Kowale Oleckie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 66: | Linia 66: | ||
== Kultura == | == Kultura == | ||
| − | *[[lkwim: Gminne Centrum Kultury i Sportu w Kowalach Oleckich |Gminne Centrum Kultury i Sportu]] - działają przy nim: zespół folklorystyczny [[lkwim:Prząśniczki| Prząśniczki]], zespół śpiewaczy [[lkwim:Zespół śpiewaczy „Jarka” z Kowali Oleckich |„Jarka”]], zespoły taneczne: [[lkwim:Zespół taneczny „Funky” z Kowali Oleckich |„Funky”]] i [[lkwim:Alien Style Two |Alien Style Two]], grupy teatralne: [[lkwim: Apsik z Kowali Oleckich|Apsik]], [[lkwim:Dziecięca Grupa Teatralna „Młode Wiedźmy” z Kowali Oleckich |„Młode Wiedźmy”]], a w latach 1993-2000 również [[lkwim:Kapela „Leśne Echo” z Kowali Oleckich |Kapela „Leśne Echo”]]. Od 1954 r. w Centrum Kultury działa [[lkwim:Kino „Pionier” w Kowalach Oleckich |Kino „Pionier”]]. W 1992 r. zorganizowano tu imprezę wojewódzką pod nazwą [[lkwim:Panorama Kultury Gminy w Kowalach Oleckich 1992 |Panorama Kultury Gminy w Kowalach Oleckich]]. | + | *[[lkwim: Gminne Centrum Kultury i Sportu w Kowalach Oleckich |Gminne Centrum Kultury i Sportu]] - działają przy nim: zespół folklorystyczny [[lkwim:Prząśniczki| Prząśniczki]], zespół śpiewaczy [[lkwim:Zespół śpiewaczy „Jarka” z Kowali Oleckich |„Jarka”]], zespoły taneczne: [[lkwim:Zespół taneczny „Funky” z Kowali Oleckich |„Funky”]] i [[lkwim:Alien Style Two |Alien Style Two]], grupy teatralne: [[lkwim: Apsik z Kowali Oleckich|Apsik]], [[lkwim:Dziecięca Grupa Teatralna „Młode Wiedźmy” z Kowali Oleckich |„Młode Wiedźmy”]], [[lkwim:Grupa teatralna „Dalej” z Kowali Oleckich|„Dalej”]], [[lkwim:G-3 |szkółka gitarowa G-3]], a w latach 1993-2000 również [[lkwim:Kapela „Leśne Echo” z Kowali Oleckich |Kapela „Leśne Echo”]]. Od 1954 r. w Centrum Kultury działa [[lkwim:Kino „Pionier” w Kowalach Oleckich |Kino „Pionier”]]. W 1992 r. zorganizowano tu imprezę wojewódzką pod nazwą [[lkwim:Panorama Kultury Gminy w Kowalach Oleckich 1992 |Panorama Kultury Gminy w Kowalach Oleckich]]. |
*[[lkwim: Gminna Biblioteka Publiczna w Kowalach Oleckich |Gminna Biblioteka Publiczna w Kowalach Oleckich]] | *[[lkwim: Gminna Biblioteka Publiczna w Kowalach Oleckich |Gminna Biblioteka Publiczna w Kowalach Oleckich]] | ||
*[[lkwim: Wiejskie Centrum Integracji w Kowalach Oleckich|Wiejskie Centrum Intregracji]] | *[[lkwim: Wiejskie Centrum Integracji w Kowalach Oleckich|Wiejskie Centrum Intregracji]] | ||
| Linia 110: | Linia 110: | ||
*[[lkwim:Adam Andryszczyk|Adam Andryszczyk]] (ur. 1964) – poeta, prozaik, felietonista, dramaturg, muzyk, kompozytor, animator kultury, był dyrektorem [[Gminne Centrum Kultury w Kowalach Oleckich |Gminnego Centrum Kultury i Sportu]], gdzie m.in. organizował [[„Zajazd Bardów” |„Zajazdy Bardów”]], jest prezesem [[Stowarzyszenie „Archiwiści Północy” |Stowarzyszenia „Archiwiści Północy”]] | *[[lkwim:Adam Andryszczyk|Adam Andryszczyk]] (ur. 1964) – poeta, prozaik, felietonista, dramaturg, muzyk, kompozytor, animator kultury, był dyrektorem [[Gminne Centrum Kultury w Kowalach Oleckich |Gminnego Centrum Kultury i Sportu]], gdzie m.in. organizował [[„Zajazd Bardów” |„Zajazdy Bardów”]], jest prezesem [[Stowarzyszenie „Archiwiści Północy” |Stowarzyszenia „Archiwiści Północy”]] | ||
