Turza Wielka: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
(Utworzono nową stronę "{{Wieś infobox |nazwa = Turza Wielka |herb wsi = Pole-obowiązkowe |flaga wsi = Pole-obowiązkowe |herb artykuł ...") |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Turza Wielka | |nazwa = Turza Wielka | ||
| − | |herb wsi = | + | |herb wsi = |
| − | |flaga wsi = | + | |flaga wsi = |
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = | |dopełniacz wsi = | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
| − | |rodzaj miejscowości = | + | |rodzaj miejscowości = |
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
|powiat = działdowski | |powiat = działdowski | ||
| Linia 22: | Linia 22: | ||
|mapa wsi = | |mapa wsi = | ||
|kod mapy = PL-WN | |kod mapy = PL-WN | ||
| − | |stopniN = 53 |minutN = | + | |stopniN = 53 |minutN = 18 |sekundN = 29 |
| − | |stopniE = | + | |stopniE = 20 |minutE = 05 |sekundE = 11 |
|commons = | |commons = | ||
|wikipodróże = | |wikipodróże = | ||
| Linia 36: | Linia 36: | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Wieś położona jest w południowej części województwa warmińsko-mazurskiego, | + | Wieś położona jest w południowej części województwa warmińsko-mazurskiego, na pograniczu [[Pojezierze Mazurskie|Pojezierza Mazurskiego]] i [[Nizina Mazowiecka|Niziny Mazowieckiej]], 11 km na północny zachód od [[Działdowo|Działdowa]]; przebiega przez nią linia kolejowa Działdowo - [[Nowe Miasto Lubawskie]] i [[Lubawa]]. |
<br/> | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| + | Wieś powstała w ramach kolonizacji południowych terenów państwa [[Zakon Krzyżacki|Zakonu Krzyżackiego]]. Po raz pierwszy jest wzmiankowana w źródłach historycznych z 1408 roku, kiedy to mieszkał tu niejaki Otto Kikoł. 13 lipca przez Turzę Wielką przechodziły wojska króla [[Władysław Jagiełło|Władysława Jagiełły]] w drodze pod [[Grunwald]]. W 1482 roku sędzia ostródzki Paśko nadał niejakiemu Mikołajowi cztery łany sołeckie z zadaniem założenia wsi czynszowej, zaś dwa lata później dwa łany na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]] niejakiemu Stanisławowi, który zobowiązał się do jednej służby zbrojnej. W okresie zakładania wsi znajdowało się w tej okolicy Wielkie Jezioro Turskie, które w późniejszym czasie wyschło. W XVI wieku książę [[Albrecht Hohenzollern]] nadał dziedziczne sołectwo w Turzy Wielkiej rodzinie Zakrzewskich. W tym czasie tutejsze dobra należały do rodziny Finków, a od 1544 roku do Fryderyka von Oelsnitz. Wieś należała do [[parafia ewangelicka w Uzdowie|parafii ewangelickiej w Uzdowie]]. Majątek istniał tu jeszcze w okresie międzywojennym; jego właścicielem był wówczas Aleksander Kamiński. | ||
| + | |||
| + | W 1919 roku na mocy traktatu wersalskiego wieś - wraz z całą Działdowszczyzną - przyznana została Rzeczpospolitej Polskiej. W 1939 roku znalazła się pod okupacją niemiecką. W połowie lat 50. Turza Wielka była siedzibą [[gromada Turza Wielka|gromady]]. | ||
| + | |||
Liczba mieszkańców | Liczba mieszkańców | ||
| − | 1857 - | + | 1857 - 448 osób |
| − | + | 1931 - 627 osób | |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
== Edukacja == | == Edukacja == | ||
*[[Szkoła Podstawowa w Turzy Wielkiej]] | *[[Szkoła Podstawowa w Turzy Wielkiej]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| Linia 70: | Linia 69: | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
#''Działdowo. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1966. | #''Działdowo. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1966. | ||
| + | #Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', Na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991. | ||
#''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857. | #''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857. | ||
#[http://www.wuoz.olsztyn.pl/|Wojewódzka ewidencja zabytków] [data dostępu: 12.11.2013] | #[http://www.wuoz.olsztyn.pl/|Wojewódzka ewidencja zabytków] [data dostępu: 12.11.2013] | ||
