Drygały: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja zweryfikowana][wersja zweryfikowana]
Linia 2: Linia 2:
  
 
{{Wieś infobox
 
{{Wieś infobox
|nazwa                = Drygały   
+
|nazwa                = Drygały   
 
  |herb wsi              =
 
  |herb wsi              =
 
  |flaga wsi            =
 
  |flaga wsi            =
 
  |herb artykuł          =
 
  |herb artykuł          =
 
  |dopełniacz wsi        = Drygał   
 
  |dopełniacz wsi        = Drygał   
  |zdjęcie              = Pole-obowiązkowe    
+
  |zdjęcie              = Drygaly.jpg    
  |opis zdjęcia          = Pole-obowiązkowe   
+
  |opis zdjęcia          = Drygały [http://www.rowery.olsztyn.pl/ Olsztyńska Strona Rowerowa] [15.07.2014]   
  |rodzaj miejscowości  =wieś sołecka
+
  |rodzaj miejscowości  = wieś sołecka
 
 
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
 
  |powiat                = piski  
 
  |powiat                = piski  
Linia 31: Linia 30:
 
  |wikisłownik          =
 
  |wikisłownik          =
 
  |www                  =
 
  |www                  =
}}
+
}}<br/>
<big>''' Drygały''' (niem. ''Drygallen'', od 1938 r. ''Drigelsdorf'') – [[Wieś sołecka|wieś  sołecka]] w Polsce, położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat piski | powiecie piskim]], w [[Biała Piska (gmina miejsko-wiejska)|gminie Biała Piska]]. Do 1954 roku siedziba gminy Drygały. W latach 1975-1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]].
+
''' Drygały''' (niem. ''Drygallen'', od 1938 r. ''Drigelsdorf'') – wieś  sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat piski | powiecie piskim]], w [[Biała Piska (gmina miejsko-wiejska)|gminie Biała Piska]]. Do 1954 roku siedziba gminy Drygały. W latach 1975-1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. W 2010 roku wieś liczyła 1 521 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Marek Grabowski]]<ref> [http://www.bialapiska.eu/ Strona Gminy Biała Piska] [30.08.2013]</ref>.
 
+
<br/><br/>
<br/>
 
  
 
=== Charakterystyka fizjograficzna ===
 
=== Charakterystyka fizjograficzna ===
Linia 54: Linia 52:
 
W miejscowej szkole w 1935 roku pracowało pięciu nauczycieli, a uczęszczało 302 uczniów. Po II wojnie światowej szkołę uruchomiono już w 1945 roku, głównie staraniem [[Kazimierz Skwarski|Kazimierza Skwarskiego]] i [[Stanisław Chrostowski|Stanisława Chrostowskiego]]. Obecnie w Drygałach działa [[ Szkoła Podstawowa im. Stanisława Palczewskiego w Drygałach|szkoła podstawowa]] i [[Gimnazjum w Drygałach|gimnazjum]].
 
W miejscowej szkole w 1935 roku pracowało pięciu nauczycieli, a uczęszczało 302 uczniów. Po II wojnie światowej szkołę uruchomiono już w 1945 roku, głównie staraniem [[Kazimierz Skwarski|Kazimierza Skwarskiego]] i [[Stanisław Chrostowski|Stanisława Chrostowskiego]]. Obecnie w Drygałach działa [[ Szkoła Podstawowa im. Stanisława Palczewskiego w Drygałach|szkoła podstawowa]] i [[Gimnazjum w Drygałach|gimnazjum]].
  
Aktualnie wieś jest siedzibą [[Sołectwo|sołectwa]]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Marek Grabowski]]<ref> http://bialapiska.eu/index.php?option=com_content&task=view&id=18&Itemid=22 [data dostępu: 30.08.2013]</ref>.
+
Aktualnie wieś jest siedzibą [[Sołectwo|sołectwa]].  
  
  
Linia 99: Linia 97:
 
<br/>
 
<br/>
  
=== Bibliografia: ===
+
== Bibliografia ==
 
#Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I-II, Olsztyn 2011.
 
#Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I-II, Olsztyn 2011.
 
#Białuński Grzegorz, ''Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie)'', Olsztyn 2002.
 
