Adam Stanisław Grabowski

Adam Stanisław Grabowski
Adam Stanisław Grabowski, źródło: http://www.wikipedia.pl, 12.09.2013.
Data i miejsce urodzenia	3 września 1698 r. Wielki Buczek
Imię i nazwisko przy narodzeniu	Adam Stanisław
Data i miejsce śmierci	15 grudnia 1766 r. Lidzbark
Zawód	biskup warmiński
Odznaczenia
Order Orła Białego

Adam Stanisław Grabowski (ur. 3 września 1698 r. w Wielkim Buczku koło Debrzna, zm. 15 grudnia 1766 w Lidzbarku) – biskup chełmiński w latach 1736-1739, biskup kujawski w latach 1739-1741, biskup warmiński w latach 1741-1766.

Życiorys

Szkoła i wykształcenie

Grabowski uczęszczał do szkół jezuickich w Chojnicach i Toruniu oraz studiował prawo w Rzymie.

Praca

Grabowski był pisarzem sądowym w Skarszewach, a następnie sekretarzem podkanclerzego koronnego Andrzeja Lipskiego. W 1730 r. otrzymał święcenia kapłańskie. W kolejnych latach uzyskał kanonię lwowską, włocławską, dziekanię chełmińską oraz probostwa: w Jaworowie, Skaryszewach i Tujce. W 1733 r. został biskupem pomocniczym poznańskim. Był także posłem króla w Rzymie, gdzie uzyskał poparcie papieża Klemensa XIII dla elekcji Augusta III. Do Polski wrócił w 1737 r. W 1739 r. został przeniesiony na diecezję kujawską. 14 kwietnia 1741 r. został wyznaczony na biskupa warmińskiego. W latach 1743-1744 był prezydentem trybunału skarbowego w Radomiu. Ponadto brał udział w sejmach: w 1746 r. i 1748 r. W 1749 był komisarzem królewskim w Gdańsku, gdzie rozstrzygał spory między Radą, a opozycją mieszczańską. Od 1746 r. przewodniczył komisji zajmującej się odbudową szpicy montowskiej - rozdzielającej nurt Wisły między Nogat a Leniwkę.

Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna

Podczas swych rządów na Warmii, Grabowski jako pierwszy używał paliusza i krzyża metropolitalnego, które przyznano bullą papieża Benedykta XIV z dnia 24 września 1742 r. Ponadto był związany z Familią Czartoryskich i realizował w Prusach politykę dworu, która polegała na blokowaniu sejmików generalnych. W trakcie wojny siedmioletniej wspierał finansowo Augusta III. W kolejnych latach rządów popierał w większości władzę królewską. Na prośbę Stanisława Augusta, przyjął w 1766 r. Ignacego Krasickiego na swojego koadiutora z prawem następstwa. Biskup Grabowski był mecenasem sztuki. W 1748 r. wprowadziła na zjeździe miast: rewizję taryfy podatkowej z 1718 r. i bardziej równomierne rozłożenie ciężarów fiskalnych. Na zjeździe stanów warmińskich w Ornecie dnia 4 lipca 1766 r. utworzył ordynację krajową tzn. zbiór praw regulujących życie codzienne mieszkańców Warmii w zakresie rolnictwa, handlu i rzemiosła.

Ciekawostki

Był synem człuchowskiego sędziego ziemskiego i kasztelana chełmińskiego Andrzeja Teodora i Barbary Zofii - z domu von Kleist. Stanisław Grabowski jako mecenas sztuki: współpracował z Janem Suchodolcem - w zakresie kartografii; wprowadził wystrój rokokowy w kaplicy na zamku lidzbarskim; ufundował kościoły: we Franknowie, w Lamkowie, Bisztynku i Królewcu; ufundował ołtarze w: kolegiacie w Dobrym Mieście, kościele św. Mikołaja w Elblągu oraz katedrze we Fromborku. Dokonał konsekracji kościoła pw. Trzech Króli w Kolnie. Dzięki jego zaangażowaniu odrestaurowano letnią rezydencję biskupów w Smolajnach i wzniesiono gmach kolegium jezuickiego w Braniewie. Grabowski wspierał finansowo inicjatywy Stanisława Konarskiego i Collegium Nobilium w Warszawie. Dzięki niemu wydana została mapa diecezji sporządzona przez J.F. Enderscha (Mapa Świętej Warmii). Biskup zajmował się też historią sztuki. Za życia zgromadził obszerny księgozbiór oraz kolekcję rzeźb, obrazów i porcelany. Był przedstawicielem ówczesnego oświecenia katolickiego. W 1740 r. został odznaczony Orderem Orła Białego. Pochowano go w katedrze we Fromborku. W kolegiacie w Dobrym Mieście zachował się jego osobisty kielich, natomiast w katedrze we Fromborku ufundowane przez niego naczynia liturgiczne, m.in. lavabo i monstrancja. Z jego fundacji pochodzi także figura św. Katarzyny Aleksandryjskiej znajdująca się na dziedzińcu zamku w Lidzbarku Warmińskim.

Bibliografia biograficzna

Dygdała Jerzy, Adam Stanisław Grabowski (1698-1766), Olsztyn 1994, 166 ss.

Dygdała Jerzy, U początku katolickiego oświecenia w Polsce. Z działalności kościelnej biskupów Andrzeja Stanisława Załuskiego i Adama Stanisława Grabowskiego, [w:] Między barokiem a oświeceniem. Nowe spojrzenie na czasy saskie, pod red. Stanisława Achremczyka i Krystyny Stasiewicz, Olsztyn 1998, s. 181-188.

Bibliografia

Kopiczko Andrzej,Ustrój i organizacja diecezji warmińskiej w latach 1525-1772, Olsztyn 1993, 299 ss.

Oracki Tadeusz,Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla XIX i XX wieku, Olsztyn 1983, 349 ss.