położone jest nad rzeką Gołdapą.
Spis treści
Nazwa
Nazwa miasta pochodzi od nazwy rzeki Gołdapy, którą potem przejęło jezioro Gołdap, a następnie sama osada. Etymologicznie wywodzi się ze staropruskich słów gelda ("dolina") i ape ("rzeka"), pierwotnie nazwa oznaczała zatem "rzekę płynącą w dolinie".
Położenie
Gołdap leży w północno-wschodniej części województwa, w odległości 132 km od Olsztyna (w linii prostej). Około 130 km dzieli Gołdap od Kaliningradu (do samej granicy z Rosją są 3 km), a 200 km – od Wilna.
Powierzchnia miasta wynosi 17,20 km².
Dzieje
Początek osadnictwa w okolicy dzisiejszej Gołdapi przypadł na połowę XVI wieku, a w latach 60. tego stulecia książę Albrecht postanowił utworzyć miasto dla zabezpieczenia nieodległej granicy z Litwą. Zasadźcą wyznaczono Bronisza Rostka, który miał zostać pierwszym sołtysem. Przywilej miejski wydany został w Królewcu w 1570 roku. Miasto miało początkowo charakter rolniczy, na rozwój zaś przyszło nieco poczekać, a to ze względu na serię nieprzychylnych wydarzeń historycznych, jakimi były pożary, epidemie, zniszczenia wojenne (m.in. tatarskie z 1657 roku).
Pod koniec XVIII wieku Gołdap stała się miastem rolniczo-rzemieślniczym, o zaludnieniu rzędu trzech tysięcy osób. W 1818 roku uczyniono z miasta stolicę powiatu. Mimo kilku kolejnych dużych pożarów Gołdap rozwijała się, a w 1879 roku uzyskała połączenie kolejowe z Ełkiem (wkrótce przybyły inne linie kolejowe, obecnie stacja nie jest czynna). U schyłku XIX wieku mieszkało tu już ponad 7 tysięcy osób, w tym duża grupa Litwinów. Częstym gościem okolicznych lasów był polujący cesarz Wilhelm II.
W 1914 roku miasto zajęli na krótko Rosjanie. W okresie międzywojennym w Gołdapi nadal była siedziba powiatu. W 1938 roku doszło do spalenia synagogi. Z kolei zniszczenia wojenne z zimy 1945 roku sięgnęły 90% zabudowy.
Po przejęciu administracji przez Polskę Gołdap znalazła się w granicach województwa białostockiego, a po reformie administracyjnej z 1975 roku – województwa suwalskiego. Od lat 60. miasto cieszy się uznaniem jako kurort uzdrowiskowy, stawiając na turystykę i ekologię. W stanie wojennym Gołdap stanowiła miejsce internowania opozycjonistów.
Zabytki
Do najważniejszych zabytków Gołdapi należą:
- konkatedra Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła, dawny kościół ewangelicki z 1560 roku, odbudowany w latach 80. XX wieku po zniszczeniach wojennych, od 1992 kościół współkatedralny katolickiej diecezji ełckiej
- kościół św. Leona z 1894 roku, obecnie katolicki
- dwie wieże ciśnień z przełomu XIX i XX wieku
- kamienice z XIX wieku
- pozostałości kwatery głównej Luftwaffe na zachodnim brzegu jeziora Gołdap
Gospodarka
Gołdap czerpie zyski z turystyki i uzdrowiskowego charakteru, jest ośrodkiem sportów zimowych (narciarstwo, saneczkarstwo). Znaczenie w obrocie handlowym ma również bliskość granicy (3 km) z Federacją Rosyjską. Funkcjonuje szereg małych i średnich przedsiębiorstw, m.in. dwie fabryki kopert, zakłady odzieżowe, zakłady metalowe, tartak, zakład produkujący mrożonki oraz firmy produkujące elementy wyposażenia budynków.
Kultura
W Gołdapi działają m.in.:
- Dom Kultury wraz z kinem "Kultura" i galerią K-2;
- Ośrodek Sportu i Rekreacji, przy którym funkcjonuje Muzeum Ziemi Gołdapskiej
- Biblioteka Publiczna
Do znanych, cyklicznych imprez organizowanych w mieście należą Jesienne Dni Literatury Ocalenie przez Poezję i Międzynarodowy Konkurs Krzyku.
Edukacja
W Gołdapi działa:
- Przedszkole Samorządowe nr 1 w Gołdapi
- Przedszkole Niepubliczne "U Kubusia Puchatka" w Gołdapi
- Przedszkole Niepubliczne "Bajka" w Gołdapi
- Szkoła Podstawowa nr 1 z Oddziałami Integracyjnymi im. Mikołaja Kopernika w Gołdapi
- Szkoła Podstawowa nr 2 im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Gołdapi
- Szkoła Podstawowa nr 3 im. Tadeusza Kościuszki w Gołdapi
- Szkoła Podstawowa Specjalna przy Zespole Placówek Edukacyjno-Wychowawczych w Gołdapi
- Gimnazjum nr 1 im. Noblistów Polskich w Gołdapi
- Publiczne Gimnazjum w Gołdapi
- Liceum Ogólnokształcące im. Jana Pawła II w Gołdapi
- Zespół Szkół Zawodowych w Gołdapi - w jego skład wchodzą: Zasadnicza Szkoła Zawodowa, Technikum, Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych, Szkoła policealna nr 1
- Zespół Placówek Edukacyjno-Wychowawczych w Gołdapi:
- Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia w Gołdapi
W Gołdapi działają również: Zakład Doskonalenia Zawodowego w Białymstoku Ośrodek Kształcenia Zawodowego w Gołdapi, Liceum Ogólnokształcące Zaoczne Zakładu Doskonalenia Zawodowego w Białymstoku z siedzibą w Gołdapi; Liceum Ogólnokształcące Zaoczne, Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące Zaoczne oraz Szkoła Policealna prowadzone przez Mazursko-Podlaskie Centrum Edukacji w Gołdapi.
Religia
Funkcjonują w Gołdapi jednostki lub duchowni następujących kościołów i grup wyznaniowych:
- parafie Kościoła rzymskokatolickiego:
- Kościół ewangelicko-augsburski;
- Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa
- Kościół Boży w Chrystusie
- Świadkowie Jehowy
Współpraca z innymi miastami
Gołdap nawiązała współpracę partnerską z:
- rosyjskimi Gusiewem i Dubną
- greckim Ano Syros
- izraelskim Giv'at Shemuel
- niemieckim Stade
- litewskimi Szakami
Ludzie związani z Gołdapią
Wśród osób urodzonych lub działających w Gołdapi byli:
- Sylwester Czereszewski, piłkarz
- Herbert Ehrenberg, polityk, minister spraw socjalnych RFN
- Jan Jakub Gräber, duchowny ewangelicki, wydawca pism religijnych
- Alfred Partikel, malarz
- Erich Sack, duchowny ewangelicki, przeciwnik hitleryzmu
- Johannes Thiele, zoolog
- Carl Zarniko, lekarz
- Immanuel Kant, o którym legenda głosi, że nigdy nie opuszczał Królewca, w rzeczywistości odbył podróż do Gołdapi, gdzie odwiedzał swojego przyjaciela generała von Lossowa.
Multimedia
Bibliografia
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, pod redakcją Waldemara Mierzyw, Dąbrówno 2008
pl.wikipedia.org[09.01.2015]
portal Urzędu Miasta Gołdap [09.01.2015]
baza informacji lokalnych o Gołdapi [09.01.2015]
goldap.info, Gołdapski Portal Informacyjny [09.01.2015]