#Białuński Grzegorz, ''Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie)'', Olsztyn 2002.
#Białuński Grzegorz, ''Przyczynek do przebiegu zarazy dżumy w starostwie piskim w latach 1709-1711'', Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, s. 51-57.
+
#Białuński Grzegorz, ''Przyczynek do przebiegu zarazy dżumy w starostwie piskim w latach 1709-1711'', Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 51-57.
 
#Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, ''Warmia. Mazury'', Białystok 1998.
 
#Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, ''Warmia. Mazury'', Białystok 1998.
 
#Gąsiorowski Andrzej, ''Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466-1939'', Olsztyn 2005.
 
#Gąsiorowski Andrzej, ''Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466-1939'', Olsztyn 2005.
#Jasiński Stanisław, Żywiczyński Adam, ''Węzeł kolejowy w Piszu (Część II)'', Znad Pisy, nr 11, 2002, s. 100-125.
+
#Jasiński Stanisław, Żywiczyński Adam, ''Węzeł kolejowy w Piszu (Część II)'', Znad Pisy, nr 11, 2002, ss. 100-125.
#Hippel Rudolf von, ''Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868'', Znad Pisy, nr 19-20, 2010-2011, s. 83-157.
+
#von Hippel Rudolf, ''Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868'', Znad Pisy, nr 19-20, 2010-2011, ss. 83-157.
#Kulęgowski Mieczysław, ''Drygały'', Znad Pisy, nr 8, 1999, s. 26-31.
+
#Kulęgowski Mieczysław, ''Drygały'', Znad Pisy, nr 8, 1999, ss. 26-31.
 
#Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.  
 
#Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.  
#Pawlicki Ryszard Wojciech, ''Cmentarze i mogiły wojenne z okresu pierwszej wojny światowej na obszarze byłego powiatu piskiego'', Znad Pisy, nr 4, 1996, s. 49-69.
+
#Pawlicki Ryszard Wojciech, ''Cmentarze i mogiły wojenne z okresu pierwszej wojny światowej na obszarze byłego powiatu piskiego'', Znad Pisy, nr 4, 1996, ss. 49-69.
 
#''Pisz. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
 
#''Pisz. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
 
#Rzempołuch Andrzej, ''Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 1992.
 
#Rzempołuch Andrzej, ''Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 1992.
 
#''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen'', Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
 
#''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen'', Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
#Worobiec Antoni, Worobiec Krzysztof A., ''Z dziejów szkolnictwa na Ziemi Piskiej'', Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, s. 73-90.
+
#Worobiec Antoni, Worobiec Krzysztof A., ''Z dziejów szkolnictwa na Ziemi Piskiej'', Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 73-90.
#Bank Danych Lokalnych GUS: http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims [data dostępu: 29.08.2013]
+
#[http://www.stat.gov.pl/ Bank Danych Lokalnych GUS] [29.08.2013]
#Deutsche Verwaltungsgeschichte: http://www.verwaltungsgeschichte.de/johannisburg.html [data dostępu: 29.08.2013]
+
#[http://www.verwaltungsgeschichte.de/ Deutsche Verwaltungsgeschichte] [29.08.2013]
#Gminna Ewidencja Zabytków: bip.bialapiska.pl/zalaczniki/art/050506130925.doc [data dostępu: 29.08.2013]
+
#[http://www.bip.bialapiska.pl/ Strona Urzędu Gminy Biała Piska] [29.08.2013]
#Wojewódzka Ewidencja Zabytków: http://www.wuoz.olsztyn.pl/ [data dostępu: 29.08.2013]
+
#[http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [29.08.2013]
 
+
#[http://www.bialapiska.eu/ Strona Gminy Biała Piska] [30.08.2013]
 +
#[http://www.rowery.olsztyn.pl/ Olsztyńska Strona Rowerowa] [15.07.2014]
 +
 
{{Przypisy}}
 
{{Przypisy}}
 
<references/>
 
<references/>

Wersja z 09:03, 15 lip 2014


Drygały

Drygały Olsztyńska Strona Rowerowa [15.07.2014]
Drygały Olsztyńska Strona Rowerowa [15.07.2014]
Rodzaj miejscowości wieś sołecka
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat piski
Gmina Biała Piska
Liczba ludności (2010) 1 521
Strefa numeracyjna (+48) 87
Kod pocztowy 12-230
Tablice rejestracyjne NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Drygały
Drygały
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Drygały
Drygały
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}


Drygały (niem. Drygallen, od 1938 r. Drigelsdorf) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Biała Piska. Do 1954 roku siedziba gminy Drygały. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 1 521 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Marek Grabowski[1].