#Gminna ewidencja zabytków w: [http://www.dzialdowo.ug.gov.pl/?c=102| Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Działdowo] [data dostępu: 12.11.2013]] | #Gminna ewidencja zabytków w: [http://www.dzialdowo.ug.gov.pl/?c=102| Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Działdowo] [data dostępu: 12.11.2013]] | ||
#[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [data dostępu: 12.11.2013] | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [data dostępu: 12.11.2013] | ||
| − | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/neidenburg.html| Verwaltungsgeschichte [data dostępu: 12.11.2013] | + | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/neidenburg.html| Verwaltungsgeschichte] [data dostępu: 12.11.2013] |
<br/> | <br/> | ||
Wersja z 13:41, 4 sty 2014
| Turza Wielka | |
| | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | działdowski |
| Gmina | Działdowo |
| Liczba ludności (2010) | 686[1] |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Turza Wielka | |
| Położenie na mapie Polski  Turza Wielka | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Turza Wielka (niem. Tauersee, Gross Tauersee) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie działdowskim, w gminie Działdowo. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ciechanowskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 686 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Marek Waśkowiak[2].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w południowej części województwa warmińsko-mazurskiego, na pograniczu Pojezierza Mazurskiego i Niziny Mazowieckiej, 11 km na północny zachód od Działdowa; przebiega przez nią linia kolejowa Działdowo - Nowe Miasto Lubawskie i Lubawa.
Dzieje miejscowości
Wieś powstała w ramach kolonizacji południowych terenów państwa Zakonu Krzyżackiego. Po raz pierwszy jest wzmiankowana w źródłach historycznych z 1408 roku, kiedy to mieszkał tu niejaki Otto Kikoł. 13 lipca przez Turzę Wielką przechodziły wojska króla Władysława Jagiełły w drodze pod Grunwald. W 1482 roku sędzia ostródzki Paśko nadał niejakiemu Mikołajowi cztery łany sołeckie z zadaniem założenia wsi czynszowej, zaś dwa lata później dwa łany na prawie chełmińskim niejakiemu Stanisławowi, który zobowiązał się do jednej służby zbrojnej. W okresie zakładania wsi znajdowało się w tej okolicy Wielkie Jezioro Turskie, które w późniejszym czasie wyschło. W XVI wieku książę Albrecht Hohenzollern nadał dziedziczne sołectwo w Turzy Wielkiej rodzinie Zakrzewskich. W tym czasie tutejsze dobra należały do rodziny Finków, a od 1544 roku do Fryderyka von Oelsnitz. Wieś należała do parafii ewangelickiej w Uzdowie. Majątek istniał tu jeszcze w okresie międzywojennym; jego właścicielem był wówczas Aleksander Kamiński.
W 1919 roku na mocy traktatu wersalskiego wieś - wraz z całą Działdowszczyzną - przyznana została Rzeczpospolitej Polskiej. W 1939 roku znalazła się pod okupacją niemiecką. W połowie lat 50. Turza Wielka była siedzibą gromady.
Liczba mieszkańców
1857 - 448 osób
1931 - 627 osób
Edukacja
Zabytki
- Kościół z drugiej połowy XIX wieku, murowany, cokół kamienny
- Budynek szkoły z około 1905 roku, murowany z czerwonej cegły, otynkowany
- Kilka przykładów budownictwa z końca XIX i początku XX wieku (domy mieszkalne, murowane z czerwonej cegły)
- Cmentarz parafialny rzymskokatolicki
- Cmentarz ewangelicki, zaniedbany, stanowi skupisko zieleni, brak śladu po nagrobkach; własność Urzędu Gminy w Działdowie
Bibliografia
- Działdowo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1966.
- Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, Na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
- Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
- ewidencja zabytków [data dostępu: 12.11.2013]
- Gminna ewidencja zabytków w: Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Działdowo [data dostępu: 12.11.2013]]
- Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 12.11.2013]
- Verwaltungsgeschichte [data dostępu: 12.11.2013]
Przypisy
- ↑ Łącznie Turza Wielka i Drzazgi.
- ↑ http://www.dzialdowo.ug.gov.pl/?c=92 [data dostępu: 5.12.2013]
Zobacz też