*[[lkwim:Bogdan Domoradzki|Bogdan Domoradzki]] (ur. 1974) – malarz amator, poeta | *[[lkwim:Bogdan Domoradzki|Bogdan Domoradzki]] (ur. 1974) – malarz amator, poeta | ||
| + | *[[lkwim:Irena Tarasiewicz|Irena Tarasiewicz]] (ur. 1957) - malarka amatorka, pisankarka | ||
<br/> | <br/> | ||
Wersja z 11:01, 15 lip 2014
| Kowale Oleckie | |
| | |
| Kowale Oleckie Kowale Oleckie
| |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olecki |
| Gmina | Kowale Oleckie |
| Liczba ludności (2010) | 2126[1] |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Kowale Oleckie | |
| Położenie na mapie Polski  Kowale Oleckie | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Kowale Oleckie (niem. Kowalhen, od 1938 r. Reimannswalde) – wieś gminna położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie oleckim, w gminie Kowale Oleckie; siedziba władz gminy. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa suwalskiego. W latach 1999-2001 wieś wchodziła w skład powiatu olecko-gołdapskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 2126 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Jan Zaborowski[2].
Spis treści
[ukryj]Położenie
Wieś położona jest w północno-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Mazurach Garbatych, na skraju Pojezierza Zachodniosuwalskiego, 15 km na północ od Olecka i 19 km na południe od Gołdapi; przebiega przez nią droga krajowa nr 65 oraz linia kolejowa Olecko - Gołdap (obecnie nieczynna).
Dzieje miejscowości
Wieś powstała w ramach kolonizacji północno-wschodnich terenów Prus Książęcych. W 1563 roku książę Albrecht Hohenzollern nadał Absalonowi Rymanowi 60 łanów boru na prawie lennym. Ryman z kolei sprzedał owo nadanie staroście straduńskiemu. W roku następnym starosta sprzedał połowę owej posiadłości oraz dodatkowych 30 łanów boru niejakim Ambrożemu, Rafałowi, Maciejowi, Szczęsnemu i Bratumiłowi Dworakom. Na tym obszarze powstała wieś szlachecka Chełchy oraz majątek Kowale Oleckie. W XVIII wieku majątek w Kowalach należał do polskiej rodziny szlacheckiej Tyszków. Pod koniec XIX wieku obejmował on 610 hektarów i zaliczany był do największych w powiecie oleckim.
Rozwój wsi znacznie przyspieszył po ukończeniu szosy Gołdap - Olecko i Kowale Oleckie - Mieruniszki w połowie XIX wieku, a następnie po wybudowaniu linii kolejowej Olecko - Gołdap w drugiej połowie stulecia. Kowale stały się szybko największą i najbardziej uprzemysłowioną wsią w powiecie; znajdowała się tu m.in. odlewnia żelaza i cegielnia, tartak, urząd pocztowy oraz - jak pisał Mieczysław Orłowicz - dwie porządne gospody.
Szkoła we dworze powstała w 1760 roku, a we wsi na przełomie XVIII i XIX wieku; później je połączono. W 1935 roku zatrudnionych w niej było trzech nauczycieli i jedna nauczycielka, a uczęszczało do niej w ośmiu klasach ogółem 198 uczniów. Po II wojnie światowej uruchomiono ją ponownie (w 1946 roku zorganizowano również przedszkole). Ponadto na początku lat 60. założono w Kowalach szkołę przysposobienia rolniczego.
Po zakończeniu wojny Kowale Oleckie były siedzibą gminy (początkowo gmina nosiła nazwę Mieruniszki), a w latach 1954-1972 gromady; następnie ponownie stała się wsią gminną.