Charakterystyka fizjograficzna

Wieś położona jest na terenie Pojezierza Ełckiego wchodzącego w skład Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Miejscowość leży w odległości 9 km na północ od Białej Piskiej, przy drodze wojewódzkiej nr 667; znajduje się tu dworzec kolejowy na linii Pisz-Ełk. Na zachód i północny zachód od wsi, po obu stronach strumyków Święcek i Dziękałówka, położone są Drygalskie Lasy (Puszcza Drygalska), z kolei na północny zachód, nad strumykiem Święcek, leżą łąki Dubianki (Dubianka).


Dzieje miejscowości

Wieś czynszowa, założona została około 1435-1436 roku, nadana Marcinowi Drygale (Drygalskiemu), od którego pochodzi nazwa osady. Była to największa z okolicznych wsi, nadanie obejmowało część 60-łanowej dąbrowy nad jeziorem Swentczk oraz inne grunty, tak że Drygały wraz z sołectwem liczyły 85 łanów na prawie chełmińskim. W 1436 roku Marcin Drygała nadał niejakiemu Staśkowi sześć łanów w dziedziczne władanie wraz z zezwoleniem na karczmę – ów Staśko był tzw. lemanem, który w zamian za nadanie miał obowiązek pełnić służbę zbrojną. Z kolei w 1438 roku Marcin nadał po cztery łany sołeckie i jedną karczmę braciom Maćkowi i Jaroszowi, którzy mieli zająć się obsadzeniem wsi Drygały. Chłopi z Drygał musieli płacić nieco wyższy czynsz: pół grzywny i trzy kury od łanu, a także pełnić cztery dni szarwarku rocznie na rzecz dworu i podwody. W późniejszym czasie dobra Marcina – zarówno wieś czynszowa Drygały, jak i „Lemany” – powróciły na własność Zakonu, jednak nie wiadomo, kiedy dokładnie do tego doszło. W XV i XVI wieku wieś występowała pod nazwami Drigelsdorf, Drigall, Drygallen, Drigaller. W 1480 roku przy Drygałach powstał niewielki (4 łany) majątek na prawie chełmińskim, nadany Szymonowi Botticher z |Nitek. Następnie majątek ten należał do Langhemdów (zwanych później Langheimami), lecz zawsze wykazywano go w granicach Drygał. W 1494 roku sołtys z Drygał uzyskał przywilej na założenie młyna wodnego oraz 2 łany ziemi na prawie chełmińskim; na początku XVI wieku wciąż działały tu dwie karczmy, założono również drugi młyn. W wyniku wielkiej epidemii dżumy, która dotarła do Drygał w sierpniu 1710 roku, zmarło 185 mieszkańców.

13 stycznia 1813 roku przebywał w Drygałach cesarz Rosji Aleksander I, który ruszył stąd w dalszą drogę – przez skute lodem Jezioro Roś – do Pisza.

Rozwój wsi znacznie przyspieszył po wybudowaniu linii kolejowej PiszEłk w 1885 roku. Przed II wojną światową była to jedna z największych wsi w powiecie piskim. Działało tu kilka zakładów przetwórczych, m.in. tartak, gorzelnia, młyn, mleczarnia, cegielnia; był tu również ośrodek zdrowia, remiza strażacka, hotel z restauracją, sklep żelazny, sklep tekstylny, drogeria. Po II wojnie światowej ponownie uruchomiono tartak (1947) i gorzelnię (1948). Pierwszym powojennym wójtem został Marcin Tarasiewicz.

