Bartężek

Bartężek
[[Plik:thumb|290px|Jezioro Bartężek przed rokiem 1945|240px|Jezioro Bartężek]] Jezioro Bartężek
Rodzaj miejscowości	wieś niesołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	ostródzki
Gmina	Morąg
Liczba ludności (2010)	124
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	14-300, 14-331
Tablice rejestracyjne	NOS
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Bartężek
Położenie na mapie Polski Bartężek
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Bartężek (niem. Gut Bärting)– wieś niesołecka w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Morąg. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Wieś liczy 124. mieszkańców.

Położenie

Miejscowość położona na Mazurach Zachodnich na Pojezierzu Iławskim w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego. Na północny zachód od wsi zlokalizowane jest wzniesienie Lisianka (niem. Fuchsen Berg) o wysokości 107m n.p.m..

Dzieje miejscowości

Nazwa wsi ma staropruskie pochodzenie i prawdopodobnie wywodzi się od nazwy pobliskiego jeziora (Bartężek). Okolice tego jeziora były zamieszkane już we wczesnym średniowieczu, co potwierdzają odkryte pozostałości po grodzisku obronnym na Zamkowym Ostrowie. Wieś została lokowana dnia 25 maja 1340 roku na prawie chełmińskim, przez komtura dzierzgońskiego, Aleksandra von Kornre. Niejaki Klaus z Kęt otrzymał 40 włók ziemi, położonych na wschód od Jeziora Bartężek. Osadnicy otrzymali 15 lat wolnizny. Zasadźca zobowiązany był do jednej służby w lekkiej zbroi we wszystkich wyprawach wojennych oraz do posługi przy budowie nowych zamków i burzeniu starych. Dodatkowo zobowiązany był do płacenia rocznej daniny. Po wojnie trzynastoletniej wieś została przejęta wraz z dworem przez dowódcę wojsk zaciężnych o nazwisku Schöneich, któremu Krzyżacy byli winni zaległy żołd. Pierwsi polscy osadnicy zaczęli przybywać w okolice właśnie po zakończeniu wojny trzynastoletniej w roku 1466. Jednak wzmożona fala przybyszy z Mazowsza dostrzegalna była dopiero w kolejnych stuleciach. W 1557 roku doszło do odnowienia lokacji wsi, na prawie magdeburskim. Wśród właścicieli miejscowości w późniejszym okresie figuruje Albert Fryderyk Schöneich, królewski szambelan i pułkownik polski. Sprzedał on dobra w Bartężku, Wilamowie i Ględach w 1682 roku. Nowymi właścicielami wspomnianych majątków stała się rodzina Köhne-Jaskich, właścicieli Jaśkowa. Nie znamy liczby ofiar epidemii dżumy z lat 1709-1711, ale dane z lat 80. XVIII stulecia wskazują, że Bartężek nie został raczej opuszczony, a skutki epidemii nie załamały wsi pod względem gospodarczym. Według spisu z roku 1782 w Bartężku był folwark i wieś szlachecka składająca się z 26 domów. W roku 1817 wieś należała do rodu von Finckenstein i liczyła 46 domów zamieszkanych przez 153 osoby. Około roku 1900 we wsi działała gorzelnia, mleczarnia, przetwórnia torfu na opał i ściółkę oraz owczarnia. W 1939 wieś z przysiółkami i folwarkiem liczyła 58 gospodarstw domowych zamieszkanych przez 275 osób. 243 spośród nich utrzymywało się z pracy w rolnictwie i leśnictwie, 8 osób było zatrudnionych w przemyśle lub rzemiośle, dwóch w handlu. Trzy gospodarstwa rolne miały powierzchnię w przedziale 0,5–5 ha, jedno o areale w klasie 5–10 ha, dwa o powierzchni 10–20 ha i jedno o powierzchni ponad 100 ha. Szkoła we wsi istniała już w XVIII wieki. Do zakończenia II wojny światowej była to szkoła jednoklasowa.

Bibliografia:

1. Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
2. Bank Danych Lokalnych GUS:Bank Danych Lokalnych GUS [05.06.2014]