W 1947 roku utworzono w Kowalach spółdzielnię handlową (w tym samym roku wieś została zelektryfikowana), a w pierwszej połowie następnej dekady spółdzielnię produkcyjną i dwie gorzelnie; reaktywowano cegielnię i odlewnię żelaza; funkcjonował ośrodek zdrowia, działała gospoda. W 1949 roku powstała tu biblioteka gminna, a w latach 70. wybudowano wiejski dom kultury. W 1958 roku powstało tu koło gospodyń wiejskich (Anna Anuszkiewicz), które zajmowało się m.in. organizacją różnego rodzaju konkursów, pokazów itp.
Obecnie w Kowalach Oleckich znajduje się m.in. bank, urząd pocztowy, ośrodek zdrowia, apteka, restauracja, bar, sezonowe schronisko młodzieżowe. Jest to doskonałe miejsce wypadowe dla wycieczek pieszych i narciarskich na Wzgórza Szeskie.
Liczba mieszkańców
1857 - 182 osoby
1933 - 1126 osób
1939 - 1233 osoby
1988 - 2209 osób
Kultura
- Gminne Centrum Kultury i Sportu - działają przy nim: zespół folklorystyczny Prząśniczki, zespół śpiewaczy „Jarka”, zespoły taneczne: „Funky” i Alien Style Two, grupy teatralne: Apsik, „Młode Wiedźmy”, „Dalej”, szkółka gitarowa G-3, a w latach 1993-2000 również Kapela „Leśne Echo”. Od 1954 r. w Centrum Kultury działa Kino „Pionier”. W 1992 r. zorganizowano tu imprezę wojewódzką pod nazwą Panorama Kultury Gminy w Kowalach Oleckich.
- Gminna Biblioteka Publiczna w Kowalach Oleckich
- Wiejskie Centrum Intregracji
- Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Lokalnych „Kraina Szeskich Wzgórz” - organizuje m.in. Kowaliadę, imprezę kulturalno-rekreacyjną.
- Stowarzyszenie „Archiwiści Północy”
- Stowarzyszenie „Pomocna Dłoń”
Edukacja
Gospodarka
- Odlewnia żelaza i cegielnia
Zabytki
- Liczne przykłady budownictwa murowanego z początku XX wieku (ul. Kościuszki)
- Budynek szkoły z początku XX wieku, murowany, ul. Kościuszki 88
- Poczta
- Cegielnia z początku XX wieku
- Zespół odlewni żeliwa z przełomu XIX i XX wieku: dwa budynki przemysłowe
- Zespół dworca kolejowego z około 1879 roku: dworzec, dom mieszkalny i dwa budynki gospodarcze
- Cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej
- Cmentarz ewangelicki z XIX wieku
- Cmentarz ewangelicki z XIX wieku
- Park dworski z XIX wieku
- Cmentarz parafialny
Turystyka
- Szlak rowerowy "czerwony" – przebieg trasy: Kowale Oleckie – Sokółki – Cichy – Jezioro Szwałk Mały – Jeziora Łaźno i Litygajny – Czerwony Dwór – Jezioro Piłwąg – Jabłonowo – Stacze – Guzy – Kowale Oleckie
Ludzie związani z miejscowością
- Joanna Sinderewicz (ur. 1966) – twórca ludowy, malarka, hafciarka i koronkarka, radna gminy Kowale Oleckie
- Adam Andryszczyk (ur. 1964) – poeta, prozaik, felietonista, dramaturg, muzyk, kompozytor, animator kultury, był dyrektorem Gminnego Centrum Kultury i Sportu, gdzie m.in. organizował „Zajazdy Bardów”, jest prezesem Stowarzyszenia „Archiwiści Północy”
- Bogdan Domoradzki (ur. 1974) – malarz amator, poeta
- Irena Tarasiewicz (ur. 1957) - malarka amatorka, pisankarka
Bibliografia
- Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
- Olecko. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1974.
- Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, Na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
- Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
- Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
- Wojewódzka Ewidencja Zabytków [data dostępu: 12.11.2013]
- Gminna Ewidencja Zabytków w: |Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kowale Oleckie [data dostępu: 12.11.2013]
- Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 12.11.2013]
- Vervaltugsgeschichte [data dostępu: 12.11.2013]
Przypisy
- Skocz do góry ↑ Łącznie: Kowale Oleckie, Kowale Oleckie-Cegielnia, Kowale Oleckie-Nadleśnictwo.
- Skocz do góry ↑ http://bip.gmina.kowale.fr.pl/jednostki_pomocnicze/1/solectwa [data dostępu: 5.12.2013]