Wojciech Kętrzyński pisał, że parafia w Drygałach została założona w 1428 roku, jednak najnowsze badania nie potwierdzają jej istnienia przed wojną trzynastoletnią. Pierwszą wzmiankę o plebanie (Petrus de Mieski) w Drygałach mamy z 1480 roku; kościół otrzymał tu również cztery łany uposażenia. Po reformacji była tu siedziba parafii ewangelickiej. Po II wojnie światowej jest tu siedziba katolickiej parafii pw. Matki Boskiej Częstochowskiej.

W miejscowej szkole w 1935 roku pracowało pięciu nauczycieli, a uczęszczało 302 uczniów. Po II wojnie światowej szkołę uruchomiono już w 1945 roku, głównie staraniem Kazimierza Skwarskiego i Stanisława Chrostowskiego. Obecnie w Drygałach działa szkoła podstawowa i gimnazjum.

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.


Liczba mieszkańców

1857 – 531 osób

1864 – 638 osób

1867 – 651 osób

1885 – 1110 osób

1933 – 1611 osób

1939 – 1760 osób

1992 – 1520 osób


Ludzie związani z miejscowością:

  • Paweł Nataniel Paulini (1801-1886) – pastor w Drygałach w latach 1830-1845; bliski współpracownik Gustawa Gizewiusza
  • Joanna Burzyńska (ur. 1968) – urodzona w Drygałach, uznawana za pierwszą polską gwiazdę windsurfingu na arenie międzynarodowej, od ponad 20 lat mieszka w Kanadzie


Zabytki:

  • Barokowy kościół z lat 1732-1734, inspirowany projektami Joachima Schultheissa von Unfrieda, wieża z barokowym hełmem
  • Plebania z pierwszej połowy XVIII wieku
  • Zespół dworski z przełomu XIX i XX wieku: piwnice dawnego dworu oraz pozostałości zabudowań gospodarczych (obora, stajnia, magazyn – murowane)
  • Zespół budynków szkolnych okresu międzywojennego, ul. Szkolna 1 i 2: szkoła i bursa, murowane
  • Zabudowa murowana z przełomu XIX i XX wieku, m.in. budynek dawnej karczmy (ul. Grunwaldzka 18), gorzelnia z początku XX wieku
  • Zespół dworca kolejowego z 1883 roku: dworzec drewniany, dom, budynek spedycji kolejowej i magazynowy – murowane
  • Dawny cmentarz ewangelicki, przykościelny. Znajduje się tu kwatera wojenna z okresu I wojny światowej
  • Dawny cmentarz ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki
  • Dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku, na południowy zachód od wsi, w lesie
  • Dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku, po wschodniej stronie linii kolejowej

Inne

  • Dęby – pomniki przyrody, aleja przy kościele



Bibliografia

  1. Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2011.
  2. Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
  3. Białuński Grzegorz, Przyczynek do przebiegu zarazy dżumy w starostwie piskim w latach 1709-1711, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 51-57.
  4. Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, Warmia. Mazury, Białystok 1998.
  5. Gąsiorowski Andrzej, Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466-1939, Olsztyn 2005.
  6. Jasiński Stanisław, Żywiczyński Adam, Węzeł kolejowy w Piszu (Część II), Znad Pisy, nr 11, 2002, ss. 100-125.
  7. von Hippel Rudolf, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19-20, 2010-2011, ss. 83-157.
  8. Kulęgowski Mieczysław, Drygały, Znad Pisy, nr 8, 1999, ss. 26-31.
  9. Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
  10. Pawlicki Ryszard Wojciech, Cmentarze i mogiły wojenne z okresu pierwszej wojny światowej na obszarze byłego powiatu piskiego, Znad Pisy, nr 4, 1996, ss. 49-69.
  11. Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
  12. Rzempołuch Andrzej, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992.
  13. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
  14. Worobiec Antoni, Worobiec Krzysztof A., Z dziejów szkolnictwa na Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 73-90.
  15. Bank Danych Lokalnych GUS [29.08.2013]
  16. Deutsche Verwaltungsgeschichte [29.08.2013]
  17. Strona Urzędu Gminy Biała Piska [29.08.2013]
  18. Wojewódzka Ewidencja Zabytków [29.08.2013]
  19. Strona Gminy Biała Piska [30.08.2013]
  20. Olsztyńska Strona Rowerowa [15.07.2014]

Przypisy